Ümummilli lider Heydər Əliyev

xilaskarlıq missiyasını şərəflə yerinə yetirdi

Bu fikirləri AMEA-nın İnsan Hüquqları

İnstitutunun elmi işlər üzrə direktor müavini,

hüquq elmləri namizədi Cahangir Hüseynov dedi

1988-ci ildən başlayaraq Azərbaycanda dərinləşməkdə olan ictimai-siyasi, hərbi böhran getdikcə daha kəskin xarakter alırdı. Anarxiya, başıpozuqluq, xaos Azərbaycanı uçuruma daha da yaxınlaşdırırdı. Belə bir şəraitdə xalq xilas, nicat yolunu böyük tarixi şəxsiyyət Heydər Əliyevin ölkəyə rəhbərlik etməsində görürdü. O dövrdə ulu öndərin yenidən siyasi hakimiyyətə qayıtmasını təkidlə tələb edənlərdən biri də həmin vaxtlarda Ağdaş rayon milis şöbəsinin (indiki polis şöbəsi) rəisi kimi mühüm vəzifədə çalışan Cahangir Hüseynov idi.

— Cahangir müəllim, 1992-ci ildə məsul vəzifələrdən birində çalışırdınız. Yaxşı bilirsiniz ki, həmin dövrdə ümummilli lider Heydər Əliyevin adını çəkənlər vəzifələrindən uzaqlaşdırılmaqla yanaşı, təqiblərə də məruz qalırdı. Siz bunları bilə-bilə Ali Sovetin sessiyasında ölkəni düçar olduğu bəladan yalnız Heydər Əliyevin xilas edə biləcəyini dediniz. Bilirdinizmi ki, bu, sizə çox baha başa gələcəkdi?

