Lənkəran: yeniləsən, müasirləşən diyar

 

Gələn il Lənkəran inzibati rayonunun yaradılmasının 80 ili tamam olacaq. Xəzərin sahilində yerləşən, “cənub mirvarisi” adlandırılan bu gözəl diyarın tarixi isə çox qədimdir. Hazırda burada 205 minə qədər əhali yaşayır. Lənkəran rayonuna onun mərkəzi olan eyniadlı şəhər, eləcə də Liman şəhəri, səkkiz qəsəbə, səksən beş kənd daxildir. Qızılağac Dövlət Təbiət Qoruğu və Hirkan Milli Parkının çox hissəsi Lənkəran ərazisindədir. Bölgənin simvolu olan dəmirağac, eləcə də şabalıdyarpaq palıd, azat, vələs ağacları Lənkəran meşələrinin yaşıl abidələridir. Buranı daha çox şöhrətləndirən isə zəhmətsevər, vətənpərvər sakinlərdir.

Lənkəran aqrar-sənaye rayonudur. Tərəvəz və çay istehsalına görə respublikada birinci yerə sahibdir. Rayonda heyvandarlıq, taxılçılıq, balıqçılıq, üzümçülük, meyvəçilik və sitrus bağçılığı inkişaf etdirilib. Burada tərəvəz emalı və konservi müəssisələri, cihazqayırma zavodu, tikiş və mebel fabrikləri, balıq konservi zavodu və kombinatı, kərpic zavodu, süd emalı müəssisəsi, çay fabrikləri işləyir.

Bugünkü Lənkəran özünün Dövlət Universiteti, Dövlət Dram Teatrı, Olimpiya İdman Kompleksi, beynəlxalq yarışlarda çıxış edən “Xəzər-Lənkəran” futbol komandası, rəssamlıq məktəbi, beynəlxalq aeroportu, tarixi və mədəniyyət abidələri olan böyük, gözəl bir şəhərdir.

Təbii gözəlliyi, yeni şəhər infrastrukturu ilə müsafirlərin diqqətini çəkən Lənkərana çoxlu şeir və nəğmələr həsr olunub.

 

Gözəlliyin nur alıbdır Xəzərdən,

Əzəmətli, vuqarlısan əzəldən.

 Kimsə dönməz sənin kimi gözəldən,

Baharsan, cilvələn, nazlan, Lənkəran!

 

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev Lənkərana səfərlərində burada görülən işləri bəyəndiyini dəfələrlə qeyd edib: “Lənkəranda mən dəfələrlə olmuşam. Bölgəyə bu səfərimdən də çox məmnunam. Şadam ki, Lənkəranda yenə də böyük inkişaf və dəyişiklik görürəm. Xüsusən, rayonun abadlaşdırılması sahəsində aparılan işlər razılıq doğurur... Bütün bu işlər Lənkəranın keçmiş şöhrətini özünə qaytarır”.

Təbiət Lənkərandan səxavətini əsirgəməyib. Xəzərin aynasında özünə baxıb cilvələnən bu nurlu şəhəri görəndə adamın ürəyi açılır. Bəzən bir gündə Lənkəranda üç fəslin gözəlliyi bir-birinə qarışır: yay günəşi, yaz yağışı, payız ruzgarı. Göz önündə baş verən iqlim dəyişməsinə heyran qalırsan. Lənkəranın sakinləri isə dəyişməzdir: hamısı təbəssümlü, şirin ləhcəli və işgüzar. Elə bu işgüzarlığın sayəsində Lənkəranda daşlar da sanki gül açıb üzə gülür, dil açıb “baxın, sevinin”, — deyir.

“Lənkəran” qəzetinin xüsusi buraxılışı ötən ilin yekunlarına və qarşıda duran vəzifələrə həsr olunub. Onu mənə göstərən icra hakimiyyəti başçısının müavini Nadir Muradov qəzetdəki əlvan foto-şəkillərə işarə ilə dedi:

Bax, elə bil ki, son illərdə Lənkəranda görülən abadlıq-quruculuq işlərinin canlı sərgisidir.

