Unutsaq, unudularıq

Yenilikçi jurnalist, cəsarətli redaktor

Müəllimimiz, həmkarımız və dostumuz Nəriman Zeynalovu hamı belə tanıyırdı

Sərlövhədə vurğuladığım sözləri heç zaman dilinə gətirməz, gətirəndə də özünə şamil etməzdi. Lakin onun bütün həyatı və fəaliyyəti bu kəlmələrin məna çalarları ilə həmahəng idi...
Nəriman Zeynalov 1933-cü ildə Göyçayda anadan olmuşdu. 1956-cı ildə Bakı Dövlət Universitetinin jurnalistika şöbəsini bitirmişdi. İstedadlı, təşəbbüskar, çalışqan jurnalist kimi universitetin mətbuat tarixi kafedrasında müəllim saxlanmışdı, eyni zamanda, “Kommunist” qəzetində (indiki “Xalq qəzeti”ində) ədəbi işçi, şöbə müdiri işləmişdi.

Sonrakı illərdə taleyini BDU-nun jurnalistika fakültəsi ilə bağlamışdı. Nəriman Zeynalov “Molla Nəsrəddin” jurnalının tarixi ilə bağlı 1967-ci ildə namizədlik, 1988-ci ildə isə doktorluq dissertasiyaları müdafiə etmişdi. O, Azərbaycan mətbuat tarixindən 2 cildlik dərslik hazırlayıb çap etdirmişdi.

Jurnalistikanın nəzəri və praktik sahələrində çalışmalarını paralel davam etdirən Nəriman Zeynalov 1977-ci ildən 10 il “Sovet kəndi” qəzetinə redaktorluq etmişdi. Ömrünün son illərində doğma jurnalistika fakültəsinə qayıdan Nəriman müəllim dekan seçilmiş, yeni həvəs və qüvvə ilə işə başlamışdı. Amansız ölüm 1989-cu ilin yazında müasir Azərbaycan jurnalistikasının tanınmış nümayəndəsi olan Nəriman Zeynalovu həyatdan vaxtsız apardı.

Nəriman Zeynalov fədakar mətbuat tarixçisi olmaqla yanaşı, həm də istedadlı publisist, gənc yazarlar üçün ustada çevrilmiş bir qələm sahibi idi. 1971-ci ildə oçerkləri “Qızıl qələm” mükafatına layiq görülmüşdü. “Gümüş dəstəkli qılınc” romanının, “Oğul o kəsdir ki”, “Dağlar oğlu”, “Bərəkətli torpaq” oçerklər kitablarının müəllifi idi. Dövri mətbuatda bir çox hekayə və məqalələri çap olunmuşdu. Nəriman Zeynalovun parlaq xatirəsi unudulmaz, zəngin ömür yolu jurnalistlərin yeni nəsilləri üçün örnəkdir.

Jurnalistika aləmində pozulmaz izlər qoyan Nəriman Zeynalovla ilk tanışlığım tələbəlik illərinə təsadüf etdiyindən həmin dövrə qısaca da olsa “səyahət” etmək istəyirəm. Ötən əsrin 60-cı illəri təzəcə başlamışdı. Azərbaycan Dövlət Universitetinin jurnalistika şöbəsində keçən tələbə ömrümüz coşğun çay kimi axaraq, böyük “dəryaya” qovuşmaqda idi. Biz daha əvvəlki kövrək, dəymədüşər yeniyetmələr deyildik. Yaşlılarımız bir az da “ahıllaşmış”, “sütüllərimiz” cavanlaşmışdılar.

Daha bilik yarışı ilə kifayətlənmirdik. Seminarlarda, imtahanlarda “beş” almaq heç kimi təəccübləndirmirdi. İndi qrup yoldaşlarımız arasında rəqabət “yaradıcılıq meydanında” davam edirdi. Hər birimiz qələmimizin məhsulu ilə öyünürdük.

Çox gəzmək, çox görmək, çox öyrənmək istəyirdik. Yalnız bundan sonra ələ qələm alıb, fikir yürütmək olardı. Əlbəttə, bizi bu yola hazırlayan “yaxşı kişilər” vardı. Universitet divarları arasında “nəzəriyyə” müəllimlərimiz, redaksiyalarda isə səxavətli və təcrübəli qələm sahibləri...

