Təhsildə hər şey dərsin keyfiyyətinə xidmət etməlidir

Dörd məktəb, dörd təəssürat

Azərbaycan tarixindəki xidmətlərinə görə bənzəri olmayan ulu öndərimiz Heydər Əliyev demişdir: “Bizim təhsilimizin məqsədi gənc nəsli gələcəyə hazırlamaq, müstəqil Azərbaycan cəmiyyətinin ləyaqətli üzvlərini yetişdirməkdir”. Təhsil sahəsində çalışan bütün işçilər ulu öndərimizin bu tövsiyəsini yerinə yetirmək üçün səylə çalışaraq böyük uğurlar əldə etmişlər. Bu günlərdə Bakı şəhərində yerləşən bir neçə məktəbdə olmuş, dərslərdə iştirak etmişəm. Həmin məktəblər və dinlədiyim dərslər barədə təəssüratlarımı oxucularla bölüşmək istəyirəm.

Binəqədi rayonundakı 3 nömrəli məktəbdə olarkən foyedə gördüyüm təhsilə, elmə çağırış məzmunlu plakatlar, şagirdlərin intizamlı davranışı, səliqə-sahman rəhbərliyin yerində olduğunu göstərirdi. Nəvəmin təhsil aldığı III sinifdə Qəndab müəllimənin apardığı dərsdə oldum. Müəllimənin dərsdə istifadə etdiyi metodlar mənə xoş təsir bağışladı. Sinifdə gözəl intizam var idi. Şagirdlərin heç biri icazəsiz hərəkət etmirdi, amma çox sərbəst idilər. Müəllim bütün şagirdləri diqqət mərkəzində saxlayırdı. Dərsin gedişində nisbətən zəiflik göstərən şagirdlər tez-tez sorğuya cəlb edilirdi. Bu hal dərs prosesində bütün şagirdlərin fəal olmasını təmin edirdi.

Qəndab müəllimənin dərs aparma metodu mənə xoş təsir etdiyindən digər dərslərində də oldum. Müəllimin ustalığı onda idi ki, dərsdə şagirdlər fəal idilər. Onlarda yorğunluq hiss olunmurdu. Şagirdlərin yoxlama yazı dəftərlərini nəzərdən keçirərkən məndə, necə deyərlər, heyranlıq yarandı. Bütün yazı dəftərlərində olan yazıları, sanki, bir şagird yazmışdı. Hüsnxətt təliminə uyğun bir haldır. Qəndab müəllimə, çox sağ ol! – deyirəm və belə müəllimlərin rəğbətləndirilməsini arzu edirəm.

Nərimanov rayonunun bağça-məktəb-lisey kompleksinin 43 nömrəli liseyində VI sinfində üç dərsdə (coğrafiya, biologiya və riyaziyyat) oldum. Məlum olduğu kimi, tədris sahəsində aparılan bütün işlər 45 dəqiqəlik dərsin yüksək səviyyədə, keyfiyyətli keçirilməsinə xidmət etməlidir. Gənc müəllim Şəfəq Əliyevanın apardığı riyaziyyat dərsi çox maraqlı, canlı olmaqla bərabər, həm də məhsuldar keçdi.

Keçmiş dərsin (ədədin hissəsinin tapılması) soruşulması evrestik müsahibə üsulu ilə aparıldı. Bu o deməkdir ki, hər bir şagird suallara düşünərək, nəyisə kəşf edərək cavab verirdi. Bu hal şagirdlərdə yaradıcılıq qabiliyyətinin formalaşmasına kömək edir, dərsin bu mərhələsində 5-6 şagirdin biliyinin qiymətləndirilməsinə imkan yaradır. Yeni dərsin (ədədə görə faizin tapılması) izahı elə aparıldı ki, şagirdlər dərsi sinifdəcə mənimsədilər. Dərsdə ədədə görə faizin tapılmasına aid məsələləri şagirdlər özləri tərtib edirdi. Bu hal kiçik yaşlı şagirdlərin yaradıcılıq qabiliyyətinin yaranıb inkişaf etməsinə köməklik edirdi.

Dərs prosesində ev tapşırığının icrası üçün müəllimin verdiyi metodik göstərişlər tapşırığın icrasına şagirdlərdə böyük maraq yaratdı. Şəfəq müəllimənin gələcəyinin adı kimi şəfəqli olacağına mən əminəm. Və ona da inanıram ki, Şəfəq müəllimə gələcəkdə məktəbin adını daşıdığı Gültəkin Əskərovanın səviyyəsinə qalxacaq. Ona uğurlar, xoşbəxt gələcək və cansağlığı arzulayıram.

