Azərbaycanın xarici siyasətində Avropaya inteqrasiya

Uğurlu xarici siyasət ölkəmizi sülh və əməkdaşlıq mərkəzinə çevirir

Bu məsələ ətrafında söz açarkən istənilən qələm sahibi yeni bir tendensiya ilə üzləşir. Belə ki, hətta iki-üç il əvvələ qədər ölkəmizin xarici siyasətindən bəhs edən politoloq, ekspert və şərhçilər mövzuya giriş edərkən “son illər əldə edilmiş diplomatik uğurlar” ifadəsindən istifadə edirdilər. İndi isə artıq hadisələr elə iti sürətlə inkişaf edir ki, “son illər” ifadəsi qətiyyən yada düşmür. “Son aylar” və “son günlər” ifadələri ölkəmizin xarici siyasətindəki uğurlu nəticələri sıralamaq üçün daha münasib söz birləşmələri kimi qəbul edilir. Bu isə Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə Azərbaycan diplomatiyasının ölkəmizin milli maraqlarının təmin edilməsi istiqamətində reallaşdırdığı tədbirlərin intensivləşməsinin nəticəsidir. Artıq elə bir həftə və hətta, elə bir gün olmur ki, beynəlxalq ictimaiyyətin hansısa nümayəndə heyəti Azərbaycana gəlməsin və dövlət başçımız həmin missiyanın rəhbərləri ilə görüşməsin.

Əlbəttə, gənc müstəqil dövlət kimi Azərbaycanın xarici siyasəti ilk növbədə özünün beynəlxalq aləmdəki nüfuzunun möhkəmləndirilməsinə, dövlətin qarşısında duran problemlərin həllinə, milli maraqların təmin edilməsinə istiqamətləndirilməli idi. Ulu öndər Heydər Əliyevin titanik uzaqgörənliyi nəticəsində müstəqil dövlətimiz bu vəzifələrin öhdəsindən 1993-2003-cü illərdə uğurla gəlmişdir. Ermənistan — Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli istisna olmaqla Azərbaycanın qarşısında heç bir həlli vacib olan problem qalmamışdır. Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli istiqamətində aparılan qətiyyətli, prinsipial və sırf milli maraqlara uyğun siyasət isə artıq öz müsbət nəticələrini verməkdədir. Gələn ay Rusiya Federasiyasının paytaxtında Minsk qrupuna həmsədrlik edən hər üç ölkənin, eləcə də Azərbaycan və Ermənistanın dövlət başçılarının bilavasitə Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı bir araya gəlmək barədə razılaşması münaqişənin həllində müvafiq irəliləyişin olmasından xəbər verir. Üstəlik, ABŞ Prezidenti Barak Obama da bu günlərdə verdiyi bəyanatda Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllinin yaxınlaşdığı barədə fikirlər söyləmişdir.

Münaqişələrin həlli ilə məşğul olan mütəxəssislər, xüsusən, Avropa ekspertləri hələ ötən ilin oktyabrında — Azərbaycanda keçirilmiş prezident seçkilərinin nəticələri elan ediləndən dərhal sonra proqnoz vermişdilər ki, 2009-cu il Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllində önəmli il ola bilər. Diqqət yetirin, avropalı ekspertlər bu proqnozu İlham Əliyevin ikinci müddətə prezident seçilməsindən sonra vermişdilər. Çoxillik təcrübəyə istinad edən ekspertlər həmin proqnozu verərkən dərin analitik təhlillərə istinad edirdilər. Çünki Azərbaycanda keçirilmiş prezident seçkisi başqa cür nəticələnmiş olsaydı Qarabağ münaqişəsinin həlli istər-istəməz beş-altı il geri atıla bilərdi.

