Azərbaycan ədliyyəsinin strateji inkişaf xətti ümummilli liderimizin adı ilə bağlıdır

1918-ci ildə Azərbaycan Demokratik Respublikası Ədliyyə Nazirliyinin əsasnaməsinin təsdiq edildiyi gün — 22 noyabr xalqımızın ümummilli lideri Heydər Əliyevin 11 noyabr 2000-ci il tarixli sərəncamı ilə Ədliyyə işçilərinin peşə bayramı günü kimi təsis edilmişdir. Bu sərəncam Azərbaycan ədliyyə sisteminin inkişafına göstərilən xüsusi diqqət və qayğının təzahürü olmaqla yanaşı, ədliyyə fəaliyyətində tarixi varisliyi təsbit etmişdir. Ulu öndərimizin ədliyyə orqanlarına xüsusi diqqətinin nişanəsi olan bu günü ədliyyə işçiləri 9-cu ildir ki, öz peşə bayramları kimi böyük fərəh hissi ilə qeyd edirlər.

Peşə bayramında Azərbaycan ədliyyə tarixinə, bu orqanların keşməkeşli və şərəfli inkişaf yoluna, yaranmış müsbət ənənələrə bir daha nəzər salaq. 1918-ci il mayın 28-də Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti elan edildiyi gün Ədliyyə Nazirliyi də təsis edildi. Bu ədliyyə fəaliyyətinə verilən xüsusi əhəmiyyəti göstərirdi. Ədliyyə Nazirliyi öz işinə, ilk növbədə, ədliyyə sisteminin formalaşdırılması və ədalət mühakiməsinin təşkili ilə başlamışdır. Daxili İşlər Nazirliyinin tərkibində olan həbsxanalar 1919-cu ildə Ədliyyə Nazirliyinin tabeliyinə verilmiş, həbsxana binalarının bərpası, məhkumların ərzaq və ən zəruri ləvazimatlarla təchiz olunması məqsədilə müvafiq işlər görülmüşdür.

Sovetlər Birliyi dönəmində isə ədliyyə sistemində bolşevik prinsiplərinə xas dəyişikliklər aparıldı. Ədliyyə Nazirliyi bir neçə dəfə ləğv edilərək yenidən yaradıldı. Uzun dövr ərzində isə Ədliyyə Nazirliyinin təşkilinə belə ehtiyac bilinmədi.

Ölkəmizdə ədliyyə sisteminin təşəkkülü və inkişafının təmin edilməsi, ümumiyyətlə Ədliyyə Nazirliyinin dövlət strukturu kimi yenidən və əsaslı surətdə təsis olunması ulu öndərimiz Heydər Əliyevin zəhmətinin bəhrəsidir. Bu da təbiidir. Çünki məhz ulu öndərimiz Heydər Əliyev qanunçuluğa, cəmiyyətdə ədalət prinsipinin bərqərar olmasına daim xüsusi diqqət yetirmişdir. 1969-cu ildə Heydər Əliyev Azərbaycana rəhbərlik etməyə başlayandan qısa bir müddət keçdikdən sonra — 1970-ci ildə Ədliyyə Nazirliyi yenidən təsis edildi. Bundan sonra ədliyyə işi daim təkmilləşdirilərək onun gələcək inkişafı üçün münbit şərait yaradılmışdır.

Azərbaycan ədliyyəsinin inkişafına xüsusi diqqət ümummilli liderimizin 1993- cü ildə xalqın təkidi ilə ölkə rəhbərliyinə qayıdışından sonra da davam etmiş, hüquq sistemində əsaslı dəyişikliklərə səbəb olan məhkəmə-hüquq islahatları həyata keçirilmiş, Ədliyyə Nazirliyinin funksiya və səlahiyyəti genişləndirilmişdir. Ölkəmizdə aparılan məhkəmə-hüquq islahatlarına müvafiq olaraq ədliyyə fəaliyyəti ilə bağlı bir sıra qanunlar qəbul edilmişdir. Qəbul olunan yeni qanunlar Ədliyyə Nazirliyinin üzərinə yeni vəzifələr qoymuşdur. Ədliyyə Nazirliyi bu vəzifələrin öhdəsindən layiqincə gəlir.

