Hər il may
ayının 18-i Beynəlxalq Muzeylər Günü kimi qeyd
olunur. Məhz bu məqsədlə dünən Nizami Gəncəvi
adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyində tədbir
keçirilmişdir.
Tədbiri açıq
elan edən muzeyin direktoru, AMEA-nın müxbir üzvü,
filologiya elmləri doktoru, professor Rafael Hüseynov Muzeylər
Gününün yaranmasından, Azərbaycanda bu sahəyə
dövlət tərəfindən göstərilən yüksək
diqqət və qayğıdan söhbət açdı. Prezident
İlham Əliyevin təşəbbüsü və
qayğısı ilə əsaslı təmir olunmuş, yenidənqurma
işləri aparılmış və bu günlərdə
ictimaiyyət üçün açıq elan olunmuş
Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı
Muzeyini nümunə kimi göstərən R.Hüseynov
buranı milli ədəbiyyat xəzinəsi adlandırdı. O
dedi ki, 2009-cu il noyabrın 1-də Nizami adına Milli Azərbaycan
Ədəbiyyatı muzeyinin 70 yaşı tamam olur. Bu il, həm
də dahi Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin vəfatının
800 illiyi qeyd ediləcək. Bu iki mühüm mədəniyyət
hadisəsinə töhfə kimi Nizami muzeyi ölkə
Prezidenti cənab İlham Əliyevin təşəbbüsü
və qayğısı ilə əsaslı şəkildə
yenidənqurma və təmir işləri aparıldıqdan,
tam yeni bir ekspozisiya yaradıldıqdan sonra artıq
qapılarını tamaşaçıların üzünə
açmışdır. Muzeyin yaranma tarixindən söhbət
açan R.Hüseynov bildirdi ki, 1939-cu il noyabrın 1-də
Nizami Gəncəvinin qarşıdan gələn 800 illik
yubileyi münasibətilə ilə Azərbaycan hökumətinin
qərarı ilə şairin xatirə muzeyini yaratmaq haqda qərar
qəbul edilir. Muzey ekspozisiyasını qurmaq üçün
müharibə illərində də gərgin iş gedir. Amma
muzey qapılarını tamaşaçı üzünə
yalnız qələbədən sonra — 1945-ci il mayın 14-də
açır. İllər keçir və yalnız dahi
şairin həyat və yaradıcılığına həsr
edilmiş bu muzey bütöv Azərbaycan ədəbiyyatını
və mədəniyyətini əks etdirən unikal muzeyə
çevrilir.
2009-cu il aprelin 14-də
Prezident İlham Əliyev sonra muzeyi ziyarət edərək
görülmüş işləri müsbət qiymətləndirdi.
Qeyd olundu ki, muzeyin
kütlələr üçün açılış
günü 14 maya təyin edildi. Bu da təsadüfi deyildir.
1945-ci il mayın 14-ü muzeyin kütlələr
üçün qapısının
açıldığı gündür.
R.Hüseynov qeyd etdi ki,
Parisdə hər ayın ilk bazar günü muzeylər
tamaşaçılara pulsuz xidmət edir.Biz də bu ənənənin
təməlini qoyduq. İndi hər ayın 14-də muzeyə
gəliş açıq qapı prinsipi üzrə olacaq.
Nizami Gəncəvi
adına Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyinin binası
1850-ci ildə birmərtəbəli karvansara kimi tikilmişdir.
Həmin binaya 1915-ci ildə ikinci mərtəbə
artırılaraq “Metropol” mehmanxasına çevrilmişdir. 1918-1920-ci
illərdə bina ilk Azərbaycan Demokratik Respublikasının
Nazirlər Kabinetinin həm iş, həm yaşayış
yeri olmuşdur. 1920-30-cu illərdə burada Azərbaycan Həmkarlar
İttifaqı yerləşdirilmişdir. 1939-cu ilin
noyabrında Azərbaycan Nazirlər Kabinetinin qərarı ilə
Nizami Muzeyi yaradılaraq həmin binada memarlar Sadıq və
Mikayıl Hüseynovun layihəsi ilə əsaslı təmir
aparılmış, fasaddakı heykəllər
quraşdırılmış, daha 2 mərtəbə əlavə
edilmişdir. 1939-cu ildən sonra binada əsaslı təmir və
yenidənqurma işləri aparılmamış, yalnız cari
təmir həyata keçirilmişdir. 2004-cü il dekabrın
30-da Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab
İlham Əliyevin muzeyə gəlişindən sonra 2005-ci
ilin yayında hazırlanan layihə əsasında əsaslı
yenidənqurma və təmir-bərpa işləri
başlanmışdır.