— Qabaqcadan deyim ki, bu günlər Azərbaycan xalqı, eləcə də türk dünyası üçün çox kədərli, hüznlü bir gün olan tarixdən — ulu öndərimizin dünyasını dəyişməsindən beş il keçir. Lakin o, hər birimizin qəlbində, ailəsində, xalqı ilə bir yerdədir. Xalq ulu öndərin anım günündə axın-axın Fəxri Xiyabana gedir, onu ziyarət edir, belə firavan həyat bəxş etdiyinə, Azərbaycanın beynəlxalq aləmdə mövqelərinin getdikcə möhkəmlənməsinə, nüfuzunun artmasına böyük zəmin yaratdığına görə minnətdarlığını bildirir, ruhu qarşısında baş əyir. Bu gün hara baxırıqsa, Heydər Əliyevin qurub-yaratdığını, yadigarlarını görürük. Onun uzaqgörənliyi, müdrikliyi sanki Azərbaycanın inkişafı, xalqın xoşbəxtliyi üzərində köklənib. Mən ümummilli liderimizin böyük humanistliyinin, insanlara göstərdiyi diqqət və qayğının təcəssümünü ilk növbədə insan haqlarının qorunması yolunda atdığı qətiyyətli addımlarda görürəm və söhbətə də həmin məsələdən başlamaq istərdim. Bu sahədə bir-birinin ardınca uğurlar əldə edən Azərbaycanın beynəlxalq konvensiyalara qoşulmasını təmin etdikdən sonra daha mühüm əhəmiyyətli qərarlar qəbul edildi. Mən müdrik şəxsiyyət Heydər Əliyevin 30 noyabr 1998-ci il tarixli sərəncamını xatırlatmaq istərdim. Həmin dövrdə ulu öndər “İnsan və vətəndaş hüquqları və azadlıqlarının təmin edilməsi sahəsində tədbirlər haqqında” 1998-ci il 22 fevral tarixli fərmanına uyğun olaraq qərara alır: “İnsan hüquq və azadlıqlarının probleminə dair elmi-tədqiqat işlərinin aparılması, elmi tövsiyələrin dərinləşdirilməsi məqsədi ilə Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının nəzdində İnsan Hüquqları üzrə Elmi-Tədqiqat İnstitutu yaradılsın”. Düz 10 il bundan qabaq yaradılmış bu institut öz fəaliyyətini müvəffəqiyyətlə davam etdirir. Bugünkü fəaliyyətimiz Dünyada İnsan Haqları Bəyannaməsinin qəbul olunmasının 60 illiyi ilə üst-üstə düşür. Bu Bəyannamə dünyanın 400 xalqının dilinə tərcümə olunmuş, BMT üzvü olan ölkələr tərəfindən qəbul edilmiş və hər bir ölkənin Konstitusiyasında təsbit olunmuşdur. Təbii ki, sovet hökuməti o zaman bu bəyannaməni imzalamamışdı və buna görə də sovet cəmiyyətində bu sənəd təbliğ olunmurdu. Bunun davamı olaraq Azərbaycanda insan haqlarının qorunması ilə əlaqədar görülən səmərəli işlərdən biri kimi elmi-tədqiqat institutunun yaradılması çox yüksək qiymətə layiqdir. Bu, möhtərəm Prezidentimizin uzaqgörənliyi idi. Həmin dövrdə Milli Elmlər Akdemiyasının nəzdində İnsan Haqları İnstitutunun təşkil olunması, bu sahədə hazırda görülən işlər üçün möhkəm baza yaratdı. Müstəqil dövlətimizdə son illər insan haqları sahəsində çox