Onlara jurnalist demək olarmı?

“Əkinçi”nin sağlam toxumundan cücərib üzə çıxmış Azərbaycanın milli qəzet və jurnalları hələ XX əsrin əvvəllərində cəhalət dünyasında işığa bənzəyirdi. Bu işıq geriliyi, nadanlığı, zorakılığı, ümumiyyətlə, dövrün eybəcərliklərini göstərirdi. Sözə üz tutub fakta güvənən qələm sahibləri oxucuları narahat edən, düşündürən məsələlərdən yazırdılar. Oxucuların qəlblərində ümid və inam çıraqları yandırdıqları üçün özlərini mənən rahat hiss edən bu peşə sahibləri şərəfli yolun yolçusu olduqları üçün daxilən qürur hissi duyurdular. Yaşamağın mənasını yalnız bu şərəfli, çətin və məsuliyyətli peşədə görən yazarlar sonrakı dövrlərdə də ağ vərəqlərə düzdükləri cümlələri ürəklərinin yağıyla bişirmişlər. Sətirlər onların gözlərinin nurunu aparsa da, yoruldum deməyən söz əhli xalqa xidmət etməkləriylə öyünmüşlər. Heç kəsdən təmənna ummayan bu insanların bir istəyi, arzusu olmuşdur: yazılarını dəyərləndirsinlər, qəlblərinin söz çeşmələrindən gələn kəlmələrə laqeyd qalmasınlar. Kimdənsə sağ ol eşitmək onlar üçün əsl oxucu mükafatı, xalqın verdiyi qiymət olub.

Doğru sözü ömürlərinin mənası hesab edən Həsənbəy Zərdabi, Cəlil Məmmədquluzadə, Üzeyirbəy Hacıbəyov, Əlibəy Hüseynzadə, Mirzə Ələkbər Sabir, Ömər Faiq Nemanzadə kimi ustadların yolunun davamçıları bu gün onlar kimi peşəsini heç bir maddi dəyərə qurban vermədən yazıb-yaradır, xalqına, Vətəninə sədaqətlə xidmət edirlər.

Ancaq bu şərəfli peşəyə kölgə salanlar da az deyil. Gəlin müasir jurnalistikamıza nəzər salaq, irili-xırdalı qəzet və jurnalları vərəqləyək və görək klassiklərimizin yolunu necə davam etdirirlər?

Söz azadlığı dövründə o qədər adam bu sahəyə ayaq qoyub ki, saymaq belə mümkün deyil. Bu dırnaqarası “jurnalistlər” qəzetdən, qəzetçilikdən xəbərsizdirlər. Onlar qəzetdə işləsələr də (özləri belə deyirlər) jurnalistika aləminə yad adamlardır. Mən qəzet redaktoru kimi özünü təqdim etmiş belə yazarların biri ilə qısa dialoqda oldum. Söhbət zamanı ona sual verdim ki, redaktə nə deməkdir? Bir xeyli üzümə baxıb, başını aşağı saldı və: “O nə olan şeydir?” dedi. Məncə, izahata ehtiyac yoxdur. Həmin redaktordan soruşdum ki, qəzetiniz hansı formatla çıxır? Yenə də sualla qarşılaşdım:

— “Format nədir?”

Mən ona qəzetlərin “A-2", ”A-3" formatda çıxdığını deyəndən sonra soruşdum ki, sizin qəzet hansı formatda çap olunur? Cavab verə bilmədi.

Bəli, qəzet redaktoru nə redaktə, nə də format haqqında heç nə deyə bilmədi. Axtarsanız müstəqil çıxan bütün qəzetlərdə belə redaktorlar az deyil. Ancaq onlar məktəb keçsəydilər, söz sənətinin sirlərini əsil jurnalist müəllimlərdən öyrənsəydilər, bu gün çıxılmaz vəziyyətə düşməzdilər. Ona görə də təklif edirəm ki, müstəqil, partiya, yaxud da hər hansı qurumun qəzetində işləyən yaradıcı kadrlar üçün kurslar təşkil olunsun. Onlar gec də olsa jurnalistika haqqında bilgilərə yiyələnsinlər, yazmağı öyrənsinlər.

Çox sayda “müxbirlər” orta təhsillidirlər. Onların nə savadı, nə fakt götürmək səlahiyyəti, nə də yazısı var. İki cümləni ardıcıl düzməklə məqalə yazmaq olmaz. Redaksiyalarda elə insanları işə götürürlər ki, onlar özlərini şəxsi maraqları hesabına ondan-bundan şər-böhtan yazmaqla tanıtmışlar. Dələduzluqla, əxlaqa kölgə salan davranışla yadda qalmışlar. Belələrinə hansısa qəzetin “bölgə müxbiri” adını verməklə qəzetlərin rəhbərliyi əvvəlcə çörək yediyi sənətə, ikincisi, H.Zərdabi, C.Məmmədquluzadə, Ü.Hacıbəyov ruhuna hörmətsizlik edirlər. Bütün bunlar isə milli mətbuatımızın bu gününün qara səhifəsinə çevrilir, sabahını isə sual altında qoyur.

Mən “jurnalist” tanıyıram ki, faktı necə götürmək, məqaləni necə yazmaq üçün neçələrinə ağız açıb. Mən “jurnalist” tanıyıram ki, bəd əməllərinə görə cəzalandırılıb, ancaq indi əlinə fürsət düşdüyü üçün onu cəzalandıranlardan “intiqam” almaq məqsədilə donos toplayaraq məqalə yazdırır. Bu fikirləri müstəqil qəzetlərin redaktorları təkzib edə bilmirlər. Ona görə ki, onların “səlahiyyətli nümayəndələri”nin qara izləri bölgələrdə qalıb. Dələduzdan, əyyaşdan “jurnalist” düzəldirlər. Bu da yerlərdə ikrah hissiylə qarşılanır.

Redaksiya rəhbərləri bilməlidirlər ki, işə kadr götürəndə ilk növbədə onun təhsili, yazı yazmaq qabiliyyəti, əxlaqı və s. əsas götürülməlidir. Yaxşı olar ki, işə qəbul edilənlər Mətbuat Şurasında da qabiliyyət imtahanından keçsinlər. Mənim fikrimcə, işin bu cür təşkili jurnalistika sənətinə ləkə salan insanları aramızdan təmizləyər. Yerlərdə də qəzetə, jurnalistə hörmət artar. Bəzən deyirlər ki, müəllim, siz də “5" manat verib yola saldığım müxbirin təmsil olunduğu dəstənin üzvüsünüz? Və yaxud eşidirsən ki, filan xanım müxbir fakt götürmək əvəzinə, restoranlarda yeyib-içib xumarlanandan sonra gecələməyə yer axtarırdı. Etiraf edək ki, belələri bugünkü jurnalistikamıza ləkədirlər.

Gəlin jurnalist sənətinin müqəddəsliyini qoruyaq. Gəlin bu sənətin şərəfini hansı yollasa “bölgə müxbiri” vəsiqəsi alan dırnaqarası müxbirlərdən qoruyaq. Yaxşı ki, Azərbaycan Mətbuat Şurası belə nəşrlərə və yazarlara qarşı mübarizəni sərtləşdirib. Gəlin biz də — həm jurnalistlər, həm də oxucular söz dəlallarını tanıyaq və onları müqəddəs söz sənətinə yaxın buraxmayaq.

Fariz RÜSTƏMOV,

əməkdar jurnalist

Xalq qəzeti.-2009.-3 fevral.-S.7.