R.Hüseynov dedi ki,
muzeyin əsaslı təmir və yenidənqurma işləri
üçün Nazirlər Kabineti tərəfindən 13
milyon manat vəsait ayrılmışdır. Nəzərə
alsaq ki, irəlicədən həmin məbləğin 18 faizi
əlavə dəyər vergisi olaraq
çıxılmış, vəsaitin müəyyən hissəsi
də layihələndirmə və texniki nəzarət
üçün yönəldilmişdir, onda Maliyyə
Nazirliyi tərəfindən icraçı tikinti təşkilatlarına
verilən məbləğ təxminən 10 milyon manat olur.
Həmin vəsait 5
istiqamət üzrə 1) muzeyin xarici kommunikasiya sistemlərinin,
mühəndis qurğularının
quraşdırılması, muzey binasında təməlin və
divarların gücləndirilməsi işlərinin
aparılması üçün (20 santimetrlik bünövrə
üzərində dayandığından bütün
divarları güclü çat vermiş, uçub
dağılmaq təhlükəsi qarşısında olan
binanı gücləndirmək məqsədi ilə perimetr
üzrə eni və dərinliyi 3 metr olmaqla etibarlı təməl
atılmış, binanın bütün divarları
döyülüb tökülmüş, armaturlara toxunaraq 14
min kvadratmetr olmaqla keyfiyyətli şəkildə
suvanmışdır); 2) yenidənqurma və xüsusi
quraşdırma işləri muzeyin və muzey fondlarının
havalandırma və temperatur təminatı sisteminin, mərkəzləşdirilmiş
daimi isitmə və soyutma şəbəkəsinin
yaradılması, yeni müasir tipli qazanxananın
qurulmasından ötrü; 3) muzeyin binasında təmir-bərpa
işləri üçün (binanın bütün
naxış, bəzək və mürəkkəb yapma elementləri
kəsilib götürülmüş, hər element
üçün düzəldilən qəliblər əsasında
təzədən hazırlanmışdır. Binanın 4500
kvadratmetrə qədər sahəsi parketlə, o cümlədən
mürəkkəb mozaik naxışlarla işlənərək
döşənmişdir. Təmirdən əvvəl tam
dağılmış vəziyyətdə olan keyfiyyətsiz
parket örtüyü isə iki dəfə az sahəni əhatə
edirdi. Binanın tam yararsız vəziyyətdə olan
bütün qapı (500 kvadratmetrə yaxın) və pəncərələri
(900 kvadratmetrə yaxın) bərk ağac materialından
hazırlanmaqla təzədən düzəldilmişdir. Binanın
damı yenidən qurulmuş, 2700 kvadratmetrə yaxın sahəsi
olan dama müasir metal-kirəmit örtük çəkilmişdir.
Binanın fasadı, o cümlədən şpilləri və ətrafı
əsaslı şəkildə təmir edilmiş, muzeyin
çevrəsinə, həyətinə, pilləkənlərə
qranit və mərmər örtük çəkilmiş, mükəmməl
drenaj və kanalizasiya sistemi qurulmuşdur. Bina
üçün ayrıca transformator binası tikilmiş,
generator quraşdırılmış; 4) mebel, avadanlıq və
dəzgahların alınıb quraşdırılmasına,
muzeyin tam kompyuterləşdirilməsinə və texinki təchizatına;
5) 1, 2, 3, 4-cü mərtəbədəki ekspozisiya zalları
və vestibülləri bədii tərtibatı işləri
dekorativ vitrinlərin, səhnələrin, şəbəkələrin
yaradılması, 2 mindən artıq rəsm əsərinin
çərçivələnməsi, muzey
saxlanclarının qurulması və s.