Ekspertlərin “2009-cu il Qarabağ münaqişəsinin həllində önəmli il ola bilər” — tezisi çox qısa müddətdə həyatda öz təsdiqini tapdı. ABŞ və Fransa münaqişənin həllinə digər bir vasitəçi dövlətin qatıla biləcəyindən ehtiyatlanaraq öz fəaliyyətlərini gücləndirdilər, Türkiyə “Qafqazda Sabitlik və Əməkdaşlıq Platforması” ilə çıxış etdi, Rusiya Federasiyasının Prezidenti Dmitri Medvedev isə Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya dövlət başçılarının bilavasitə Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə aid “Moskva Bəyannaməsi”nin ərsəyə gəlməsinə nail oldu. Son günlər isə Avropa Birliyinin enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsində maraqlı olan dövlət başçıları Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin tezliklə həll edilməsinin vacibliyini söyləməkdə sanki bir-birini üstələməyə çalışırlar. Onların həmin istəyini ABŞ-ın yeni Prezidenti Barak Obamanın yüksək səviyyədə dəstəkləməsi isə münaqişənin həllinin uzaqda olmadığından xəbər verir.

Məhz burada yazının əvvəlinə, daha doğrusu, xarici siyasətimizdə Avropaya inteqrasiya məsələsinə qayıdırıq. Yəni, ətraflı girişdən sonra əsas məqamın üstünə gəlirik. Bu şəkildə əhatəli giriş verilməsinin əsas səbəbini azca yuxarıda qeyd etdik: “Avropa ölkələrinin enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsi”. Ulu öndər Heydər Əliyev hələ 1993-1994-cü illərdə qeyd edirdi ki, biz öz xarici siyasətimizdə işğalçı dövlət istisna olmaqla dünyanın bütün ölkələri ilə əməkdaşlığa önəm verəcəyik (Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev diplomatik korpusumuzun rəhbərlərinin ikinci toplantısında qeyd etmişdi ki, Ermənistan rəhbərliyi öz silahlı birləşmələrini işğal edilmiş Azərbaycan ərazilərindən çıxarandan sonra biz rəsmi Yerevanla da iqtisadi əməkdaşlıq edəcəyik və Ermənistan regiondakı iqtisadi layihələrdə iştirak etmək şansı qazanacaqdır). Ancaq ümummilli liderimiz əlavə etmişdi ki, biz öz dövlətimizin və xalqımızın milli maraqları naminə Avropaya inteqrasiya məsələsinə daha böyük önəm verəcəyik.

Nəticə göz qabağındadır. Azərbaycanın Avropaya inteqrasiyasının ilk mərhələsi ölkədə demokratik dəyərlərin daha geniş şəkildə tətbiq edilməsi, insan hüquq və azadlıqlarının yüksək səviyyədə qorunması ilə yadda qaldı. Sivil, demokratik, dünyəvi dövlət quruculuğu kursu götürmüş Azərbaycanın Konstitusiyası məhz Avropa ekspertlərinin və mütəxəssislərinin iştirakı ilə hazırlandı və qəbul edildi. Maddələrinin üçdən biri insan hüquq və azadlaqlarının qorunmasına həsr edilən Əsas Qanunumuza sonralar — Azərbaycanın Avropaya inteqrasiyası daha da genişləndikcə iki dəfə dəyişiklik və əlavələr edilmişdir. Ölkədə ölüm hökmünün tətbiqi ləğv edilmiş, mətbuat üzərindən senzura götürülmüş, çoxpartiyalılıq cəmiyyət həyatının ayrılmaz hissəsi kimi qəbul edilmiş, insanlara sərbəst toplaşmaq hüququ verilmiş, seçki qanunvericiliyi məhz Avropa standartlarına cavab verən şəkildə təkmilləşdirilmişdir. Nəticədə Azərbaycan yeni əsrin ilk ilində Avropa Şurasına tamhüquqlu üzv kimi qəbul edilmiş və Milli Məclisin Avropa Şurası Parlament Assambleyasındakı daimi nümayəndə heyəti orada ölkəmizi daim yüksək səviyyədə təmsil etmişdir.

