Bir ata-ananın uşaqları...

Dostum, həmkarım Şamil Fərzəliyev (Şamil Xurşud) yaşasaydı, bu gün 75 yaşı olacaqdı...

Zaman qəfləti səmum yeli deyil ki, yaddaşımızın incilərini silib-süpürüb, tarixin gedər-gəlməzinə atsın. Özü də çox yox, cəmi üç-dörd onilliyə bərabər olan yaddaşımızın...

İndiyədək xatirimdədir. Bahar ayı idi. Ağaclar göyərirdi. Təbiət dirçəlirdi. Hər şey yaxşıdan xəbər verirdi. Amma içərimizdə bir ağırlıq, bir qüssə yumağı vardı. Çünki dostumuz, qələmdaşımız, məsləkdaşımız ağır xəstə idi. Özü də yaxında, əlimiz çatan yerdə yatmırdı. Yanına tez-tez gedə, ən çox sevdiyi sözlərlə ovundura, dərdini-ağrısını yüngülləşdirə bilmirdik. O, Tiflis şəhərində yatırdı və tezliklə sağ-salamat qayıdıb doğma evinə, dost-tanışlarının yanına dönəcəyinə ümid edirdik. Amma...

Bizdən heç nə soruşmayan, bizimlə məsləhətləşməyən ölüm öz işini gördü. “Ölüm haqdır” deyiblər. Amma bəzi hallarda olduğu kimi, bu dəfə də nahaq iş gördü. Çox cavan apardı Şamil Fərzəliyevi bu dünyadan. Cəmi 52 yaşında...

Bu qüssəli epizodu işıqlı bir insanın xatirə yazısının əvvəlində söyləməyim təsadüfi deyil. Həmin dəfn mərasimində şahidi olduğum bir hadisə həmişəlik hafizəmə həkk olunub. Əvvəlcə haşiyə çıxaraq onu deyim ki, Şamil müəllim olduqca prinsipial və ədalətli adam idi. Bir əməkdaşın haqqını digərinin tapdalamasına qətiyyən razı olmazdı. Bax belə bir zəmində işçilərdən birini cəzalandırmışdı. Həmin əməkdaş isə hövsələsini basmayıb, yuxarı təşkilatlara redaktordan şikayət etmişdi... Belə bir vaxtda faciə baş verdi və Şamil Xurşud dünyasını dəyişdi... O zaman redaktorla “küskün vəziyyətdə” dolaşan, başqa sözlə, ondan “şikayətçi” olan həmin jurnalist yoldaşımızın Şamilin cənazəsi üstündə çəkdiyi naləni sözlə ifadə etmək çətindir. Əlbəttə, söz bu işdə aciz olsa da bu hərəkətin – ağlamağın, sızlamağın, nəhayət, keçirdiyi peşimançılıq hissinin mahiyyətini anlamaq çətin deyildi. Şamil Fərzəliyevin həmin adama etdiyi yaxşılıqların çəkisi etdiyi “pisliyin” çəkisindən qat-qat ağır idi... Ümumiyyətlə, məncə, bu dünyada mütləq yaxşı, yaxud mütləq pis adam anlayışı yox deyil. Şamil Fərzəliyevin isə sözün tam mənasında adı “Yaxşı adam” idi...

Biz eyni vaxtda bir yerdə, bir təşkilatda işləməmişdik. Amma bir-birimizin imzasını tanıyırdıq. Daha doğrusu, mən onu yaxşı tanıyırdım. Mən 60-cı illərdə jurnalistika aləminə təzəcə qədəm qoyanda Şamil Fərzəliyev artıq respublikanın tanınıb-sevilən qələm sahiblərindən idi. Açığını deyim ki, mən hələ şagird vaxtımdan “Azərbaycan gəncləri” qəzetinin oxucusu idim və bu qəzetin səhifələrində rast gəldiyim yeni imzalara və yazılara xüsusi maraq göstərirdim. Bu dəfə qəzetdə Ş.Fərzəliyev adlı yeni bir müəllifin “Hünərinə alqış” adlı şeirini oxudum. Xoşum gəldi və düşündüm ki, bundan sonra belə bir şairlə tez-tez rastlaşacağıq. Ancaq belə olmadı. Şamil Fərzəliyevin (daha sonra Şamil Xurşudun) imzası ilə müxtəlif məqalələrə, felyetonlara, pyeslərə, hekayə və povestlərə rast gəldim. Şeirdən başqa. Ancaq sonralar Şamil müəllimin yaradıcılığı ilə yaxından tanış olandan sonra anladım ki, onun canındakı poeziya “cövhəri” yazdığı nəsr və dram əsərlərinin mayasına hopmuşdur...

