Müharibənin ağrı-acıları unudulmur...

Düz 68 il bundan əvvəl, iyun ayının 22-də Almaniya və onun müttəfiqləri Barents dənizindən Qara dənizə qədər böyük bir ərazi boyu keçmiş SSRİ üzərinə qəfil hücuma keçdilər. Tarixi faktlara əsasən bu hücumda iştirak edən 190 diviziyanın 153-ü alman, qalanları isə rumın, macar, slovak və s. hərbi birləşmələrdən ibarət idi. Almanlar ildırım sürəti ilə hərəkət edərək Sovet İttifaqının içərilərinə irəliləyirdilər. O vaxt SSRİ-nin tərkibindəki müttəfiq respublikalardan biri kimi, Azərbaycan da canlı qüvvəsini, sənaye potensialını səfərbər edərək Hitler faşizminə qarşı müharibəyə qoşuldu. Həmin qanlı-qadalı döyüşlərdə 700 minədək həmvətənimiz iştirak etdi. Onlardan təqribən 300 min nəfəri müharibədə həlak oldu...

... Müharibənin od-alovundan keçənlərdən biri də 84 yaşlı Qara Əli oğlu Sarıyevdir. O, Tovuz rayonunun Qəribli kəndində anadan olub. Orta təhsilini başa vurmamış cəbhəyə yola düşüb. Stalinqrad, Kursk, Vyana-Balaton cəbhələrində döyüşüb, “Mauthauzen” faşist düşərgəsinin azad olunmasında iştirak edib. Qara müəllim eyni zamanda Asiya ölkələrinin, o cümlədən Çin torpağının yapon militaristlərindən — kvantun ordusundan azad olunması uğrunda gedən döyüşlərdə də şücaət göstərib... Beləliklə, ömrünün 9 ilini hərbi geyimdə keçirib.

Q. Sarıyev o illəri belə xatırlayır: — O vaxt SSRİ hamımızın Vətəni idi. Biz İkinci Dünya müharibəsi zamanı bu Vətəni qoruduq, müdafiə etdik. Ölümdən qorxmadıq, bütün gücümüzlə faşizmə qarşı mübarizə apardıq...

... İkinci Dünya müharibəsi barədə çox deyilib, çox yazılıb. Ona görə də mən ancaq diqqəti odlu-alovlu illərdə yaşadığım bir məqama yönəltmək istərdim. “Mauthauzen” faşist ölüm düşərgəsində keçmiş sovet döyüşçüləri, o cümlədən 412 azərbaycanlı əsir saxlanılmış və vəhşicəsinə qətlə yetirilmişlər. Faşizm üzərində qələbə çalınandan sonra buradan digər əsirlər xilas edilmişlər. Bu ölüm düşərgəsinin azad olunmasında mən də iştirak etdim... Xatırladım ki, “Mauthauzen” faşist ölüm düşərgəsi hazırda Ümumdünya Hərbi Muzeyinə çevrilmişdir. Muzeyin açılışında düşərgənin azad olunmasında iştirak edən və sağ qalan döyüşçülərə dəvətnamə göndərilmişdi. Ulu öndərimiz Heydər Əliyevin xeyir-duası ilə mən də o mərasimə qatıldım. Əvvəlcə Avtsriya uğrunda gedən döyüşlərdə həlak olmuş azərbaycanlıların xatirəsi anıldı, memorial lövhə önünə gül dəstəsi qoyuldu. Sonra İkinci Dünya müharibəsi iştirakçılarının Avstriyanın “Qara Xaç” cəmiyyətində görüşü keçirildi. Avstriyada ən həyəcanlı, unudulmaz anları keçmiş faşist hərbi əsir ölüm düşərgəsi – indiki Ümumdünya Hərbi Muzeyi qarşısında Azərbaycanın üçrəngli bayrağı dalğalandırılanda yaşadım. Respublikamızın nümayəndə heyətinin orada 85 ölkənin nümayəndələri tərəfindən gurultulu alqışlarla qarşılanmasını bu gün də unuda bilmirəm. Bütün bunlar barədə Avstriyanın ən nüfuzlu “Der Ştandart” və “Die Press” qəzetlərində məqalələr dərc olunmuşdur...

Q. Sarıyev 2003-cü ildə Rusiya Federasiyasının keçmiş prezidenti V.Putinin şəxsi dəvətilə Moskvada keçirilən 9 May Qələbə paradında iştirak edib. O, 2005-ci ildə isə Çin Xalq Respublikasının (ÇXR) yapon imperialistlərinə qarşı müharibəsinin iştirakçısı kimi bu ölkənin hökuməti tərəfindən Pekin şəhərinə dəvət olunub və ÇXR kvantun ordusu üzərində qələbəsinin 60 illiyi mərasiminə qatılıb. Burada Qara müəllimə müharibə əleyhinə ümumdünya deklarasiyasına imza etmək hüququ verən xüsusi yazılı ayna bağışlanıb.