Abşeron rayonu ərazisində Laçın rayonu Qozlu kənd Mehman Səfərov adına orta məktəb kiçik binada yerləşməsinə baxmayaraq, foye elmə, təhsilə çağırış haqqında böyük şəxsiyyətlərin, klassiklərin hikmətli fikirləri yazılmış plakatlarla yüksək zövqlə tərtib olunmuşdur.

IX sinifdə Adil müəllimin kimya dərsini dinlədim. Birinci yarım ilin sonu olduğundan, müəllim təkrar üçün verdiyi tapşırıq əsasında sorğu apardı. Sorğu bütün şagirdlərin fəallığı şəraitində keçirildi. Sinifdə olan bütün şagirdlər səviyyəli idi, nisbətən zəiflik göstərənləri isə müəllim nəzərdə saxlamaqla tez-tez sorğuya cəlb edirdi. Mürəkkəb maddələr mövzusunun təkrarı elə ustalıqla aparıldı ki, şagirdlər üçün qaranlıq sahə qalmadı. Oksidləşmə-reduksiya əsasında kimyəvi tənliklərin əmsallarının düzəldilməsi mövzusu bütün şagirdlər tərəfindən mənimsənildi. Adil müəllimin aktiv metalların dövri cədvəldə yerləşməsi haqda verdiyi izahat şagirdlərdə böyük maraq yaratdı.

Məktəbin direktoru Rəhman müəllimlə söhbətdən hiss etdim ki, o böyük təcrübəyə malik məktəb rəhbəridir. Rəhman müəllim məni bütün siniflərlə tanış etdi. Hər sinifdə müasir tələblərə cavab verən tədris prosesinin təmin edildiyinin şahidi oldum. İnanıram ki, hər bir məktəb direktoru işə Rəhman müəllim kimi məsuliyyətlə yanaşsa, maarif işçilərinin qarşısına qoyulmuş vəzifələrin şərəf və ləyaqətlə yerinə yetirilməsinə nail olarıq. Möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyevin irəli sürdüyü “Biz maddi dəyərlərimizi, iqtisadi potensialımızı insan kapitalına çevirməliyik” çağırışına cavab vermiş olarıq.

Nərimanov rayonundakı M.Şəhriyar adına 193 nömrəli orta məktəblə ümumi tanışlıq məndə qəribə hisslər yaratdı. Məktəbin foyesində təhsilə, elmə dair diqqətiçəkən heç bir yazı yox idi. Foyedə müstəqil Azərbayanın dövlət və ictimai xadimlərinin təhsil və elm sahəsinə aid qiymətli fikirlərini əks etdirən tərtibat elementləri də yox idi, sinif otaqlarının qapılarında hansı siniflərin olduğu göstərilməmişdi.

Məktəbin direktoru Xalidə müəllimlə söhbətimdə məlum oldu ki, bu məktəbdə 1580 nəfər şagird təhsil alır, 190 müəllim fəaliyyət göstərir. Bunlardan 3 nəfəri elmlər namizədidir. Ötən dərs ilində məktəbi 218 nəfər bitirib, 95 nəfər ail məktəblərə qəbul olunub (onlardan biri qəbul imtahanlarında 600-dən çox bal toplayıb). Bu da məktəbi bitirənlərin 43,56 faizini təşkil edir.

Dövlət tərəfindən təhsil sahəsində aparılan bütün islahatlar, görülən tədbirlər dərsin məhsuldar keçməsinə xidmət edir. Buna görə də mən dərslərdə olmağı vacib bildim. VIII sinifdə Sədaqət müəllimənin tarix dərsi çox maraqlı keçdi. Müəllim dərsə bütün şagirdlər tərəfindən Azərbaycanın Dövlət Himninin oxunması ilə başladı. Bu hal sinifdə yaxşı əhval-ruhiyyə yaratdı. Müəllim keçmiş dərsin soruşulmasına başlarkən “kim hazır deyil?” deyə müraciət etdi. Belə sorğunu mən birinci dəfə eşidirdim. Hansı şagird dərsə hazır olmadığını bildirər?!

Monqolların Azərbaycana hücumu mövzusunun soruşulması çox səmərəli aparıldı. Bütün şagirdlərdə o dövrün hadislərinə maraq oyatmaqla bərabər, müəllim bu mövzunu 1918-ci ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin qurulması ilə bacarıqla əlaqələndirdi. Keçmiş dərsin soruşulması prosesində fəallıq göstərən dörd şagirdin biliyi qiymətləndirildi.

Yeni dərsin öyrədilməsi də şagirdlərin fəallığı ilə aparıldı. Yeni dərsin izahı prosesində daha çox fəallıq göstərən iki şagirdin biliyinin də qiymətləndirilməsi dərsin bu mərhələsinə şagirdlərin məsuliyyətlə yanaşmasını təmin etdi.