Zaman keçdikcə biz bir “ata-ananın övladına” çevrildik. Əslində bu bənzətmə mənimki deyil. “Azərbaycan gəncləri” qəzetinin müdrik redaktorlarından biri vaxtından və vəzifəsindən asılı olmayaraq “Azərbaycan gəncləri”ndə işləmiş bütün əməkdaşlara “bir ata-ananın uşağı” deyərdi. Qəribədir ki, bu ifadə təxəyyülün məhsulu olaraq yaransa da “Azərbaycan gəncləri”ndə çalışan jurnalistlərin hal-xasiyyətindəki yaxınlığı, doğmalığı ifadə edirdi. Bəlkə elə ona görə 75 illik ömründə “Azərbaycan gəncləri”ni yolundan, qayəsindən sapdıran bir xəta baş verməmişdi...

Hə, iş elə gətirdi ki, biz də, yəni Şamil Xurşud və mən də “bir ata-ananın övladına” çevrildik. Başqa sözlə, “Azərbaycan gəncləri” qəzetinin redaktorluq “estafeti” Şamil Xurşuddan mənə keçdi. Başqa sözlə, onun uzun illər işləyib püxtələşdiyi və doqquz il ərzində püxtələşdirdiyi “Azərbaycan gəncləri” qəzetinə mən redaktor təyin olundum.

Azərbaycan KP MK bürosunun təsdiqinə ikimiz də birgə getmişdik. Şamil müəllim “Kirpi” curnalına, mən isə “Azərbaycan gəncləri” qəzetinə redaktor təyin olunmalı idik. O zaman bu vəzifələri ən yuxarı dairədə təsdiq edirdilər. 1981-ci ilin fevralı idi. Azərbaycan KP MK-nın birinci katibi Heydər Əliyev ikimizi də birgə qəbul etdi. Sahə jurnalistikasına aid ikimizə də çoxlu sual verdi. Şamil müəllimlə isə zarafatlaşmağı da unutmadı: “Çox qaraqabaqsan, yəni sən satirik jurnal çıxara bilərsən?” Sonra isə öz sualına özü cavab verdi: “Eşitdiyimə görə qaraqabaq adamın içərisi yumorla dolu olur”... Respublikanın rəhbəri doğru duymuşdu. Daha doğrusu, bəlkə də Şamil Fərzəliyevin yaradıcılığına bələd olduğundan belə inamla danışırdı. Çünki Şamilin yazılarında istər felyeton olsun, istər nəsr, yaxud dram əsərləri, hansını “sıxsan” gülüş və zarafat yağışı yağırdı. Hətta əsərlərinin adında belə bir yumor ruhu duyulurdu. “Azarkeş nənə” (“Gənclik”, 1970), “Özüm və özün” (“Azərnəşr”, 1965), “Sakitlik olmayacaq” (“Yazıçı”, 1983) kitabları, “Xəstələr” komediyası, “Ona deyin, kəndə gəlsin”, “Kötük” hekayələri, “Bəxtiyar deyil” pyesi və s. Bəlkə də, elə bu istedadına görə Şamil Xurşud 1981-ci ildə ömrünün axırınacan mətbuat aləmində ən çətin və məsuliyyətli nəşr olan satirik dərgini – “Kirpi” jurnalını hünərlə çıxartdı, onu respublikamızın ən mötəbər nəşrlərindən birinə çevirdi...