Dördüncü kursun axırında yaradıcılıq təcrübəsinə çıxdıq. Qrupun tələbələri bir neçə dəstəyə bölünmüşdülər. Mailə Muradxanova, İffət Salamzadə, Elza Salmanova, Zöhrab Zeynalov, Əlikram Abdullayev ( illər keçdikcə bu gənclər öz peşələrinin “ulduzlarına” çevriləcəkdilər) və mən bir dəstədə idik. Təcrübə keçmək üçün respublikanın “bir nömrəli” mətbuat orqanı olan “Kommunist” qəzetinə təyinat almışdıq. Həmin qəzetin şöbə müdiri Nəriman Zeynalov həm də universitetin jurnalistika şöbəsində təcrübə dərsləri apardığından bilavasitə bizim dəstəyə rəhbərlik edirdi. Yaşı bizimkindən o qədər də çox olmayan Nəriman müəllimi hədsiz çox istəyirdik. Bu istəyi o, təkcə istiqanlı, mehriban xasiyyətinə görə qazanmamışdı.

Biz tələbələr onun “virtuoz” qələminə, çoxsahəli bilik ehtiyatına, öz təcrübəsini səxavətlə başqasına ötürmək bacarığına heyran olmuşduq. Qəzetdə kənd təsərrüfatı şöbəsinə rəhbərlik etməsinə baxmayaraq, ən müxtəlif mövzularda yaddaqalan yazılar yazardı. Zamanın tanınmış cərrahlarından olan Mürsəl Qarayev (bəstəkar Qara Qarayevin qardaşı, indiki mədəniyyət və turizm naziri Əbülfəs Qarayevin atası) haqqında yazdığı oçerk indiyədək yaddaşımdan silinməyib. Nəriman müəllim şagirdlərini səbrlə döyüşə hazırlayıb, rinqə çıxaran məşqçiyə bənzəyirdi. O, hər birimizin “nazı ilə oynamaqdan”, yazılarımızı “bitdə-bitdə” oxuyub, məsləhət verməkdən yorulmurdu.

Nəriman müəllim mövzunu tam “bişirmədən” yazmağı qəbahət sayırdı. Bunu onun rəhbərliyi ilə Bakının gəmi təmiri zavodunda olduğumuz vaxt bir daha hiss etdik. Düz bir həftə təmirçilərlə bərabər olduq, necə deyərlər, bu həyatın “cikini-bikini” öyrəndik və nəticədə “Kommunist” qəzeti üçün bir səhifə yazı hazırladıq. Redaktor İsrafil Nəzərov “letuçkada” bu səhifəni bərk təriflədi. Deyilənə görə onun dilindən tərifli söz nadir hallarda çıxırdı... Sonra Nəriman Zeynalov bizi öz yurduna, Göyçaya apardı. Rayon rəhbərliyi ilə danışıb, “Göyçay” qəzetini bir aylığa bizim ixtiyarımıza verdi. Bu, əsl təcrübə idi.

Çox yerlər gəzdik, yaxşı insanlarla tanış olduq. Ən əsası isə bu bir aylıq təcrübə qələmimizin püxtələşməsində böyük rol oynamış oldu.

Yaxşı deyiblər ki, cəsarətli adam yenilik aşiqi olar. Nəriman Zeynalovun timsalında mən bunun şahidi olmuşam. O, xasiyyətcə mərd və cəsarətli olduğundan həm qələmi, həm də təlimi ilə 60-cı illər jurnalistikasına yenilik ab-havası gətirirdi. O, yazılarında tətbiq etdiyi belə bir həqiqəti biz cavanlara da təlqin edə bilirdi: “Dərin yazmaq azdır, gərək şirin yazasan ki, səni oxuyalar”. Görünür, onun bu öyüdü “sırğa olub, qulağımda qaldığından” mən də “dərin və şirin” yazmaq arzusu ilə yaşayırdım. Hələ tələbəykən “Kommunist” qəzetində dərc olunan “Torpağın səsi”, “Güllüçalanın nəğməsi” kimi yazılarım məhz N.Zeynalovun seçimi sayəsində dünya işığı görmüşdü. Bir qədər sonra isə bu qəzetdə “Son qozanın qiyməti” adlı analitik yazım dərc olundu. Zamanın əsas şüarlarından olan “Pambığı son qozasınadək yığaq!” çağırışının zərərli olduğunu Mil-Muğan təsərrüfatlarının timsalında sübuta yetirən, əvəzində “Pambığı tez və itkisiz yığaq!” şüarını təklif edən həmin yazı Mərkəzi Komitənin büro iclasında müzakirə olunacaqdı. Lakin baş qəzetin təklif etdiyi yeni şüar yalnız Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlişindən sonra həyata vəsiqə aldı...