Ötən il də öyünməli işlərimiz çox olub. Möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyevin Lənkərana diqqət və qayğısı, mən deyərdim ki, gündəlik xarakter daşıyır. Dövlətimizin başçısı dəfələrlə Lənkərana səfər edib, hər dəfə də neçə-neçə yeni obyektin açılışında iştirak edib, sadə adamlarla görüşüb, həyata keçirilən tədbirlərə münasibətini bildirib. Onun fikirləri bizi daha da ruhlandırıb. Demək olar ki, hər sahədə ilimiz böyük uğurlarla müşayiət olunub.

           Müsahibim bunları söyləyib bir Lənkəran təəssübkeşliyi ilə və nail olunanlara görə aşkar fərəh hissilə gülümsündü. Maraqlıdır ki, onun çöhrəsini işıqlandıran bu ifadəni mən Lənkəranda görüşüb söhbət etdiyim hər kəsin üzündə gördüm. Doğma yurdun tərəqqisinə öz töhfəsini verən lənkəranlılar ətraflarını bürüyən gözəlliklərdən zövq almağı bacaran, bəhs eləməyi xoşlayan, bununla qürur duymağı xoşbəxtlik sayan adamlardır. Onlar dedilər ki, son beş ildə Lənkəranda o qədər müsbət işlər görülüb ki, saymaqla bitməz. Ölkənin iqtisadi qüdrəti artdıqca həyatımız da gözəlləşir, güzəranımız da yaxşılaşır. Süleyman müəllimin işgüzarlığı, tələbkarlığı az qala hamımıza sirayət edib.

          Oxucuların diqqətini bir detala cəlb etmək yerinə düşər: hazırda Lənkəranda xarici minik avtomobillərinin neçə-neçə satış-salonu fəaliyyət göstərir. Deməli, tələbat var ki, təklif də var. Adamlar yüzlərlə yaraşıqlı fərdi ev tikiblər. Son 5 ildə burada 18 məktəb inşa olunub. Məktəblərin 9-u məhz 2008-ci ildə “təvəllüd” tapıb.

         Ötən il oktyabrın 8-də Lənkərana gələn Prezident İlham Əliyev ulu öndərin adını daşıyan fondun hesabına inşa edilmiş Səpnəkəran kənd məktəbinə də gəlib. Düz 85 il yaşı olan köhnə binanın yerinə müasir təhsil ocağı tikilib. Yeni bina ikimərtəbəlidir, burada 16 sinif, 7 əlavə otaq, kitabxana, internetə çıxışı olan kompyuter zalı şagirdlərin ixtiyarına verilib. Fond məktəbə əyani vəsaitlər hədiyyə edib. Prezident İlham Əliyev və xanımı Mehriban Əliyeva yeni bina ilə yaxından tanış olublar, sevinc içərisində olan müəllim və şagirdlərə uğur diləyiblər.

         Xatırladaq ki, son beş ildə ölkənin ayrı-ayrı bölgələrində 1600 məktəb, 240 tibb müəssisəsi, 14 Olimpiya İdman Kompleksi, 4 beynəlxalq aeroport tikilərək istifadəyə verilib. Həmin aeroportlardan biri Lənkəranda inşa olunub.

         Oktyabrın 8-də bu beynəlxalq hava limanının açılışı reallaşdırılıb. Möhtəşəm obyektə dövlət büdcəsindən 51 milyon manat vəsait xərclənib. Dövlət başçısının rəmzi lentini kəsdiyi aeroport iri yük və sərnişin təyyarələrini qəbul etmək imkanına malikdir. Bakı—Lənkəran hava reysləri yeni alınan AN tipli təyyarələr vasitəsilə həyata keçirilir. Buradan Moskvaya da birbaşa reyslər açılacaq, meyvə, tərəvəz və digər kənd təsərrüfatı məhsulları daşınacaq. Hava limanı cənub bölgəsinin iqtisadi inkişafında mühüm rol oynayacaq. Lənkəranlılar bu gözəl töhfəyə görə Prezident İlham Əliyevə hədsiz minnətdardırlar. Axı, köhnə aeroport neçə il idi ki, istifadəsiz qalmışdı.