Qaldı mənə, mənim də bəxtim gətirmişdi. “Azərbaycan gəncləri”nə gələnədək bir sıra mötəbər mətbu orqanlarında işləməyimə baxmayaraq, redaktorluq təcrübəsi sahəsində kifayət qədər səriştəli deyildim. Xüsusən, Şamil Fərzəliyevdən “təhvil aldığım” redaksiya kollektivi o qədər yetkin, o qədər səriştəli idi ki, bu cür jurnalistlər arasında “naşı olmamaq” mümkün deyildi. Xatirimdədir, “kənardan gəlmə redaktorun özünütəsdiqi üçün” ilk bir ildə çox əziyyət çəkməli oldum. Ancaq bu əziyyət nəticə etibarı ilə xeyrimə oldu. Məni öyrətdi, yeni kollektivlə qaynayıb-qarışmağıma səbəb oldu. Bəlkə elə ona görə nə az ,nə çox-düz 15 il müddətində “Azərbaycan gəncləri”nə redaktorluq edə bildim...

Şamil müəllim istər publisistikada, istərsə də bədii yaradıcılığında “ağsaqqal” xasiyyətli idi. Elə ona görə də ən çox “ağsaqqallarla” dostluq edərdi. Xalq yazıçısı Əli Vəliyev onun “Naxırçı çörəyi” kitabına (1978) ön söz yazmışdı. Özünəməxsus sadə və lakonik dildə, ən əsası anlaşılan dildə ədəbi təhlil verirdi: – “Məncə, Şamilin əsərlərini bizə böyük həvəslə oxutduran onun surətlərinin canlılığı, həyatiliyi, oxucuya yaxın olmasıdır... Şamildə surətləri fərdiləşdirmək, hər birini özünəməxsus şəkildə dindirib danışdırmaq bacarığı güclüdür”.

İlk gənclik yaşlarından “Azərbaycan gəncləri” qəzeti ilə sıx əlaqəsi olan, onun fəal oxucusuna və müəllifinə çevrilən istedadlı publisist, dramaturq Hidayət Orucov Şamil müəllimin yaradıcılıq “sərhədini” çox gözəl müəyyənləşdirib. O yazır: “Yazıçı Şamil Fərzəliyev (bədii əsərlərin müəllifi kimi Şamil Xurşud adıyla nəşr etdirirdi) publisist Şamil Fərzəliyevin bədii söz dünyası idi. Publisistikasındakı inandırıcılıq, səmimiyyət və dil zənginliyi bədii əsərlərini oxuculara sevdirən əsas amillərdən idi”. Hidayətin sözünün qüvvəti, elə Şamil Fərzəliyevin publisistikasının qüdrəti onu redaktor zirvəsinə qaldırmamışdımı, onu “Qızıl qələm” mükafatı laureatı etməmişdimi? Və bu kökdə cücərən, qol-budaq atan qələm məhsulları Şamil Xurşud imzalı hekayələrə, povestlərə, dram əsərlərinə çevrilməmişdimi?

Şamil Xurşudla bir yerdə işləyənlərin, dostluq edənlərin hər birini dindirsən onun barəsində saatlarla danışar. Mən isə bu məqalənin sonunda onu demək istəyirəm ki, jurnalist Şamil Fərzəliyev, yazıçı-dramaturq Şamil Xurşud yaşadığı bu işıqlı dünyada külli miqdarda publisistika nümunəsi, onlarca hekayə, povest, dram əsəri, habelə əməyinin və istedadının dəyəri olan çoxlu mükafat qoyub getmişdir. Bunlar onun düşüncəsinin, təfəkkürünün məhsuludur. Başqa sözlə, bu dünyada əbədi yaşayacaq ruhudur. O ruhu ki, özünü unudulmağa, bizi darıxmağa qoymayacaq...

Yusif KƏRİMOV,

yazıçı - publisist

Xalq qəzeti.-2009.-18 fevral.-S.7.