dəyərli elmi-tədqiqat işləri aparılır, onlarla dissertasiya işləri müdafiə olunub. Ümummilli liderimizin yaratdığı bu institutda Azərbaycan vətəndaşları ilə yanaşı, İran, Yəmən, İsrail və Gürcüstan respublikalarının vətəndaşları da təhsil alır, insan hüquqlarının müdafiəsi sahəsində öz töhfələrini verirlər. İnstitutun direktoru, professor Rövşən Mustafayevin bu il işıq üzü görmüş iki əsəri erməni qəsbkarlarının XX əsrin əvvəllərində nəinki azərbaycanlılara, həm də ölkəmizdə yaşayan yəhudi xalqına qarşı törətdikləri cinayətləri ortaya çıxarıb. Bu, çox dəyərli əsərdir. Elə buna görə də Azərbaycanla yanaşı Rusiyada, İsraildə də nəşr olunub. Hər iki kitab erməni qəsbkarlarının törətdikləri cinayətlərin daha geniş aspektdə əks etdirilməsi baxımından qiymətli əsərlərdir. Bu əsərlər beynəlxalq aləmdə də böyük əks-səda doğurub.

Ümummilli liderimizin institutun qarşısına qoyduğu vəzifələr layiqincə yerinə yetirilir. Belə vəzifələrdən biri də qadın-uşaq hüquqlarının qorunması məsələsidir. Heydər Əliyev hələ o zaman qadınların hüquqlarının qorunması sahəsində mühüm əhəmiyyət kəsb edən sənədlər imzalamışdı.

Bütün bunları sadalamaqla qurtaran deyil. Bu gün biz hansı sahəyə baxırıqsa, orada ümummilli liderimizin diqqət və qayğısının bəhrələrini görürük. Ona görə də xalq 1988-ci ildən başlayaraq xaos, anarxiya, özbaşınalığın daha da genişləndiyini, yenicə əldə olunmuş müstəqilliyimizin məhvə doğru yaxınlaşdığını görəndə xalqı bu bəladan yalnız Heydər Əliyevin xilas edəcəyinə inanırdı. Sizin sualınıza rəğmən bildirmək istəyirəm ki, mən də baxmayaraq ki, həmin dövrlərdə məsul vəzifədə çalışırdım, Heydər Əliyevin Azərbaycana rəhbərlik etməsinin tərəfdarlarından idim. Mən 1992-ci ilin martın 6-da keçirilmiş Ali Sovetin fövqəladə sessiyasındakı çıxışımı xatırlatmaq istərdim. Ayaz Mütəllibovun prezident olduğu və iştirak etdiyi həmin sessiyada mən tribunaya qalxaraq dedim ki, bu xalqı düşdüyü bəladan, çətinliklərdən yalnız Heydər Əliyev qurtara bilər. Ona görə də üzümü sessiya iştirakçılarına tutub ümummilli liderin hakimiyyətə gəlməsi yolunda fəallıq göstərmələrini tələb etdim. Mən qəti olaraq bildirdim ki, axı niyə bu parlament binasını tikdirən bir şəxsin (Ali Sovetin binasını nəzərdə tuturdum) bu zalda oturmasına əngəllər yaradılır? Axı niyə respublika rəhbərliyi onu özünə düşmən sayır? Heydər Əliyev parlamentə dəvət olunmalıdır. Onun təcrübəsindən istifadə etməliyik... Təbii ki, o dövrdə bu sözləri demək asan məsələ deyildi. Özü də hakimiyyətdə mühüm bir vəzifədə çalışan şəxs üçün. Mən o vaxt Ağdaş rayonunun milis şöbəsinin rəisi idim.