           Uğurla başa çatmış beşillik regional inkişaf proqramının Lənkərana bəxş etdiyi yeniliklər o qədər çoxdur ki, dünyanın hər hansı əyalət bölgəsi bunu yalnız arzulaya bilər. Süleyman Mikayılovun Lənkərana icra başçısı təyin edildiyi vaxtdan üç il keçir. Bu müddətdə Lənkəranda səhiyyə sistemi tamamilə yenidən qurulub. Regional Müalicə-Diaqnostika mərkəzi, Uşaq sağlamlıq mərkəzi, Əlillərin Regional Bərpa mərkəzi, həmçinin 14 kənd feldşer-mama məntəqəsi və həkim ambulatoriyası tikilib. Dağ kəndlərinin əhalisinə xidmət göstərməkdən ötrü iki ədəd təcili tibbi yardım maşını ayrılıb.

              Son illərdə Lənkəranda tikiş fabriki, emal sexləri, müxtəlif istehsal və xidmət müəssisələri, futbol stadionu, süd zavodu, 16, 24 və 40 mənzilli yaşayış evləri, regional təşkilatlar üçün inzibati binalar, çoxsaylı parklar və istirahət guşələri tikilib istifadəyə verilib. Heydər Əliyev xatirə parkı, “Dostluq” parkı, Həzi Aslanov parkı, Dənizkənarı park, Xalq sənətkarlığı şəhərciyi, otellər, turizm mərkəzləri sanki Lənkəranın gülən gözləridir. Camaat bu dilbər güşələrdə həvəslə dincəlir. Elə ötən il də rayonda əsaslı tikinti geniş vüsət alıb. Lənkəranın iqtisadi və sosial inkişafında mühüm rol oynayan tikinti kompleksinin dinamik inkişafı yeni müəssisələrin işə salınmasına geniş imkanlar yaradıb. Məhz bu imkanlar hesabına rayonda yeni təhsil və səhiyyə ocaqları, elektron ATS-lər, poçt şöbələri, istirahət-sağlamlıq mərkəzləri inşa edilib. Müasir turizm-istirahət kompleksi olan “Qafqaz Sahil” oteli vaxtında tikilib istifadəyə verilib.

          Şəhərin Qala xiyabanı tamamilə yenidən qurulub. Ətrafı müasir görkəmə salınıb, fəvvarələr düzəldilib. Prezident İlham Əliyev oktyabrda Lənkəranda olarkən burada görülən işlərdən razılığını bildirib. Həmin səfəri zamanı dövlətimizin başçısı Uşaq sağlamlıq mərkəzi və “Cənub TV” üçün yeni binaların açılışında da iştirak edib. Sonra “Qafqaz Sahil” otelinə gələn Azərbaycan rəhbəri Xəzərin sahilində yerləşən obyektin gözəlliyini qeyd edib və ölkədə turizmin inkişafı baxımından bu cür mərkəzlərin zəruriliyini vurğulayıb.

            Hazırda Lənkəranda kənd təsərrüfatı məhsullarının emalı zavodunun tikintisi davam etdirilir. Bu müəssisə yeni mövsümdə məhsul qəbuluna başlaya biləcək. Zavodun təkcə Lənkəranda deyil, ətraf rayonlarda da istehsal edilən məhsulların tam emalı üçün imkanları geniş olacaq. İşə düşdükdən sonra öz fəhlələrindən başqa, minlərlə torpaq sahibi üçün də fəaliyyət dairəsi genişlənəcək. Onlar şəxsi təsərrüfatlarında yetişdirdikləri məhsulu əlverişli qiymətə bu müəssisəyə satacaqlar. Bundan başqa, zavodun yaxınlığında məhsul tutumu 6700 ton olan soyuducu saxlama anbarı tikilib. Bu da sahibkarlara öz məhsullarını istənilən müddətə saxlamaq imkanı verəcək. Bu məsələ “2008–2015-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında əhalinin ərzaq məhsulları ilə etibarlı təminatına dair Dövlət Proqramı”nın, həm də 2009–2013-cü illərdə sosial-iqtisadi inkişafla bağlı qəbul ediləcək yeni Dövlət Proqramının icrasında əhəmiyyətli rol oynayacaq. Başlıcası isə əkin sahələrinin genişləndirilməsi təmin ediləcək.

