Sabaha ünvanlanmış siyasət

Ölkəmizdə həyata keçirilən proqram və layihələr gələcək inkişafımıza əlverişli zəmin yaradır

Son beş ildə Azərbaycanda həyata keçirilən sosial-iqtisadi yönümlü layihələr, ölkənin hərtərəfli inkişafına zəmin yaradan dövlət proqramları və islahatların getdikcə daha da dərinləşdirilməsi ölkəmizin beynəlxalq aləmdəki nüfuzunu daha da artırmışdır. Həm seçki ərəfəsində, həm də seçkidən sonra müxtəlif səviyyəli siyasətçi, politoloq və ekspertlər qətiyyətlə vurğulayırlar ki, Azərbaycanda təkcə ölkənin bu günü ilə bağlı deyil, eləcə də xalqın və dövlətin gələcəyini nəzərdə tutan siyasət yeridilir.

Dövlətin təsdiq və icra etdiyi proqramlar yaxın on illərdəki inkişafa zəmin yaradır. Bu fikirləri əcnəbilər indi söyləsə də, ölkə ictimaiyyəti hələ 2003-cü ildə yeni dövlət başçısı seçərkən həmin nəticələrə əmin idi. Xüsusən, 2008-ci il seçkiləri ərəfəsində belə fıkirlər daha tez-tez səsləndirilirdi. Hətta dostlarımız və Azərbaycanda marağı olan ölkələrlə yanaşı Ermənistanda da bir çox siyasətçilər açıq şəkildə etiraf edirdilər ki, rəsmi Yerevan bu günü, Bakı isə uzaq gələcəyi düşünür. Bu məntiq haradan qaynaqlanırdı? "İntellekt" araşdırmalar mərkəzinin hazırladığı analitik materiallarda bu və bu kimi bir çox suallara cavab tapmaq mümkündür. Elə bu yazının hazırlanması zamanı da həmin materiallardakı bəzi faktlardan istifadə etdik.

Ötən 5 ildə ölkədə həyata keçirilən ictimai-siyasi və sosial-iqtisadi yönümlü tədbirlər ən müasir dünya standartlarına uyğun reallaşdırılmış konsepsiya və proqramların icrasından ibarət olmuşdur. İcra edilən proqramlar onlarla, həyata keçirilən tədbirlər yüzlərlə hesablansa da, qarşıya qoyulan məqsəd çox konkretdir: dövlətçiliyin möhkəmləndirilməsi, ərazi bütövlüyümüzün bərpası istiqamətində qətiyyət göstərilməsi və ölkə əhalisinin sosial rifah halının daha da yaxşılaşdırılması. Respublika rəhbərliyi daha çox xalqımızın və dövlətimizin 40-50 il sonrakı həyatı, gələcək inkişafı üçün zəmin yaradan proqramlar icra etmişdir. Əgər 2003-cü il seçkiləri ərəfəsində və seçkidən sonrakı iki-üç ildə dövlətin əsas məqsədi kimi yeni iş yerlərinin açılması, yoxsulluq səviyyəsinin azaldılması, regionların inkişaf etdirilməsi, infrastrukturun müasirləşdirilməsi — xüsusən təhsil, səhiyyə, mədəniyyət, idman müəssisə və qurğularının, yeni yol qovşağı və körpülərin tikilib istifadəyə verilməsi idisə, 2005-ci ildən sonra yeni vəzifələr müəyyən edildi.

Bu vəzifələr nədən ibarət idi? Birinci, neft sektorundan əldə edilən kapitalın insan kapitalına çevrilməsi proqramların reallaşdırılması. İkinci, dünya alimlərinin informasiya texnologiyaları sahəsində əldə etdiyi ən son nəticələrin istənilən azərbaycanlı gənc üçün əlçatan edilməsi. Üçüncü, müstəqilliyin ilk 13-14 ilindən fərqli olaraq daha ciddi sənaye potensialının yaradılması. Bu üç amilin hər biri haqqında ayrıca tezisləri olan dövlət başçısı müasir sənaye potensialının yara-dılmasına daha böyük önəm verdiyini dilə gətirir və bu məqsədlə dövlət orqanlarının qarşısında mühüm vəzifələr durduğunu söyləyir: "Biz ciddi sənaye potensialımızı yaratmalıyıq və həmin potensial 5 il-dən, 10 ildən sonra ölkəmizin əsas ümumi daxili məhsulunu verəcəkdir. 50 ildən sonra — neft hasilatı azalanda sənaye potensialı Azərbaycanın dayanıqlı inkişafını təmin edəcəkdir. Bu gün bunu etməliyik". Qarşıya qoyulan bu mühüm dövlət tapşırıqlarının icrası istiqamətində hansı addımlar atılıb?