Nəriman Zeynalovla ünsiyyətimin ikinci “mərhələsi” də mənim üçün düşərli oldu. Universitet həyatımın beşinci ili başa çatmaqda, daha dəqiq desəm, 1962-ci ilin baharı idi. Qarşıda bizi dövlət imtahanları, diplom işinin müdafiəsi kimi çətin sınaqlar gözləyirdi. Üstəlik “harada işləyəcəyəm?” sualı da bizi rahat buraxmırdı.

Belə həyəcanlı günlərdə özümü daha bir qayğı ilə yükləmişdim. Tələbəliyin son “yaradıcılıq təcrübəsini” keçdiyim “Bakı” axşam qəzetinin elan etdiyi ümumrespublika müsabiqəsində qələmimi sınamağa cəsarət etmişdim. Ona görə belə düşünürdüm ki, bu, olduqca mötəbər yarış idi. Qəzetin redaktoru Nəsir İmanquliyevin yüksək təşkilatçılığı ilə keçirılən müsabiqəyə xalq yazıçısı Mirzə İbrahimov başçılıq edirdi.

Səbirsizliklə gözlədiyim an nəhayət ki, gəlib çatdı. Ümumrespublika yaradıcılıq müsabiqəsinin nəticələri elan olundu. Yarışın birinci mükafatına layiq görülmüşdüm. İlk qələbənin sevinci öz yerində, amma onu da qeyd etməliyəm ki, bu qələbə mənim sonrakı həyatımın “düzlənməsində” aparıcı rol oynadı. Mənə iş yeri təklif edənlərin sayı dərhal çoxalmağa başladı. İlk növbədə diplom rəhbərim Nəsir İmanquliyev və tələbəlik illərimin “yönəldicilərindən” biri olan istedadlı jurnalist Şamil Şahməmmədov mənim “Bakı” — “Baku” qəzetlərinin redaksiyasında məskunlaşmağımı “təkid” edirdilər. Lakin... Uğuruma öz uğuru qədər sevinən Nəriman Zeynalov bu dəfə də hamını qabaqladı və “qələbə çaldı”. O, şöbə müdiri olduğu “Kommunist” qəzetinin rəhbərliyini “razılığa gətirərək”, bu redaksiyada işə götürülməyimə nail oldu...

Respublikanın “baş qəzetində” keçirdiyim bir neçə ayın olaylarından yazmışdım. Görkəmli jurnalist, bacarıqlı təşkilatçı və gözəl insan Qubad Süleymanovun xatirəsinə həsr etdiyim “Təkan nöqtəsi” yazımda (“Xalq qəzeti”, 22 aprel 2009-cu il) bu barədə danışdığımdan təfsilata varmaq istəmirəm. Lakin Nəriman Zeynalovun “portretinə” əlavə cizgi ola biləcək bir epizodu xatırlatmaya bilmirəm. Nəriman müəllim yaxşı tanıdığı insanlar, tələbə dostları haqqında xoş sözlər deməyi xoşlayardı. Amma bunlardan ikisini xüsusi “vurğulayardı”. Bizi Mil-Muğana yola salarkən (Q. Süleymanovun redaktor təsdiq olunduğu MK-nın rayonlararası “Yüksəliş” qəzetində iki il məsul katib işləyəcəkdim) ürək-dirək verib dedi: “Çətinə düşsəniz, Muğanda Ağana, Bakıda Şamilə arxalana bilərsiniz...” Hə, o, bizim kimi, “çətin yolun astanasında” olanlarla artıq sınaqdan keçirdiyi etibarlı dostları arasında körpü salmağı bacarırdı.