           Lənkəranda ötən il yeni müəssisələr, istehsal sahələri hesabına 4312 iş yeri yaradılıb. Bunun yarısı daimi iş yerləridir. Ümumən, birinci regional inkişaf Dövlət Proqramının icrasına başlanan vaxtdan bəri rayonda 24035 yeni iş yeri açılıb ki, bunun da 13230-u daimi xarakterlidir.

          Rayonda sahibkarlıq son vaxtlar sözün əsl mənasında genişlənib. İcra hakimiyyətinin başçısı Süleyman Mikayılov hesabat ilində onlarla bir neçə dəfə görüşüb, problemlərini müzakirə edib. İl ərzində sahibkarlara və fərdi əməklə məşğul olanlara bank-kredit təşkilatlarından 9 milyon 665 min manat kredit verilib. Sahibkarlığın inkişafına yaradılmış münbit şəraitin nəticəsində 2008-ci ildə rayonda ümumi məhsul buraxılışı 5,4 faiz çoxalıb. Sənayedə istehsalın 91,5 faizi, aqrar bölmədə 99,9 faizi, xidmət sahəsində 83,2 faizi özəl bölmənin payına düşür. Sahibkarlığın inkişaf etdirilməsi və bazarda süni qiymət artımının qarşısının alınması məqsədilə şəhər icra hakimiyyətinin təşəbbüsü ilə bayram günlərində yeyinti məhsulları yarmarkası, sentyabr ayında məktəb bazarı təşkil olunub. Eyni zamanda rayon sahibkarlarının istehsal etdiyi məhsullar tez-tez Bakıda keçirilən kənd təsərrüfatı bazar-yarmarkalarına göndərilir.

       Ötən il sənayedə qeyri-dövlət sektorunun işi xeyli canlanıb. Bu sektorda istehsalın həcmi 32,1 faiz artıb. Müəssisələrdə 1609 nəfər işə cəlb olunub ki, bu da əvvəlki ildəkindən 10,4 faiz çoxdur. Sənayedə işləyənlərin orta aylıq əmək haqqı 16,4 faiz yüksələrək 121 manata çatıb. Tikintinin genişləndirilməsi il ərzində kərpic istehsalının iki dəfə artmasına səbəb olub: 3 milyon ədəd kərpic və kərpic bloku istehsal edilib. Bu, yüzlərlə ev, istehsal və xidmət sahəsi tikməyə kifayət edər. Yeri gəlmişkən, 2008-ci ildə 929 nəfərə 165362 kvadratmetrlik fərdi yaşayış evi, 37 nəfərə isə 10286 kvadratmetrlik qeyri-yaşayış sahəsi tikmək üçün icazə verilib. İl ərzində vətəndaşlar tərəfindən ümumi sahəsi 38092 kvadratmetr olan yeni yaşayış evləri inşa edilib. Əvvəlki ilə nisbətən fərdi-mənzil tikintisi 15,5 faiz artıb.

         Abadlıq işlərindən də ayrıca danışmağa dəyər. Üç ildə rayon ərazisində 67 kilometr respublika və yerli əhəmiyyətli, habelə kəndlərarası yollar əsaslı şəkildə təmir edilib, asfaltlaşdırılıb. Üç istiqamətdə dağ kəndlərinə gedən yolların da əsaslı təmiri başa çatdırılıb. Şəhərin turizm zonasına daxil olan Tofiq İsmayılov küçəsinin 4,6 kilometrlik hissəsinə yenidən asfalt çəkilib, yolboyu səkilərə keramik üzlük döşənib, ətraf naxışlı dəmir şəbəkələrlə hörülüb, müasir küçə işıqlandırıcıları quraşdırılıb. Bundan başqa, səkkiz küçə asfaltlaşdırılıb, Qala və Şəhidlər xiyabanları əsaslı şəkildə yenidən qurulub, əraziyə mərmər üzlüklər döşənib, təyyarə limanına gedən yolda müasir işıqlandırma sistemi qurulub, piyadalar üçün səkilər tikilib və əraziyə asfalt çəkilib. Beş körpünün əsaslı təmiri, rayonun giriş hissəsi olan Qumbaşı kəndi ərazisindən başlayaraq Astara rayonuna qədər magistral yollar boyunca və şəhərdə hasarlar, evlərin barıları başdan-başa suvanıb, bəzi yerlərdə hasarlar yenidən tikilib və ya bərpa edilib, rənglənib. Həmin ərazilərdəki köhnə, yöndəmsiz şəxsi evlər, şəhərdə isə 4, 5 və 9 mərtəbəli binalar əsaslı təmir olunub.

