“Söz arısı” — məna balı

Tanınmış şair-publisist Xasay Şıxlar Mehdizadə son illərdə qələmə aldığı poetik nümunələri “Söz arısı” adı altında oxuculara təqdim etmişdir. Bu vaxtadək bir neçə şeir kitabının müəllifi kimi tanınmış istedadlı şair növbəti nəşrdə daha çox insan, zaman, tale, yurd sevgisi, borc kimi mövzularda fəlsəfi düşüncələrini lirik səpgidə ifadə etməyə çalışmışdır.

Bəri başdan xatırladaq ki, Xasay Mehdizadə poeziyanın əzəli-əbədi məramını dərindən bilən, sözün min bir çalarına, isti-soyuğuna, məna dərinliyinə və forma əlvanlığına qədərincə bələd olan və bunu yaradıcılığında əks etdirən yazarlardandır. Təbiətin fəsilləri kimi, insan taleyinin güllü yazı, bürkülü yayı, barlı payızı, şaxtalı qışı da şair qəlbində sevinc və kədərin təbii yaşantılarına çevrilir. Onun “ilham arısı” sevinc gülüstanında olduğu kimi, könül qışının soyuğunda da düşüncə pətəyini balla doldurur. Saxta şirinlikdən uzaq qaçır. Elə bu əhvalla da “söz arısı” özünü belə nişan verir:

Bu sürtülmüş dünya sözlə,

Çətin məni duya sözlə,

Oynaya-oynaya sözlə

Axır oldum söz arısı.

Zahirən gül-çiçəklə qaçdı-tutdu oynayan arı təbiətin ən şirin dadını zərrə-zərrə necə toplayırsa, şair də söz-fikir dünyasında qızılgüldən olduğu kimi, tütündən, qaratikandan da məna balı çəkir.

Xasay Mehdizadə yaradıcılıq manerasına sadiq qalaraq dərin və incə müşahidələrlə ruhi-mənəvi tədqiqatlar aparır, həyatın pozulmaz-silinməz qayda-qanunlarında öz həqiqətini tapır, təsdiqləyir. Bu səsli-küylü axtarışlar, kəsişən və ayrılan yollar belə mənalanır:

Başın düşdü səsə, yox?

Gedək yolu kəsə, yox?

Hərə bir başa bağlı,

Özbaşına nəsə yox.

Hər şey belə yarandı,

belə yarandı...

Şairin poetik prizmasında bir vaxtlar hayqıran, dəmir axıdan Tərtərin quru yatağı, sökülən bağrı insan və təbiət qoşalığının deqradasiyası kimi diqqəti cəlb edir, pozulmuş ahəngin fəryadı kimi səslənir. Özü də Tərtəri bu hala salan təkcə yağılar deyil, həm də öz tamahımız, dünyagirliyimizdir. Bu yerdə Tərtər insanlaşır, günümüzün ağrılarının daşıyıcısına çevrilir:

Neyləyəsən qoca Tərtər,

Ayağı yerdən üzülən,

Qolları boşalan kişi.

Ovlağında açıq qapı,

Oylağında başsız külək,

Yatağı boş qalan kişi!

Toplunu vərəqlədikcə şairin günlərlə, həftələrlə, aylarla keçirdiyi qəlb ağrılarından, duyduğu könül sızıltılarından diksinir, vaxtın axarında qazandığımız mənəvi keyləşmədən bir hovur azad olur, olub-keçənləri vicdan tərəzisinə qoyursan:

Dur, qarış camaata,

Birini eşit, birini de.

Aç, açılsın düyünçən,

Sirrini de...

Dünyanın informasiya burulğanı da Xasay Mehdizadənin şair qəlbinin “antenna”sında qəbul olunur, üyünür-ələnir, yerin-göyün insanlığa diqtəsi poetik anlama çevrilir. “Quş qripi” kimi dürlü fəlakətlər insan günahlarının cəzası, haqqın nizama çağırışı olaraq başa düşülür. Şairin poetik duası böyük bir əfvə çağırış kimi səslənir:

... Nə quş, nə quş qripi?

Qrip hara, quş hara?

Yarəb, özün çarə qıl.

Bəşər yazıq deyilsə,

Quşlar yazıqdı axı,

Rəhm eylə yazıqlara...

Bax beləcə, kitabı vərəqlədikcə məna tutumu, forma orijinallığı ilə seçilən poetik parçaların cazibəsinə düşürsən. Bu şeirlərdə Xasay Mehdizadənin publisistliyi onun poeziyasını mövzu və məfkurə ilə zənginləşdirir. Onun şairliyi isə publisistikadan doğan narahat vətəndaşlığına çeviklik, kəskinlik gətirir.

Kitabda 20 ildən bəri ümummilli ağrıya çevrilmiş Qarabağ müharibəsi, cəmiyyətin keçid paradoksları, Xeyir və Şərin davamlı savaşından doğan hay-haray aparıcı yer tutur. Bir neçə poetik nümunə ilə Xasay Mehdizadənin bir kitablıq söz-söhbətinin mövzusunu, ruhunu, necəliyini oxuculara nişan verdik. İnanırıq ki, “Söz arısı” “poetik mən”ini çoxdan təsdiqləmiş Xasay Şıxlar Mehdizadənin yaradıcılığındakı yeni əhatə dairəsini və boy artımını göstərən dəyərli bir nəşr kimi oxucuların marağını cavablandıracaq.

Tahir AYDINOĞLU

Xalq qəzeti.-2009.-1 fevral.-S.8.