Təbii ki, həmin 3 məsələnin heç biri adi, sıradan olan vəzifələrdən deyildir və ona görə də bu mühüm məqsədlərə çatmaq üçün dövlətin imkanları, eləcə də ölkədaxili resurslarla yanaşı (özəl bölmənin yatırdığı sərmayə nəzərdə tutulur) beynəlxalq əlaqələrdən də bəhrələnmək zərurəti yaranırdı. Odur ki, konturları hələ ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən müəyyənləşdirilmiş əcnəbi şirkətlər və maliyyə qurumları ilə əməkdaşlığın yeni mərhələsinə start verildi. Bu tendensiya öz müsbət nəticələrini hələ 2007-ci ildən verməyə başlamışdı. Ölkə iqtisadiyyatına bütün mənbələr üzrə investisiya qoyuluşu 2003-cü ilə nisbətən 2007-ci ilin sonuna qədər təxminən 3 dəfə artaraq 11 milyard 540 milyon dollara çatmışdır. Bu sahədə daha genişmiqyaslı tədbirlərin 2008-ci ildə reallaşdırıldığını nəzərə alsaq, onda ilin sonundakı statistik məlumatlarda daha geniş göstəricilərlə tanış olacağımız şəksizdir. Eyni zamanda, qeyri-neft sektoruna daxil olan birbaşa xarici investisiyalar da 2003-cü ilə nisbətən ötən il təxminən 9,5 dəfə artaraq 439 milyon dollara çatmışdır. Əcnəbilərin ölkəmizə investisiya gətirməsi üçün heç bir problem olmadığı və əldə edilmiş əməkdaşlıq səviyyəsindən Azərbaycanın daha çox bəhrələndiyi də xüsusilə qeyd edilməli məqamlardandır. Bu məsələyə dövlət başçısının verdiyi qiymət xarici şirkətlər və əcnəbi iş adamları tərəfindən böyük səmimiyyətlə təsdiqlənir. Prezidentin əcnəbi sərmayədarlarla əməkdaşlığımızı xarakterizə edən fikri belədir: "Biz etibarlı tərəfdaşıq. Biz qarşılıqlı maraqlar əsasında işləyirik və 1994-cü ildən bu günə kimi Azərbaycanda işləyən şirkətlərlə, Dövlət Neft Şirkəti, yaxud da hökumət qurumları arasında heç bir ciddi mübahisə, heç bir ciddi münaqişə olmamışdır. Biz bu gözəl əməkdaşlıq mühitindən səmərəli istifadə edirik".

Dövlət başçısının "5 ildən, 10 ildən sonra ölkəmizin əsas ümumi daxili məhsulunu verəcəyini" proqnozlaşdırdığı ciddi sənaye potensialımızın əhəmiyyətli bir hissəsi artıq formalaşıb. Sənaye potensialının artırılmasından söz açarkən qeyd edək ki, ölkədə bu istiqamətdə həyata keçirilən tədbirlərin nəticəsində təkcə 2007-ci ildə 20,2 milyard manatlıq sənaye məhsulu istehsal edilmişdir. Bu göstərici 2006-cı ilə nisbətən 24 faiz çoxdur. Təbii ki, sənaye məhsulunun 72 faizdən çoxunun mədənçıxarma bölməsində istehsal edilməsi ulu öndər Heydər Əliyevin neft strategiyasının nəticələridir. Prezident İlham Əliyevin qeyri-neft sektoruna aid sənaye sahələrinin inkişaf etdirilməsi üçün imzaladığı sənədlər və dövlətin atdığı addımlar yaxın gələcəkdə istehsal həcminə görə neft sektoru ilə qeyri-neft sektoru arasındakı fərqin azalmasına və ehtimal ki, həmin fərqin aradan qaldınlmasına zəmin yaradacaqdır. Belə ki, 2003-cü il prezident seçkilərindən sonra dövlət qeyri-neft sektorunun orta illik artım tempini 10 faiz həddində saxlamağa nail olmuşdur. Azərbaycan iqtisadiyyatının şaxələndirilməsini dövlətin prioritet məsələlərindən biri kimi qiymətləndirən ölkə rəhbərliyi 2002-ci ilə nisbətən qeyri-neft sektorunun real artımını 176 faizə çatdırıb. Deməli, yaxın illərdə qeyri-neft sektorunda istehsal olunan sənaye məhsullarının neft sektorunda istehsal olunan məhsullarla kəmiyyət rəqabətinə girəcəyi barədə ehtimallar tam əsaslıdır.