Bəs, kim idi etibarına güvəndiyi həmin kəslər? Hər ikisi tələbəlik dostları, ADU-nun jurnalistika şöbəsinin 1956-cı il məzunları idi. İxtisasca “yazı adamı” olsalar da ilk gündən partiya-sovet işində, bilavasitə təsərrüfat-quruculuq sahəsində püxtələşmişdilər. Ağan Məmmədov doğma yurdu İmişlidə məskunlaşmışdı. Nəriman müəllimin “təqdimatı” ilə tanış olub, dostlaşdığımız dövrdə o, böyük bir təsərrüfata başçılıq edirdi. Sonrakı illərdə İmişli Rayon İcraiyyə Komitəsinin sədri, daha sonra isə icra başçısının birinci müavini vəzifələrində çalışmışdı. Nəriman müəllimin “Şamil” deyə bizə nişan verdiyi ikinci etibarlı dostu Şəmsəddin Axundov idi. Comərd xasiyyətinə görə hələ tələbəlik illərindən “Şamil” adı qazanan (əfsanəvi Şeyx Şamilin şərəfinə) bu insan deyilən kimi varmış. Uzun illər məsul vəzifələrdə çalışan “Şamil” müəllim “yalnız yaxşılıq etmək üçün yaşadığını” bu günə qədər sübut etməkdədir...

Nəriman Zeynalovla dostluğumuzun “üçüncü” mərhələsi bizim həmkar olduğumuz dövrə təsadüf edir. 1980-ci ilin sonlarında ulu öndərimiz Heydər Əliyevin xeyir-duası ilə məni “Azərbaycan gəncləri” qəzetinə redaktor təyin etdilər. Bu zaman Nəriman Zeynalov artıq təcrübəli redaktor kimi məşhurlaşmışdı. O, bir neçə il idi ki, “Sovet kəndi” qəzeti redaksiyasına başçılıq edirdi. Bu illər ərzində redaktorun siqlətində olan cəsarət və yenilik “cövhəri” qəzetə hopmuşdu. “Sovet kəndi” təkcə kənd əməkçilərinin deyil, bütün ictimaiyyətin sevimli qəzetinə çevrilmişdi. Təxminən 80-ci illərin ortalarınadək “bir yolun yolçuları” olduq. Tez-tez müxtəlif tədbirlərdə iştirak etdik. Həmin illərdə Nəriman Zeynalovu bir qədər də yaxından tanıdım. O, yuxarı dairələrdə sözü mərdanə deyən,həmişə “zəiflərin ” tərəfində dayanan, lazım gələndə ən mötəbər məmurlarla sərt danışmaqdan çəkinməyən redaktor kimi tanınmışdı. Əlbəttə, mənim kimi cavan redaktor üçün onun təcrübəsindən öyrənməli cəhətlər çox idi...

N. Zeynalov qəzet işindən gedəndən sonra... Yaxşısı budur ki, sözü onu yaxından tanıyanların və sevənlərin ixtiyarına verim.

Şəmsəddin Axundov, ADU-nun jurnalistika şöbəsinin 1956-cı il məzunu, əməkdar mədəniyyət işçisi :

— Tələbə yoldaşlarım arasında Nərimanın xüsusi yeri var idi. O, az danışmağı, çox dinləməyi sevərdi. Danışanda da sərrastlığı və incə yumoru ilə seçilərdi. Onun zəkasına və hər məqamda gözəçarpan cəsarətinə vurğun idim. Odur ki, dostluğumuz tuturdu və bu ünsiyyət sonadək davam etdi...

Mailə Muradxanova, əməkdar jurnalist, Prezident təqaüdçüsü :

— Nəriman müəllim əsl Azərbaycan kişisinə xas olan qeyrət sahibi idi. Qız tələbələri, qadın həmkarları ilə zərif davranışı onun yüksək mədəniyyətindən xəbər verirdi. Göyçaya bir aylıq səfərimiz təfsilatı ilə yadımda qalıb. Nəriman müəllim cavan olmasına baxmayaraq, körpələrini səmaya pərvazlandıran ata göyərçinə bənzəyirdi...