— Belə bir çıxış etməyə zərurət nədən yarandı? Axı yaxşı bilirdiniz ki, bu sizin həyatınıza son qoya bilərdi.

— Tamamilə doğru deyirsiniz. Mən bütün bunları görür və bilirdim. Ancaq gözümüz görə-görə Azərbaycan uçuruma gedirdi. Torpaqlarımız ermənilər tərəfindən işğal olunurdu, soydaşlarımız vəhşicəsinə qətlə yetirilirdi. Hakimiyyətdə olanlar isə bunu ört-basdır edir, vəzifələrini qoruyub saxlamaq üçün min hiylə və məkrə əl atır, baş vermiş hadisələrə yalan donu geydirərək əsl həqiqəti xalqdan gizlədirdi. Bir tərəfdən də qeyri-qanuni silahlı qruplaşmalar meydan sulayır, qoçu dəstələri istədikləri oyunları çıxarır, soyğunçuluq, qarətçilik baş alıb gedirdi. “Əsrin faciəsi” hesab edilən Xocalı faciəsi baş vermişdi. Hakimiyyət bu faciənin qarşısını ala bilərdi.Amma almadı. Üstəlik, belə bir hadisəni xalqdan gizlədirdi. Digər tərəfdən, daxildəki qarşıdurma vətəndaş müharibəsinin başlanacağından xəbər verirdi. Məhz bu baxımdan böyük tarixi şəxsiyyət Heydər Əliyevin hakimiyyətdə olması zərurəti özünü açıq-aydın büruzə verirdi. Mən bu çıxışı edərkən təkcə özümü düşünmürdüm. Vətənimi, xalqımı, bizdən sonra gələn nəsilləri düşünürdüm. Elə həmin ilin may ayının 14-də keçirilən fövqəladə sessiyada da çıxış edəndə məqsədim yalnız bu olmuşdu. Özümə qalsaydı, vəzifəm, nüfuzum, hörmətim var idi. Xalq arasında tanınmasaydım, nüfuzum olmasaydı, deputat seçməzdilər. 1992-ci ilin may ayında Ali Sovetdə boşluq əmələ gəlmişdi. Yaqub Məmmədov istefa verdikdən sonra sədrlik postu boş qalmışdı. Mən çıxış edərək həmin vəzifəyə Heydər Əliyevin namizədliyini irəli sürdüm. Dedim ki, bu vəzifəyə ondan real namizəd ola bilməz. Lakin o zaman hakimiyyəti ələ almağa çalışan və bu iddianın bir addımlığında olan müxalifət qüvvələri bəhanə etdilər ki, guya Heydər Əliyevlə danışıblar və o, Ali Sovetin sədri vəzifəsinə gəlmək istəmir. Təbii ki, bu da hakimiyyəti ələ almaq istəyən qüvvələrin uydurması idi. O, həmişə azərbaycanlı olmağı ilə fəxr etdiyini qürurla deyirdi. Ömrünün qalan hissəsini də xalqına sərf etməyə hazır olan belə bir şəxsiyyətin Vətəninin dar günündə köməyə gəlməməsi inandırıcı deyildi. Biz sonradan AXC-Müsavat cütlüyünün hakimiyyəti dövründə də bunun şahidi olduq. Hakimiyyəti ələ alan qüvvələr Heydər Əliyevin Bakıya gəlişinin qarşısını kəsmək üçün min oyundan çıxırdılar. Ona görə də 1992-ci ilin may sessiyasında onlar Heydər Əliyevin Ali Sovetin sədri vəzifəsinə namizədliyinin irəli sürülməsinə mane oldular. Ancaq sonradan özləri də peşman oldular. Çünki 1993-cü ilin iyun hadisələri baş verən zaman hakimiyyətdə olan AXC-Müsavat cütlüyünün rəhbərliyi də xalqı, Vətəni bu böhrandan yalnız müdrik şəxsiyyət Heydər Əliyevin xilas edə biləcəyini dərk etdi və ona Bakıya gəlmək üçün minnətçi, hətta, xüsusi təyyarə də göndərdi. O ərəfədə bəzi şəxslərin həmin vəzifədə gözü var idi. Mən 1993-cü il iyunun 16-da yenə də öz çıxışımda birmənalı olaraq bildirdim ki, hər bir siyasi partiya, hər bir şəxs gəlib 5-6 ay hakimiyyətə rəhbərlik edir, sonradan atıb qaçır. Ona görə də bütün bunlara son qoyulmalı və Heydər Əliyev hakimiyyətə gətirilməlidir. Bu çıxışı edərkən artıq mən milis şöbəsinin rəisliyindən istefa vermişdim. AXC-Müsavat rəhbərliyi hakimiyyətə gələndən bir qədər sonra mən öz vəzifəmdən istefa verdim. Çünki onların idarəetmədə heç bir səriştələri, təcrübələri, hətta, savadları belə yox idi. Onların göstərişlərini icra etmək ölkəni gözün baxa-baxa uçuruma aparmaq idi. Lakin mən deputat kimi siyasi fəaliyyətimi davam etdirirdim.