Beynəlxalq maliyyə qurumları Azərbaycanda həyata keçirilən bu addımların, xüsusən, neft sektorundan əldə edilən vəsaitin qeyri-neft sektorunun inkişafına yönəldilməsini, əldə olunan gəlirlərdən müasir nəsil ilə yanaşı gələcək nəsillərin də bəhrələnməsi və gəlirlərin şəffaflığını təmin etmək məqsədilə Azərbaycan Dövlət Neft Fondunun yaradılmasını yüksək qiymətləndirirlər. Eləcə də fondun fəaliyyətindəki şəffaflıq beynəlxalq təşkilatların diqqət mərkəzindədir. Dünyanın ən mötəbər beynəlxalq təşkilatı olan Birləşmiş Millətlər Təşkilatı 2007-ci ilin iyul ayında Azərbaycan Dövlət Neft Fondunu "Dövlət xidmətində şəffaflığın, cavabdehliyin və məsuliyyətin artırılmasına görə" 'Dövlət Qulluğu Mükafatı"na layiq görmüşdür. Xatırladaq ki, bu mükafat Şərqi Avropa və MDB ölkələrinin dövlət təşkilatları arasında ilk dəfə məhz Azərbaycan Dövlət Neft Fonduna verilmişdir. Bu isə son 5 ildə ölkəmizin daha böyük beynəlxalq nüfuz qazanmasının təzahürlərindən biridir. Üstəlik, dövlətimizin bu uğurları gələcək 10 illərdə dayanıqlı inkişafımızın təmin edilməsi üçün atılan addımlardan biri kimi də qiymətləndirilir.

Təkcə son 2 ildə ciddi sənaye potensialı yaradılması istiqamətində aparılan tədbirlər nəticəsində 100-dən çox istehsal müəssisəsinin açılışı olubdur. Bu müəssisələr gələcəkdə respublikanın üzləşə biləcəyi istənilən maddi itkinin kompensasiya edilməsi üçün misilsiz əhəmiyyətə malikdir. Bakı, Gəncə, Sumqayıt, Mingəçevir, Naxçıvan və Şirvanla yanaşı ölkənin bütün regionlarında emal və istehsal müəssisələrinin işə salınması az qala hər gün qeydə alınır. Son 2 ildə fılizsaflaşdırma, metallurgiya, dəzgahqayırma kimi ənənəvi istehsalat sahələrinin genişləndirilməsi ilə yanaşı, Gəncədə və Şamaxıda kənd təsərrüfatı texnikası və minik avtomobilləri istehsalına da start verilmişdir. Mingəçevirdə kompyuter, Şamaxıda televizor istehsal edilir. Bu birtərəfdən ölkəyə daha çox sərmayə gətirilməsinə şərait yaradırsa, digər tərəfdən çoxlu iş yerləri yaradılır, idxaldan asılılığın azalmasına səbəb olur, dünya elminin və texnikasının nailiyyətləri ölkəmizə gətirilir. Bu prosesləri idarə edə biləcək milli kadrlarımız yetişir və s. Daha böyük səmərə isə ölkəmizin beynəlxalq aləmdəki nüfuzunun artması, Azərbaycanın iti sürətlə inkişaf edən, sənayenin müxtəlif sahələrində əmtəə istehsalçısına və ixracatçısına çevrilən ölkə imici qazanmasıdır. Müdafıə Sənayesi Nazirliyinin yaranması və bu nazirliyin müxtəlif istehsal sahələrinə malik olması da yuxarıda sadalanan faktlarla yanaşı, ölkəmizin gələn 10 illərdəki dayanıqlı inkişafına hesablanmış tədbirlərdəndir.