Qara müəllim daha sonra dedi: “Müharibədən sonra hansı ölkəyə dəvət almışamsa, orada qonaqpərvərliklə qarşılanmışam, hörmət-izzət görmüşəm. Bütün mərasimlərdə xalqımızın, onun qəhrəman oğullarının ünvanına xoş, səmimi sözlər söylənilib. Faşizmə qarşı aparılan döyüşlərdə həlak olmuş Azərbaycan oğullarının xatirəsi minnətdarlıq hissi ilə yad edilib.”

Q. Sarıyev onu da vurğuladı ki, faşizm üzərində tarixi qələbə çalınmasında Azərbaycanın xüsusi rolu olub. Bir tərəfdən azərbaycanlıların döyüşkən ruhu, vətənpərvərliyi, digər tərəfdən Bakı nefti müharibənin uğurla başa çatmasında həlledici amilə çevirilib. Müharibə dövründə Sovet İttifaqında çıxarılan neftin 70 faizi Azərbaycanda hasil edilirdi. Respublikamızdakı maşınqayırma müəssisələri silah-sursat istehsalı ilə bağlı fəaliyyət göstərirdi. Faşizmə qarşı gedən döyüşlər zamanı Azərbaycanda 130 növ silah-sursat istehsal edilib cəbhəyə göndərilirdi...

Yeri gəlmişkən, Q. Sarıyevin cəbhədən sonrakı həyat yoluna da diqqət yetirək. O, bugünkü gənclərimizə örnək ola biləcək bir ömür yolu keçib. Cəbhədən qayıtdıqdan sonra yarımçıq qalmış orta təhsilini 1948-ci ildə başa vurub. 1949-cu ildə Moskva Baytarlıq Akademiyasına daxil olub. 1955-ci ildə bu təhsil ocağını uğurla bitirən Qara müəllim təyinatla Astara rayonuna göndərilib. Burada əvvəlcə baytarlıq üzrə sahə müdiri, sonra isə Astara Maşın – Traktor Stansiyasının (MTS) rəisi işləyib. Astarada baş baytar həkimi vəzifəsində çalışdığı vaxtlarda isə heyvanlardan insanlara keçən xəstəliklərlə – brüselyoz, qarayara, vərəm və s. ilə bağlı baytarlıq tədbirlərini uğurla yerinə yetirdiyinə görə keçmiş SSRİ-nin Kənd Təsərrüfatı Nailiyyətləri Sərgisinin iştirakçısı olub və sərginin medalı ilə mükafatlandırılıb.

Q. Sarıyev daha sonra təsərrüfatdan birbaşa Azərbaycan ET Baytarlıq İnstitutunun əyani aspiranturasına daxil olmuş, iribuynuzlu heyvanların pasterelyoz xəstəliyinə təsiri mexanizmi ilə bağlı ciddi tədqiqat işləri aparmış, bu sahədə uğurlu nəticələr əldə etmişdir. Apardığı elmi işlərin nəticələri simpozium və konfranslarda yekdilliklə qəbul olunmuşdur.

Qara müəllim yüzdən artıq elmi məqalənin müəllifidir. Keçmiş SSRİ Ali Attestasiya Komissiyasının Azərbaycanda tibbi və baytarlıq təbabəti sahələrində virusologiya ixtisası üzrə “baş elmi işçi” diplomu ilk dəfə Qara Sarıyevə qismət olmuşdur. Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyasının 26 may 2005-ci il tarixli qərarı ilə ona baytarlıq etmələri doktoru alimlik dərəcəsi verilmişdir. Həmin komissiyanın qərarı ilə Qara müəllimə baytarlıq mikrobiologiyası, virusologiyası, epizoologiyası, immunologiyası ixtisası üzrə professor elmi adı verilmişdir.

Q.Sarıyev hazırda elmi fəaliyyətini Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Baytarlıq İnstitutunun heyvanların infeksion xəstəliklərini öyrənən laboratoriyasında davam etdirir.

Qara müəllim ictimai əsaslarla Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Baytarlıq İnstitutunun Elmi Şurasının və Ekspert Komissiyasının üzvü, Rejim komissiyasının sədri, İkinci Dünya müharibəsi, əmək, silahlı qüvvələr, mühafizə orqanları veteran təşkilatlarının Nəzarət-Təftiş Komissiyasının sədri vəzifələrini icra edir.

Q. Sarıyev söhbətimizin sonunda onu da dedi ki, 1993-cü ildə ulu öndər Heydər Əliyevin Azərbaycanda yenidən hakimiyyətə qayıdışı ilə müharibə veteranlarına münasibətdə haqq-ədalət öz yerini tutdu. Bu dahi şəxsiyyət bizim xidmətlərimizi çox yüksək qiymətləndirdi və veteranlara qayğı göstərmək barədə fərman verdi. Biz müharibə veteranları bu gün çox xoşbəxtik ki, bu siyasi kurs hörmətli Prezidentimiz İlham Əliyev tərəfindən də davam etdirilir. Dövlət başçımızın 1941-45-ci illər müharibəsi iştirakçılarına daim diqqət yetirməsi də bunun əyani sübutudur.

Vaqif BAYRAMOV

Xalq qəzeti.- 2009.- 21 iyun.- S. 5.