          Əhalinin fasiləsiz elektrik enerjisi ilə təminatı üçün rayon rəhbərliyi zəruri işlər görüb. İcra hakimiyyətinin daxili imkanları hesabına paylayıcı elektrik şəbəkəsinə 9 ədəd müxtəlif güclü transformator, minlərlə metr keyfiyyətli naqil, 50 ədəd elektrik dirəyi və sair verilib. Lakin PEŞ-in rəhbərliyi mövcud imkanlarından aşağı səviyyədə fəaliyət göstərib. Bu barədə dəfələrlə şura iclaslarında məsələ müzakirə edilib, tənqidi fikirlər söylənib və çatışmazlıqların aradan qaldırılması yolları göstərilib.

          Rayon Qaz İstismar İdarəsinə də rəhbərlik hər cür köməklik göstərib. Lənkəran və Liman şəhərlərindən başqa, altı kəndə qazın verilməsi bərpa edilib. Hazırda şəhərin mövcud qaz kəmərlərinin yeniləşdirilməsi və qaz xətti bərpa edilməmiş küçələrə yeni xətlərin çəkilməsi ilə bağlı quraşdırma işləri aparılır. Lakin idarənin rəhbərliyi vəzifəsinin öhdəsindən layiqincə gələ bilmir və bu, problemlərin yaranmasına səbəb olur.

          Su təchizatının, nəqliyyat, poçt və rabitə xidmətlərinin, kommunal sahənin işinin yaxşılaşdırılması da hər zaman rayon rəhbərliyinin diqqət mərkəzində olub. Son beş ildə bu sahədə mühüm addımlar atılıb, amma görüləsi işlər də çoxdur.

        Lənkəranda mədəniyyət ocaqlarının işinin təkmilləşdirilməsinə xüsusi diqqət yetirilir. Dövlət gənclər siyasəti uğurla həyata keçirilir. İdmanın inkişafına diqqət xüsusilə qaneedicidir. Şəhər icra hakimiyyətinin köməkliyi ilə rayon idmançılarından ibarət komandalar 15 növ üzrə 14 respublika çempionatında, 11 ölkə birinciliyində, 3 respublika və 6 beynəlxalq turnirdə iştirak edərək layiqli qələbələr qazanıblar. Bu yarışlarda Lənkəran idmançıları 21 qızıl, 14 gümüş, 27 bürünc medal qazanıblar. Rayonun gənc idmançıları yeniyetmələrin 6-cı respublika oyunlarında olimpiya idman növlərinə daxil olan boks və ağırlıqqaldırma üzrə yarışların qalibi olublar. Şahmat məktəbinin yetirmələri məktəblilərin dünya birinciliyində və beynəlxalq şahmat festivalında uğurla çıxış edib vətənə qələbə ilə qayıdıblar. Lənkəran idmançıları bu il də qələbələr seriyasını davam etdirmək əzmindədirlər.

         Ötən il əhalinin sosial müdafiəsi sahəsində xeyli irəliləyiş olub. Bu iş Lənkəranda da nümunəvi təşkil edilib. Ünvanlı sosial yardımlar, pensiyalar vaxtlı-vaxtında ödənilib, aztəminatlı ailələrə dövlət qayğısı artıb. May ayında DSMF-nin şəhər şöbəsi, oktyabr ayında ƏSMM yeni tikilmiş müasir inzibati binalara köçüb. Sosial müdafiəsi zəif olan ailələrə dövlət qayğısı ilə yanaşı, Lənkəran Şəhər İcra Hakimiyyətinin “Mərhəmət”, “Uşaq” fondları və daxili imkanlar hesabına maddi yardımlar göstərilir. Ötən il adıçəkilən fondlardan aztəminatlı ailələrə, bədbəxt hadisələr və təbii fəlakətlər zamanı ziyan çəkmiş insanlara, ağır xəstələrə 66408 manat maddi yardım, həmçinin ehtiyacı olan ailələrin uşaqlarına pulsuz məktəbli formaları verilib. İcra hakimiyyətinin daxili imkanları hesabına bayramlarda imtiyazlı və aztəminatlılara 50 min manatlıqdan çox ərzaq məhsulu, məktəblərə 37 min manatlıq kompyuter avadanlığı hədiyyə edilib. Bütün bu tədbirlərin mənəvi tərəfi daha böyük önəm daşıyır. Qayğı uman insanlar diqqət, həssas münasibət gordükcə özlərini tənha, köməksiz hiss etmir, dövlətə, yerli hakimiyyət orqanlarına onların inamı daha da artır, ölkəmizdə həyata keçirilən daxili siyasətdə sosial yönümə, insan amilinə həqiqətən də böyük üstünlük verilməsi barədə qənaətləri güclənir.