Gələcək 10 illərdəki inkişafımız üçün nəzərdə tutulan istiqamətlərdən ikisi - neft sektorundan əldə edilən kapitalın inan kapitalına çevrilməsi və informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının daha geniş tətbiqi məsələləri əslində bir-birini tamamlayır. Ötən prezident seçkilərindən sonra Azərbaycanda neft gəlirlərinin insan potensialının dünya inkişaf proseslərinə inteqrasiyasına, eləcə də gənclərin yüksək səviyyəli təhsillə təmin edilməsinə xərclənməsi tendensiyası öz yeni mərhələsinə qədəm qoymuşdur. Prezident İlham Əliyev dövlət idarəçiliyinin bu sahəsinə yeni keyfıyyət dəyişikliyinin gətirilməsinə nail olmuşdur. "Qara qızıl"ın "intellektual qızıl"a çevrilməsi üçün "2007-2015-ci illərdə Azərbaycan gənclərinin xarici ölkələrdə təhsili üzrə Dövlət Proqramı" təsdiq edilmişdir. Bu proqramın icrası 5000-dən çox gəncın xaricdə təhsil almasına şərait yaradacaq. Dövlət büdcəsindən ayrılan xərclərin məbləğinə görə təhsil sahəsinin 3-cü yerdə olması da (1 milyard dollardan çox) ölkə rəhbərliyinin bu sahəyə göstərdiyi qayğı və diqqətin miqyasından xəbər verir.

İnformasiya-kommunikasiya texnologiyalarının tətbiqi təkcə təhsil və elm müəssisələrində deyil, ümumiyyətlə, cəmiyyət həyatının bütün sahələrində gündəlik fəaliyyət normasına çevrilmişdir. Əgər 2003-cü ildə ölkə əhalisinin cəmi 4 faizi kompyuter istifadəçisi idisə, 2007-ci ildə bu göstərici 11 faizə çatmışdır. Evdə internetə çıxışı olan ailələr (diqqət yetirin, fərdlər yox, ailələr) 2003-cü ildə 8 faiz təşkil edirdisə, 2007-ci ildə bu göstərici 28 faiz olmuşdur. Təhsil müəssisələrinə gəlincə isə, 2003-cü il-də məktəblərdə hər 1000 şagirdə bir kompyuter düşürdüsə, 2007-ci ildə 29 şagirdə bir internet çıxışı olan kompyuter düşürdü. Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyinin, Milli Elmlər Akademiyası və digər dövlət qurumlarının həyata keçirdiyi tədbirlər nəticəsində informasiya texnologiyaları vasitələri artıq hər bir azərbaycanlı üçün əlçatan olmuşdur. Bu isə bir, üç, beş il üçün deyil, on illər sonrakı inkişafımız üçün zəmin yaradılmasıdır.

Bütün bunlar Azərbaycanda yeridilən uzaqmənzilli sosial-iqtisadi siyasətin, aparılan köklü islahatların, xüsusən, son 5 ildə həyata keçirilən ciddi dövlət tədbirlərinin nəticəsidir. Burada islahat ifadəsini xüsusilə vurğulamaq lazımdır. Çünki son zamanlar Azərbaycanda aparılan islahatlar beynəlxalq ictimaiyyət tərəfındən böyük maraqla qarşılanır, səmimiyyətlə etiraf edilir. Ötən ay Dünya Bankı və Beynəlxalq Maliyyə Korporasiyası özünün ənənəvi reytinq hesabatını açıqlayarkən Azərbaycanda keçirilən islahatları yetərincə yüksək qiymətləndirmişdi. Dünyanın 181 dövlətindəki biznes mühitini özündə əks etdirən "Doing Business" reytinqi cədvəlinə Azərbaycanın liderlik etməsi heç də təsadüfı deyil. Bu, son illər ölkədə həyata keçirilən real sosial-iqtisadi tədbirlərin dünya ekspertləri tərəfındən düzgün qiymətləndirilməsidir. Əcnəbilər bu addımları ölkədə həyata keçirilən islahatlar kimi qiymətləndirir, yerli politoloq və ekspertlər isə on illər sonrakı azərbaycanlıların sosial həyatı üçün yaradılan zəmin kimi. Hər iki qiymətin müəllifləri tamamilə haqlıdırlar. Çünki Azərbaycan dövlətinin son 5 il-də həyata keçirdiyi tədbirlər həm islahatların dərinləşdirilməsidir, həm də 40-50 il sonrakı dayanıqlı inkişafımız üçün zəmin yaradılması.

Beləliklə, Azərbaycan dövləti öz müstəqilliyinin 20 illiyi ərəfəsində, yəni, müstəqil dövlətlər sırasına qatılmasının hələ 20 ili tamam olmamış böyük siyasi, iqtisadi və sosial nailiyyətlərə imza atır. Heydər Əliyev siyasi müdrikliyinin məhsulu olan siyasi kurs Azərbaycanı təkcə inkişaf etdirmir, həm də gənc müstəqil dövlətimizə yeni, möhtəşəm beynəlxalq nüfuz qazandırır.

İttifaq MİRZƏBƏYLİ.

Xalq qəzeti .- 2008.- 23 noyabr.- S. 1.