İqtisadi sahədə Avropaya inteqrasiyamız da bilavasitə ulu öndər Heydər Əliyevin ölkədə siyasi hakimiyyətə qaydışından dərhal sonra gündəliyə gətirilmişdir. Məhz ümummilli liderimizin işləyib hazırladığı yeni neft strategiyasının icrasında əsas istiqamətlərdən biri Avropa ölkələri ilə əməkdaşlıq idi. “Əsrin müqaviləsi”ndə Avropa ölkələrinin daha yaxından iştirakı, müqavilə əsasında hasil edilən neft və qazın dünya bazarına çıxarılması zamanı Avropa ölkələrinə verilən önəm, Bakı — Tbilisi — Ceyhan neft və Bakı — Tbilisi — Ərzurum qaz ixrac kəmərlərinin Avropanın dərinliklərinə qədər uzanması Azərbaycanın bu inteqrasiyaya nə qədər önəm verməsinin nəticəsi idi. Prezident İlham Əliyevin ölkəyə rəhbərlik etdiyi dövrdə Xəzərin Azərbaycan sektorundan çıxarılan karbohidrogen ehtiyatlarının sanki bütün Avropa ölkələri üçün əlçatan edilməsi üçün bir çox Şərqi Avropa ölkələrində “Enerji Sammiti” keçirilmiş, belə sammitlərdən birinə isə Bakı ev sahibliyi etmişdir.

Burada çox aydın bir məntiq var. Avropa ölkələri öz dövlətlərinin milli maraqları — yəni enerji təhlükəsizliyinin təmin edilməsi müstəvisindən çıxış edirlər. Azərbaycanın isə öz milli və dövlətçilik maraqları mövcuddur və həmin maraqlar Avropa siyasətçilərinin hər biri üçün gün kimi aydındır: pozulmuş ərazi bütövlüyünün bərpa edilməsi. Ona görə də həftənin əvvəlində də, axırında da enerji məsələsi ilə rəsmi Bakının qapısını döyən ölkələrin “Dağlıq Qarabağ münaqişəsi Azərbaycanın ərazi bütövlüyünün bərpası şərtiylə, tezliklə həll edilməlidir” — deyə bəyanat verməsi tamamilə təbiidir.

Azərbaycanın Avropaya inteqrasiyasının mühüm tərkib hissələrindən olan NATO ilə əməkdaşlığımızın da təməli bilavasitə ulu öndərin dövründə qoyulmuşdur. 1994-cü ilin may ayında “NATO-nun sülh naminə tərəfdaşlıq” Proqramına qoşulan Azərbaycan öz silahlı qüvvələrinin NATO standartları səviyyəsinə qaldırılması üçün çox mühüm və zəruri bir inkişaf mərhələsi keçmişdir. Ötən 15 ildə Azərbaycan hərbçiləri NATO-nun 50-dən çox tədbirində iştirak etmiş, müstəqil dövlətimizin silahlı qüvvələrinin yüksək səviyyədə olduğunu sübuta yetirmişlər. Ötən ay Gürcüstanda keçirilən uzunmüddətli hərbi təlimlərdə Azərbaycan hərbçilərinin iştirakı, bu gündən Bakıda “NATO həftəsi”nin başlanması və başqa tədbirlər rəsmi Bakının bu beynəlxalq hərbi təşkilatla əməkdaşlığa verdiyi önəmin təzahürüdür. Bir sözlə, Azərbaycan dövlət və cəmiyyət həyatının bütün sahələrində Avropa dəyərlərinə böyük önəm verir, Avropaya inteqrasiyanın dərinləşməsinə nail olur. Məhz həmin inteqrasiyanın nəticəsidir ki, respublikamız bu gün regionda lider, Avrasiyada isə ən vacib ölkələrdən birinə çevrilmişdir. Prezident İlham Əliyevin dediyi kimi, rəsmi Bakı bu gün dünyada gedən prosesləri müşahidə etməklə kifayətlənmir. Biz həmin proseslərə təsir etmək iqtidarındayıq və bizim sözümüz istənilən məsələdə keçərli, kəsərlidir.

İttifaq MİRZƏBƏYLİ

Xalq qəzeti.- 2009.- 11 iyun.- S. 1.