Kirman Abdin — 50

Zamanın səsini rəngə çevirən sənətkar

Uzun illər rəssamlığın qrafika, daha çox karikatura janrında özünəməxsus yaradıcılıq yolu keçmiş, bu sahələrdə xüsusilə qeyd edilməli uğurlar qazanmış Kirman Abdinin 50 yaşı tamam olur. Maraqlıdır, onun 30 və 40 yaşının tamam olması münasibətilə müxtəlif qəzetlərdə verilmiş yazılarda (belə yazılar onlarladır) Kirman “tanınmış karikatura ustası, ”qrafika sənətimizin ünlü nümayəndəsi" kimi təqdim edilir. Bu gün isə sənətşünaslar və sənətkarlar Kirmanı “milli bədii plakat sənətimizin ən görkəmli nümayəndələrindən biri” kimi tanıyırlar. Elə biz də.

Təxminən 25 ilə yaxın dostluğumuz, əməkdaşlığımız olub. Beynəlxalq müsabiqələrdə iştirakına və hansısa uğurlarına ən tez sevinənlərdən biri də mən olmuşam. Ancaq rəngkar dostumun onlarla əsərini bir yerdə ilk dəfə məhz 50 yaşının ərəfəsində gördüm. Mükəmməl sənət nümunəsi olan həmin əsərlərin hər biri hansısa konkret tarixi hadisənin ideyaya çevrilmiş formasıdır. Dostumun fırçasının məhsulu olan bu əsərlərə diqqət yetirəndə XIX-XX əsrlərdə yaşamış (1863-1952) Amerika yazıçısı Corc Santayananın məşhur bir ifadəsi yadıma düşdü. Hələ tələbəlik illərində müəllimlərimizdən eşitdiyim həmin müdrik kəlamı qətiyyətlə Kirman Abdinin son yaradıcılıq işlərinə şamil edirəm: “Bədii yaradıcılığın vəzifəsi hadisələri ideyalara çevirməkdir”.

Əvvəlcə güman etdim ki, bu iş bədii plakat sahəsində daha asandır. Ancaq bədii plakatdakı yığcamlıq, lakoniklik, daha az detalla daha çox fikir söyləmək məhdudiyyəti sübut edir ki, “asan” sözünü qətiyyən buraya yaxın buraxmaq mümkün deyil.

Baş redaktorumuz Kirman Abdinin onlarla bədii plakatından qəzetdə vermək üçün dördünü seçdi. Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi bu işlərin hər birində milli tariximizin müəyyən səhifələri öz əksini tapır. Soyqırım üzərində dövlət quran ermənilərin bəşər tarixinə yazdığı vandalizmin qrafikanın imkanları ilə təsvir edilmiş eybəcərlikləri... Bu əsərdə İrəvandakı rəsmi dövlət qurumunun yerləşdiyi binanın giriş qapılarından etibarən üzü aşağı insan skeletləri düzülmüşdür.

“31 mart, 1918. Azərbaycanlıların soyqırımı” adlı əsərdə kompyuterin texniki imkanlarının köməyi ilə dəhşətin, faciənin ümumiləşdirilmiş rəngi verilmişdir. Diqqətlə baxanda isə bu rəng “dənizdən-dənizə böyük dövlət” yaratmaq istəyənlərin bayrağındakı rənglərdən biridir. Milli mentalitetimizin mizan-tərəzisini yüksək tutan, eyni zamanda, fərdi daxili zənginliyə malik olan Kirman erməni sənətkarlarından fərqli olaraq bu əsərdə heç bir təhqiredici və ya alçaldıcı ifadəyə, sözə, rəngkarlıq detaılna yer vermir. Həm xalqımıza, həm də dünya ictimaiyyətinə söyləyir ki, azərbaycanlılara qarşı törədilmiş soyqırımının startı məhz buradan — bu plakatda göstərilən binalardan verilmişdir.