Qarşıya qoyulan
bütün işlər yüksək səviyyədə icra
edilmiş, Dövlət Komissiyası obyekti qəbul edərək
bütün istiqamətlərlə nəticələri
çox müsbət qiymətləndirmişdir.
Yenidənqurmadan əvvəl
800 kvadratmetr olan ekspozisiyanın sahəsi 2500 kvadratmetrə
çatdırılmış, 18 zaldan ibarət ekspozisiya əsaslı
şəkildə genişləndirilərək 30 əsas və
10 köməkçi zalda yerləşmişdir. Bundan əlavə
kütləvi tədbirlərin keçirilməsi
üçün 250 və 75 yerlik 2 böyük zal əsaslı
şəkildə yenidən qurularaq mebel və avdanlıqlarla
təmin edilərək hazırlanmışdır.
Ekspozisiya tamam yenidən
qurulmuş, bütün zədələnmiş, bir qismi zaman
ötdükcə ömrünü yaşayaraq sıradan
çıxmış heykəl və rəsmlər çox
böyük vəsait tələb etməsinə baxmayaraq
dövlətdən heç bir əlavə vəsait istənilmədən
muzey rəhbərliyinin ölkənin təsviri sənət
ustaları ilə şəxsi münasibətləri sayəsində
təmənnasız olaraq bərpa edilmişdir. Rəsm əsərlərinin
hamısı xarici ölkələrdə istehsal edilən ən
nəfis çərçivələrə
alınmışdır. Muzeyin 120 mindən artıq
eksponatının yenidənruqmadan öncə ekspozisiyada 1000
elementi göstərilirdisə, yeni ekspozisiyada 25 mindən
çox eksponat yer alır. Təmir və yenidənqurmanın
getdiyi müddətdə muzeydə daimi nəşr ediləcək
toplunun əsası qoyulmuş və ilk cildləri işıq
üzü görmüşdür.
R.Hüseynov muzeydəki
yeniliklərdən söhbət açaraq dedi ki, “Risalə”
elmi araşdırmalar toplusu, “Qaynaq” mənbələr toplusu,
“Xəzinə” kataloqlar toplusu, “Şərq” tərcümə
toplusu, “Məclis” mərasimlər toplusunun cildləri və həmin
buraxılışlarda dərc edilmiş materiallar elmi və mədəni
auditoriyada yetərincə rəğbətlə
qarşılanmışdır. Muzeyin bütün zalları
kompyuterləşdirilmiş, tamaşaçıların
müstəqil işləmələri üçün
zallarda ayrıca monitorlar quraşdırılmış, 3 dildə
informasiya bazası yaradılmış, audio-video
materialları seyr etmək üçün 14 monitor və dinləmə
qurğularıyla təmin edilmiş xüsusi böyük zal
təşkil edilmişdir. Muzey fondları zəruri texnika və
avadanlıqla təmin edilərək keçmişdəki
heç bir tələbata cavab verməyən, eksponatların
daimi təhlükədə olduğu vəziyyətdən
xilas edilmiş, ən müasir dünya tələbləri səviyyəsinə
çatdırılmışdır. Burada keçirilən tədbirləri,
mədəniyyət tariximizə bağlı süjetləri
şəhər sakinlərinə mütəmadi
çatdırmaq üçün muzeyin əvvəllər
müxtəlif ticarət obyektlərinin yerləşdiyi birinci
qatındakı vitrinləri ədəbiyyatımızın
klassiklərini və onların seçmə fikirlərini əks
etdirən, şəhər əhalisi və qonaqların
artıq daimi diqqət dairəsinə daxil olmuş dekorativ
banerlərlə bəzənmişdir. 200-dən çox əməkdaşı
olan muzeydə işçilərin istirahəti
üçün zəruri avadanlıqlarla təmin edilmiş 2
mətbəx düzəldilmiş, muzeyin həyəti istirahət,
müxtəlif tədbirlər keçirmək
üçün zövqlə, səma altındakı
açıq ekspozisiya kimi tərtib edilmişdir.