Dərsin hər iki mərhələsində tarixi hadisələrin müasir dövrün hadisələri ilə ustalıqla əlaqələndirilməsi verilən biliyin möhkəmləndirilməsinə xidmət edirdi. Dərs o qədər maraqlı keçdi ki, mən və şagirdlər zəngin vurulmasına təəssüfləndik.

III sinifdə ana dili dərsinin müəllimə Sevil Abdunova tərəfindən aparılma prossei məndə təəccüb doğurdu. Müəllimə dərsi əvvəldən sona qədər stulda oturmuş vəziyyətdə apardı. Təbii ki, bu hal şagirdlərin intizamına və diqqətsizliyinə zərərli təsir göstərməyə bilməzdi.

Dərsin gedişi prosesində yazı işlərini nəzərdən keçirərkən məlum oldu ki, müəllim yazıları yoxlayarkən onları qiymətləndirməkdə heç bir nümunəvi göstəriş verməyib. Dərsin soruşulması evə yeni dərsin izahı tələb olunan səviyyədə aparıldı. Demək olar ki, yeni dərs şagirdlərə sinifdəcə mənimsədildi. Dərsdə bir nəfər valideyinin də iştirak etməsi onu göstərirdi ki, müəllimə valideynlərlə yaxşı əlaqə qura bilib. Valideynlərlə əlaqə dəftərinə baxarkən bu işin yüksək səviyyədə aparıldığı məlum oldu.

Elbrus müəllimin IX sinifdə apardığı riyaziyyat dərsi çox məhsuldar oldu. Ədədi silsilə mövzusunun soruşulması zamanı hər bir şagird ədədi silsilənin tərifini deyərkən buna aid bir neçə əməli də lövhədə icra edirdi. Cavab verən şagirdlərin biliyi müəllim tərəfindən sinif jurnalında qiymətləndirildi. Müəllim yeni dərsin (həndəsi silsilə) izahını keçmiş dərslə əlaqəli surətdə qurdu, tərif soruşularkən lövhədə buna aid misallar həll edilirdi. Dərsin yekunlaşdırılması, evə tapşırıq verilməsi çox məhsuldar aparılırdı.

Dərsdən sonra Elbrus müəllimlə söhbətdən məlum oldu ki, o, fəal ictimaiyyətçi olmaqla bərabər, şagirdlərin milli ruhda tərbiyə olunmasında da çox böyük işlər aparır. Belə ki, Elbrus müəllim və onun sinif rəhbəri olduğu VIII sinif şagirdlərinin Türkiyənin terrorla mübarizəsinə maddi və mənəvi dəstək verməsi, Türkiyə hökumətinə müraciəti Türkiyə və Azərbaycan ictimaiyyəti tərəfindən yüksək qiymətləndirilib.

Müəllim Həcər Əliyevanın VII sinifdə apardığı coğrafiya dərsi onun yüksək hazırlığa malik olmaqla bərabər, çox böyük vətənpərvər olması barədə heyranlıq hissi yaratdı. Avrasiya materikinin sahil xətləri, onu əhatə edən okean və dənizlər mövzusu soruşularkən şagirdlər dərs danışan yoldaşlarına suallarla müraciət edirdilər. Müəllim onların düşünərək danışmasına şərait yaradır və bu prosesi istiqamətləndirirdi.

Keçmiş dərslə yeni dərs (Avrasiya materikinin okean və dənizləri) arasında əlaqə çox böyük ustalıqla yaradıldı. Şagirdlərin xəritədən istifadəsi, Azərbaycanın Avrasiya materikində tutduğu yer, ölkənin təbii sərvətləri şagirdlərə elə bir coşqunluqla çatdırıldı ki, sinifdə təbii bir canlanma yarandı.

Mən məktəbdə olduğum müddətdə dörd dərs dinləyib təhlil apardım. Bu işdən müəllimlər çox razı qaldılar. Direktor, direktor müavinlərinin dinləyib təhlil etdikləri dərslərlə maraqlandım. Məlum oldu ki, məktəb rəhbərlərinin bu sahədə heç bir fəaliyyəti yoxdur. İstərdim ki, bu barədə digər məktəblərin rəhbərləri Abşeron rayonu ərazisində yerləşən Laçın rayon Qozlu kənd məktəbinin təcrübəsi ilə tanış olub ondan yararlansınlar. Ölkə Prezidenti İlham Əliyevin pedaqoji kollektivlər qarşısına qoyduğu yüksək tələblərin yerinə yetirilməsinə bu da bir kömək ola bilər.

İbrahim İMANOV,

qocaman müəllim,

qabaqcıl maarif xadimi

Xalq qəzeti.-2009.-15 fevral.-S.7.