“Bakı, 20 Yanvar, 1990” adlı bədii plakatda da çox uğurlu rəng seçimi və fikirin ifadə priyomu vardır. Əsərin əsas hissəsi boz rənglə işlənib. Kremlin ermənipərəst rəhbərləri Azərbaycandakı azadlıq aşiqlərinə öz “boz üzünü” göstərir. Atılmış iki güllə zərif qərənfillərə dəymək üzrədir. Gülləyə tuş gəlmiş qərənfillərdən başqa, kənarda növbəti qərənfillər də var. Ancaq bu, hələ əminlik deyil. Çünki həmin qərənfillər arasında üstündə “oraq-çəkic” şəkili aydın görünən növbəti dolu gilizlər də vardır. Ona görə də rəssam məhz qərənfillər rəngində olan şriftlərlə xəbərdarlıq edir: “Əsrlərin yaddaşı nəsillərin yaddaşından çıxmasın gərək”. Ölkəyə müsibət və faciələr gətirmiş həmin xəyanətkar hadisənin rəmzi olan qara rəngli zolağın üstündə isə əsərin adı məhz ağ rəngdə, iri şriflərlə yazılıb. Yəni güllələrin dəhşətinə və güllələyənlərin qəsdinə baxmayaraq güllələnənlər öz ölkəsinə ağ gün — azadlıq gətiriblər.

Kirman Abdinin Novruz bayramına həsr edilmiş əsərləri də möhtəşəm rəng seçimi ilə uğur qazanıb. Daş, qaya, abidə, tarixilik, qədimilik rəngində işlənmiş birinci əsərdə Qobustan qayalarının üzərində yeni həyatın rəmzi olan yaşıllıqlar boy atır. Daşların üstündə qayaüstü rəsmlərdəki yallının qəhrəmanları rəqs edirlər, yaşıllıqların üzərində isə, azadlıq, sərbəstlik rəmzi olan qaranquşlar möhtəşəm bir simfoniyanın not yazıları kimi səmaya düzülübdür. Aşağı küncündə sadəcə “21 Mart” yazılmış bu əsərdə Novruz bayramının qədimliyi ilə bu günü sintez edilmişdir.

Özü də ustalıqla Novruza həsr edilmiş ikinci əsər isə daha əlvan, parlaq və isti rənglərlə işlənib. Çünki burada əsas fikir artıq milli dövlətçilik tariximizin şah əsəri olan Müstəqil Azərbaycan dövlətinin bayrağını önə verməkdir. Bayraqdan öndə verilən səməni də, fonda verilən nəbati elementlər də məhz bayrağımızın rənglərini tamamlayır. Elə əsərin adı da bu üç məfhumu bir-birinə bağlayır: “Bayrağımın bayramıdır baharım”.

Kirman Abdinin ölkədəki bütün siyasi qüvvələri birliyə çağıran, qazandığımız azadlığı tərənnüm edən, müstəqilliyimizə qarşı çıxış etmək istəyənləri ifşa edən, dinimizin adını uca tutan, ekoloji tarazlığın pozulmasına etiraz edən, milli-mənəvi abidələrimizə ehtiram tələb edən, cəmiyyət həyatında şəffaflığın zəruriliyini xatırladan onlarla bədii plakatı böyük maraqla qarşılanır. Eyni zamanda, onun yüzlərlə karikaturası, dostluq şarjları da tamaşaçılar və həmkarları tərəfindən yüksək qiymətləndirilir.

Sonda yubilyarın özü barədə bir neçə kəlmə qeyd edək. 1959-cu ilin iyul ayında Şahbuz rayonunun Külüs kəndində dünyaya gəlib. Əzim Əzimzadə adına Azərbaycan Dövlət Rəssamlıq Texnikumunu və M. A. Əliyev adına Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunu bitirib. Tətbiqi qrafika mütəxəssisidir. Ona qədər beynəlxalq müsabiqədə mükafata layiq yerləri tutub. “Qrafikada “xalturaya” yer yoxdur”, “Dostluq şarjı təkcə gülüş yox, həm də ünsiyyət yaradır”, “Bədii plakat üçün mövzu sərhəddi, ifadə həddi mövcud deyil” və sairə ifadələri onun öz yaradıcılığına münasibətinin ifadəsidir.

Üç məsələ ona daha böyük rahatlıq və sevinc gətirir: daim mətbuatla əməkdaşlıq etməsi, çoxsaylı dostlarının olması, bir də böyük övladının onun yolunu davam etdirməsi. Uğur olsun. Zamanın səsini rəngə çevirən sənətkara daha böyük yaradıcılıq nailiyyətləri, can sağlığı arzulayırıq.

İttifaq MİRZƏBƏYLİ

Xalq qəzeti.- 2009.- 29 iyul.- S. 6.