Xalqın, həmçinin AXC-Müsavat hakimiyyəti rəhbərliyinin təkidli xahişlərindən sonra ümummilli lider Heydər Əliyev yenidən hakimiyyətə rəhbərlik etməyə razılıq verdi. O, Ali Sovet sədri, sonradan isə prezident seçildi. Bundan sonra Azərbaycanın həyatında çiçəklənmə, inkişaf başladı. İctimai-siyasi sabitlik davamlı olduqca ölkəyə xarici investisiya, daha sonra isə neft kapitalının axını başlandı, milli ordu formalaşdı, getdikcə qüdrətləndi. Qeyri-qanuni silahlı dəstələr ləğv edildi. Cinayətkarlığa qarşı kəskin mübarizə başlandı və Azərbaycan vətəndaşlarının əmin-amanlıq şəraitində yaşamasına təminat verildi.

— Ümummilli lider hakimiyyətə qayıdandan sonra sizə etimad göstərib Abşeron rayon polis şöbəsinə rəis vəzifəsini təklif etdi. O vaxt bəzi qüvvələr tərəfindən sizə qarşı sui-qəsd də təşkil olundu. Bu barədə bir qədər ətraflı məlumat vermənizi xahiş edirik.

— Mən o vaxt Azərbaycanda yeganə şəxs idim ki, Moskvada SSRİ Daxili İşlər Nazirliyinin Ali Akademiyasında rəhbər kadr hazırlanması üzrə təhsil almışdım. Bəli, ulu öndər məni Abşeron rayon polis şöbəsinə rəhbərliyə tövsiyə etdi. Mən ilk gündən cinayətkarlığa, qanunsuz silahlı qruplaşmalara qarşı ciddi mübarizəyə başladım. O vaxt dövlət başçımızın qətiyyəti nəticəsində bir çox silahlı qruplaşmalar zərərsizləşdirilmişdi. Lakin ipə-sapa yatmayan harınlamışlar, müftə gəlirlərdən əlləri üzülənlər hər cür çirkin vasitələrə əl ataraq Prezidentə qarşı çıxır, yenidən hakimiyyət çevrilişinə hazırlaşırdılar. Biz isə onlara qarşı ciddi mübarizə aparırdıq. 1994-cü ilin iyul ayında belə qüvvələrdən bir qrupu mənə qarşı da sui-qəsd təşkil etdi. Onlar məni və ailə üzvlərimi avtomat silahdan atəşə tutdular. Mən o zaman 13 yaşlı oğlumu və yaxın qohumumu itirdim. Özüm isə ağır yaralandım və fiziki cəhətdən xəsarət aldım. Uzun müalicədən sonra sağlamlığım qismən də olsa bərpa olundu. Ümummilli lider mənə həmin vəzifədə mübarizəni davam etdirməyi tapşırdı. Biz sui-qəsd təşkil edən həmin silahlı qüvvələri — “Qardaşlıq” cəmiyyətini və digərlərini zərərsizləşdirdik. Bundan başqa onlarla ağır cinayətlərin qarşısını aldıq, əksəriyyətinin üstünü açdıq. Biz qeyri-qanuni silahların toplanmasında da fəallıq göstərirdik. Prezident Heydər Əliyev deyirdi ki, əhalidəki qeyri-qanuni silahlar mütləq toplanmalıdır. Çünki bu çox ağır nəticələr verə bilər. Fakt üçün deyim ki, 1993-1998-ci illər ərzində əhalidən qanunsuz saxlanılan 20 mindən çox odlu silah müsadirə edilmiş, xeyli sayda mütəşəkkil cinayətkar qrup ləğv edilmişdir. Heydər Əliyev iqtidarının cəsarətini və cinayətkarlığa qarşı barışmazlığını sübut etmək üçün rəqəmlərin siyahısını daha da artırmaq olar. Qısa müddət ərzində ölkədə əmin-amanlıq, sabitlik yaradıldı. Azərbaycanın beynəlxalq aləmdəki əlaqələri genişləndi, ölkəmizlə əməkdaşlıq etmək istəyən dövlətlərin sayı çoxaldı, Azərbaycan nüfuzlu beynəlxalq qurumların üzvü oldu. Heydər Əliyevin uzaqgörənliyi, müdrikliyi və idarəetmədəki zəngin təcrübəsi sayəsində müstəqilliyimiz qorunub saxlanıldı və əbədiləşdi. Ulu öndərin siyasi kursunu layiqincə davam etdirən möhtərəm Prezidentimiz cənab İlham Əliyevin səyi nəticəsində bu gün Azərbaycan dünyanın aparıcı dövlətlərindən birinə çevrilib. Əsası ümummilli lider Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuş Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac neft kəməri əfsanədən reallığa çevrildi. Bu, müstəqil dövlətimizin beynəlxalq aləmdəki imicini daha da artırıb, iqtisadi cəhətdən qüdrətləndirib. Son beş ildə dövlət büdcəmizin 10 dəfə artması, geniş quruculuq, abadlıq işlərinin vüsət alması, beynəlxalq standartlara cavab verən istehsal müəssisələrinin yaradılması dövlət başçımızın məntiqli daxili və xarici siyasətindən xəbər verir. Regionların sosial-iqtisadi inkişafı ilə əlaqədar Prezident İlham Əliyevin uzaqgörənliyi sayəsində son beş il ərzində çoxlu sayda yeni iş yeri yaradılmış, yoxsulluğun səviyyəsi azaldılmış, əmək haqları, sosial müavinətlər, pensiyalar bir neçə dəfə artırılmışdır. İnsan haqlarının qorunması istiqamətində görülən işlər təkcə ölkəmizdə deyil, beynəlxalq aləmdə də yüksək qiymətləndirilir. Cənab İlham Əliyevin prezidentlik fəaliyyəti dövründə əfv fərmanlarının imzalanması artıq bir ənənənyə çevrilib. Məhz möhtərəm Prezidentimizin yüksək humanistliyi sayəsində minlərlə soydaşımız cəzalarının çəkilməmiş hissəsindən azad edilərək ailələrinə qovuşmuşlar. Azərbaycan beynəlxalq aləmdə demokratik, azad, ədalətli, şəffaf seçkilər keçirən ölkə kimi tanınıb. Bu da ölkəmizin dünya miqyasında nüfuzunun artmasına böyük təsir göstərib. Yaxın on ildə Azərbaycan dünyanın qüdrətli dövlətlərindən birinə çevriləcək.