Muzeydə təhlükəsizlik
məsələlərinə ciddi nəzarət edildiyini diqqətə
çatdıran R.Hüseynov dedi ki, yenidənqurmadan sonra muzeyə
gəliş sifarişləri çox olduğundan və təhlükəsizlik
prinsiplərini nəzərə alaraq müəyyən
müddət gəlişlər irəlicədən edilən
sifarişlər əsasında qrup şəklində həyata
keçiriləcək. Muzeyə gələn qonaqlara Azərbaycan,
ingilis, rus, fars, və s. dillərdə izahatlar verilir,
qonaqların zallardakı kompyuterlərdə ədəbiyyat
tariximizlə bağlı ayrı-ayrı xronikaları və bədii
süjetləri seyr etmək imkanı vardır.
Bundan sonra muzeydə
müxtəlif və rəngarəng tədbirlərin
keçiriləcəyi qeyd olundu. Bu məqsədlə bir dəfə
məşhur ədiblərin övladları, şöhrətli
ədəbi sülalələrin təmsilçiləri
çağırılaraq, ayrı bir dəfə ailəvi gəliş
günü ənənəsinin yaradılması məqsədilə
məşhur valideynlər öz ailələri,
oğul-uşaqları ilə dəvət ediləcək,
ölkəmizdəki azsaylı xalqların təmsilçiləri
qonağımız olacaq, sonra respublika mətbuatının mədəniyyətindən
və ədəbiyyatından yazan tanınmış təmsilçiləri
üçün ekskursiya təşkil ediləcək, növbəti
dəfə Bakıdakı diplomatik korpus muzeyə qonaq olacaq...
Muzeyin böyük
zalında mütəmadi olaraq “Azərbaycanşünaslıq”
lektoriyaları keçiriləcək, hər dəfə
ümummilli dəyər daşıyan vacib bir mövzuda
görkəmli mütəxəssislərin mühazirələri
dinləniləcəkdir. Yaxın zamanlarda muzeydə daimi fəaliyyət
göstərməyə başlayacaq ölkənin ən parlaq
insanlarını qovuşduran “Ziyalılar klubu”nun ilk
yığıncağı olacaqdır. Muzeyin böyük zalında
ayrı-ayrı yeni ekran əsərlərinin premyerası və
müzakirəsini, tematik şeir gecələrini keçirməyi
düşünürük. Muzeydəki yeni “Stenvey” royalı
vaxtaşırı təşkil edilən ədəbi-musiqili
axşamlarda ən mahir pianoçuların ifası
üçün açıq olacaq. Yeni yaradılmış “Ədəbi
salnamə. Bədii-sənədli video xronikalar” şöbəsində
respublikada və kənarda tanınan rejissor və operatorlar
toplanmış, yaxın vaxtlarda ayrı-ayrı klassiklərimiz
və ədəbi abidələrimiz haqqında öyrədici
və təbliğ, təşviqedici qısametrajlı filmlərin
istehsalına başlanacaq. Məqsəd həmin filmlərin həm
orta məktəb auditoriyalarına, həm telekranlara, həm də
xarici ölkələrə çıxaraq söz sərvətimizi
və o sərvətləri yaradanları daha artıq
tanıtmaqdır.
Tədbir
iştirakçılarının diqqətinə
çatdırıldı ki, Nizami muzeyi Azərbaycanın
mühüm ədəbi-mədəni və ictimai
düşüncə mərkəzlərindən birinə
çevrilmək əzmi ilə yeni həyatını
başlayır. Muzeylə fəal əməkdaşlıq edən,
ekspozisiyanın və fondların zənginləşməsinə,
ədəbiyyatımızın inkişafına xüsusi
töhfələr verən şəxslərə “Muzeyin fəxri
qonağı” kitabçası təqdim edilməsi ənənəsinin
əsası qoyulur.
Sonra R.Hüseynov muzeyin
ayrı-ayrı bölmələri, buradakı eksponatlar, sənət
əsərləri barədə tədbir
iştirakçılarına ətraflı məlumat verdi.
Əliqismət BƏDƏLOV
Xalq qəzeti.- 2009.- 19 may.- S. 6.