          Lənkəranda adamlarla birbaşa ünsiyyətin müxtəlif formalarının tətbiqi işi düzgün qurmağa, idarəetməni təkmilləşdirməyə kömək edir. Vətəndaş müraciətlərinə maksimum diqqətlə yanaşılır. Ötən il rayonun 51 yaşayış məntəqəsində, həmçinin şəhərin ayrı-ayrı massivlərində icra başçısı Süleyman Mikayılovun səyyar qəbulları və əhali ilə görüşləri keçirilib. Bu tədbirlərdə 5370 vətəndaş iştirak edib. Görüşlərdə sakinlərin sosial-məişət qayğıları, ünvanlı sosial yardımın verilməsi, elektrik və təbii qaz təsərrüfatları üzrə problemlər, yol və körpülərin təmiri, sosial obyektlərin təmiri və tikintisi, işlə təmin olunmaqla bağlı müraciətləri və digər məsələlərlə bağlı onların təklifləri diqqətlə dinlənilib, öyrənilərək təhlil edilib. Qaldırılan məsələlərin böyük əksəriyyəti qısa müddətdə həllini tapıb, bəziləri vaxt tələb etdiyindən icraatda saxlanılıb. Şəhər icra hakimiyyətinin səlahiyyətinə aid olmayan məsələlərin həllindən ötrü respublikanın əlaqədar təşkilatlarına müraciətlər edilib. İl ərzində müxtəlif instansiyalardan, o cümlədən birbaşa RİHB aparatına daxil olmuş 4966 yazılı müraciət araşdırılıb, şifahi qəbullarda 1215 vətəndaşın müraciətinə baxılıb. Hər müraciətin arxasında canlı insanların və onların qayğılarının durduğunu unutmayan rayon rəhbərliyi ümidləri doğrultmaq üçün vaxtında konkret əməli tədbirlər görməyə çalışır...

           Lənkəranlıların doğma yurda sevgiləri hədsizdir. Onlardan biri — hazırda doğma Tükəvilə kəndindəki məktəbin direktoru olan Xanəhməd Nahidlə Lənkəran şəhərində görüşdük. O, aparılan işlərdən, burada aparılan abadlıq-quruculuq işlərindən həvəslə danışdı:

   — Tez-tez Lənkəran şəhərinə gəlirəm. Hər dəfə də bir yeniliyin, inkişafın, abadlaşdırma tədbirinin şahidi oluram. Bu, adamı sevindirir, ruhlandırır, ilhamlandırır. Qələmə sarılıb gördüklərimi vəsf etməyə ehtiyac duyuram. Burada artıq yüksək bir şəhər mədəniyyəti, davranış qaydaları, həyata sivil baxış formalaşıb. Dövlətimizin qüdrətlənməsinin bir çox amilləri Lənkəranda özünü bariz şəkildə göstərir. Biz lənkəranlılar dövlət başçımızın bu gözəl diyara, burada yaşayan əməksevər insanlara istəyinin və ehtiramının təzahürlərini, necə deyərlər, hər addımbaşı görürük, hiss edirik. Sağ olsun rayonumuzun rəhbərliyi! Dövlət başçısının inkişaf və quruculuqla bağlı göstəriş və tövsiyələri burada yüksək səviyyədə yerinə yetirilir. Lənkəran ildən-ilə deyil, aydan-aya, gündən-günə abadlaşır, gözəlləşir. Gəzdikcə gəzmək, baxdıqca baxmaq istəyirsən.

 

 

NƏCƏFXANLI, Əli

 

Xalq qəzeti.-2009.-5 mart.-S.5.