—Cahangir müəllim, bu bir həqiqətdir ki, müstəqil dövlətimizin beynəlxalq aləmdə getdikcə şöhrətlənməsində Heydər Əliyev Fondunun fəaliyyəti də böyük rol oynayıb.

— Təbii ki, ölkəmizin dünya miqyasında tanınmasında, milli-mənəvi dəyərlərimizin, milli adət-ənənəmizin, mədəniyyətimizin, incəsənətimizin, muğamlarımızın təbliğində Heydər Əliyev Fondunun fəaliyyəti əvəzedilməzdir. Hələ ümummilli liderimizin sağlığında, 2003-cü il noyabrın 7-də mənim təşkilatçılığımla bir qrup ağsaqqal Heydər Əliyev irsinin araşdırılması, təbliği və öyrənilməsi təşəbbüsü ilə çıxış etdi. Mənim üçün fəxrdir ki, atam Hüseyn Hüseynov ümummilli lider Heydər Əliyevlə Bakı Dövlət Universitetinin tarix fakültəsində bir yerdə təhsil alıb. Onunla birgə təhsil alan digər şəxslər də bir yerə toplaşaraq, Milli Məclisə, YAP-ın rəhbərliyinə və artıq Azərbaycan Prezidenti seçilmiş cənab İlham Əliyevə bu barədə müraciətlər ünvanladıq. Möhtərəm Prezidentimizin sərəncamı ilə Heydər Əliyev Fondu yaradıldı. Fond yarandığı gündən uşaqlara, uşaq evlərinə böyük qayğı göstərir. Təhsilimizin, mədəniyyətimizin inkişafında çox səmərəli işlər görür. Respublikanın müxtəlif regionlarında ən müasir ləvazimatlarla təchiz olunmuş, beynəlxalq standartlara cavab verən 280-dən çox yeni məktəb tikintisinin təşəbbüskarı olmuşdur. “Yeniləşən Azərbaycana yeni məktəb” layihəsi çərçivəsində bu işlər müvəffəqiyyətlə davam etdirilir. Dağlıq Qarabağ münaqişəsi, Ermənistanın terror təşkilatlarının Azərbaycanda törətdikləri vandal aktları və digər beynəlxalq əhəmiyyət kəsb edən məsələlər barəsində əsl həqiqətin dünya ictimaiyyətinə çatdırılmasında fondun gördüyü işlər çox yüksək qiymətə layiqdir. Heydər Əliyev Fondunun fəaliyyəti ilə əlaqədar institutumuzda elmi-tədqiqat işləri aparılır. “Heydər Əliyev Fondunun timsalında Azərbaycanda fond siyasəti” mövzusunda elmi araşdırma aparılır. Hesab edirəm ki, bu mövzu yaxın vaxtlarda elmi dərəcə alacaq və elmi şurada müzakirə olunacaq. Heydər Əliyev Fondu müstəqil dövlətimizin dünya miqyasında daha geniş tanınmasında öz fəaliyyətini daha da genişləndirir. Biz fondun fəaliyyətində də ümummilli lider Heydər Əliyev siyasi kursunun layiqli davamını görürük. İnanırıq ki, ulu öndərin siyasi kursu müstəqil Azərbaycanı yaxın gələcəkdə dünyanın inkişaf etmiş ən qüdrətli dövlətləri ilə bir cərgəyə qoşacaq.

Müsahibəni qələmə aldı: Əliqismət BƏDƏLOV

Xalq qəzeti.-2008.-18 dekabr.-S.4.