Yalçın Əlizadə, Bakı Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsinin dekanı, əməkdar jurnalist :

— Mənə Nəriman Zeynalovun tələbəsi olmaqla yanaşı, onunla bir təhsil ocağında çalışmaq səadəti nəsib olub. Jurnalistlik fəaliyyətimin bütün mərhələlərində onun nəfəsini və köməyini duymuşam. Hətta dekanlığın da ilk təcrübəsini Nəriman müəllimdən öyrənmişəm. 80-ci illərin sonlarında jurnalistika fakültəsinin dekanı seçilmişdi. Bu vəzifədə cəmi bir neçə ay çalışmasına baxmayaraq, yaxşı ənənələrin bərpası üçün yaddaqalan işlər gördü...

Telman Əliyev, “Xalq qəzeti”nin əməkdaşı :—

Nəriman Zeynalov nurlu şəxsiyyətlərdən idi. Başqalarının, xüsusən gənclərin yaradıcılığında bir “işartı” görəndə sevinər, onu üfləyib “alova” çevirməyə çalışardı. Sizin təbirinzcə desəm, “baş qəzetə” işə götürülməyimin və indiyədək bu kollektivin üzvü qalmağımın əsas “baiskarı” Nəriman müəllim olub...

Zöhrab Zeynalov, əməkdar jurnalist, Prezident təqaüdçüsü:

— Nəriman müəllim həm də milli jurnalistika tariximizin elmi araşdırıcılarından idi. O, “Molla Nəsrəddin” jurnalından namizədlik və doktorluq dissertasiyası müdafiə edərək, alimlik dərəcəsi almışdı. Məni isə bu jurnalın davamçılarından olan “Arı” satirik məcmuəsini tədqiq etməyə həvəsləndirmişdi. Məhz onun məsləhətləri və yaxın koməyi sayəsində “namizədlik dissertasiyası kimi təqdim oluna biləcək samballı diplom işi” yarada bilmişdim. Əlbəttə, bu səxavətli tərifin müəllifi diplom işimin rəhbəri olan Nəriman Zeynalov idi...

Əlövsət Bəşirov, Milli Təhlükəsizlik Nazirliyi Heydər Əliyev adına Akademiyasının redaksiya-nəşriyyat şöbəsinin rəisi, polkovnik :

— Həm tələbəlik illərində, həm də jurnalistlik fəaliyyətimdə Nəriman Zeynalovun “yaxşılıq məktəbindən” çox faydalanmışam. Ən əsası isə onda sevib-seçdiyim cəsarəti, qətiyyəti və səxavəti özüm üçün həyat devizinə çevirməyə çalışmışam...

Əlikram Abdullayev, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasının birinci prorektoru, fəlsəfə elmləri doktoru:

— Özüm müəllim adını qazanandan sonra tələbələr üçün “müəllim-dost” olmağın mənasını daha dərindən anlamağa başladım. Bu, hər müəllimə xas olan keyfiyyətlərdən deyil. Nəriman müəllim dərs dediyi, qələm təcrübəsi öyrətdiyi tələbələrin ən yaxın dostu, sirdaşı idi...

... Nəhayət, Nəriman Zeynalov qəzetdən gedəndən sonra bütün ömrünü jurnalistika sahəsində müəllimlik və elmi tədqiqat işlərinə həsr etdi. Müəllimlər və tələbələr arasında qazandığı hörmət və nüfuzun nəticəsi olaraq, 1989-cu ilin qışında fakültənin dekanı seçildi. Həmin ilin baharında isə qəflətən vəfat etdi. O, cəmi 56 il yaşadı, ömrünün çiçəklənən vaxtında dünyasını dəyişdi. Amma həmişəyaşar jurnalistikamızın salnaməsində, onu tanıyanların yaddaşında əbədi heykəl qoyub getdi. Qəbri nurla dolsun, ruhu şad olsun.

Yusif KƏRİMOV,

yazıçı-publisist

Xalq qəzeti.- 2009.- 5 iyun.- S. 7.