Ədliyyə orqanlarının fəaliyyəti çoxşaxəlidir. Ədliyyə Nazirliyi qanun yaradıcılığı prosesində yaxından iştirak edərək bir çox normativ sənədi və qanun layihələrini hazırlamışdır. Nazirliklər, digər mərkəzi icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən qəbul olunan normativ-hüquqi aktlar da Ədliyyə Nazirliyində hüquqi ekspertizadan keçirilərək qeydiyyata alınır.

Məhkəmə nəzarətçiləri və məhkəmə icraçıları xidməti, penitensiar sistem, o cümlədən istintaq təcridxanaları nazirliyin tabeliyinə verilmiş, ədalət mühakiməsi əleyhinə olan və bəzi cinayətlərin ibtidai istintaqının aparılması, bütün qeyri-tibb məhkəmə ekspertizalarının həyata keçirilməsi, Azərbaycan Respublikası adından xarici dövlətlərlə və beynəlxalq təşkilatlarla hüquqi yardım və hüquqi sahədə əməkdaşlıq üzrə müqavilələrin bağlanması, onların icrasının təmin edilməsi, cinayət işləri üzrə hüquqi yardım göstərilməsi, o cümlədən ekstradisiya və digər məsələlərin həlli Ədliyyə Nazirliyinə həvalə edilmişdir.

Bələdiyyələrin fəaliyyətinə kömək məqsədilə Ədliyyə Nazirliyinin nəzdində Bələdiyyələrlə İş Mərkəzi, notariat və qeydiyyatla bağlı işlərin səmərəliyinin artırılmasına görə Qeydiyyat və Notariat Baş İdarəsi yaradılmışdır.

Ulu öndərimiz Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə həyata keçirilmiş məhkəmə-hüquq islahatları nəticəsində prinsipcə yeni hüquq sistemi yaradılmışdır, üçpilləli müstəqil məhkəmə sistemi bərqərar olunmuş, şəffaf prosedurlar və demokratik seçim əsasında yeni hakim korpusu formalaşdırılmış, beynəlxalq prinsiplərə və müasir tələblərə uyğun yeni mütərəqqi qanun və məcəllələr qəbul edilmişdir.

Məhkəmə hakimiyyətinin müstəqilliyinin təmin edilməsi üçün qanunvericilikdə bununla bağlı mühüm müddəalar təsbit edilmiş, məhkəmələrə müstəqillik verilmişdir. Azərbaycan Respublikası Əhalisinin Dövlət Registri Xidmətinin aparılması möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyevin sərəncamı ilə Ədliyyə Nazirliyinə həvalə edilmişdir. Bu, Ədliyyə Nazirliyinə göstərilən böyük etimadın bariz nümunəsidir.

Bununla yanaşı, əhaliyə göstərilən hüquqi yardımın yaxşılaşdırılması, xüsusilə aztəminatlı vətəndaşların hüquqi təsisatlara müraciət etmək imkanlarının genişləndirilməsi və onlara pulsuz xidmət göstərilməsi məqsədilə Azərbaycan Respublikasında yoxsulluğun azaldılması və regionların sosial-iqtisadi inkişafı üzrə Dövlət Proqramının icrası çərçivəsində Ədliyyə Nazirliyi tərəfindən Naxçıvan Muxtar Respublikasında, bir sıra rayon və şəhərlərdə regional hüquqi məsləhət xidməti mərkəzləri yaradılmışdır.

Ədliyyə Nazirliyi həmçinin, beynəlxalq əməkdaşlığa, xarici dövlətlərin ədliyyə orqanları və nüfuzlu beynəlxalq təşkilatlarla əlaqələrin genişləndirilməsinə mühüm əhəmiyyət verir. Nazirlik BMT, Avropa Şurası, ATƏT, Dünya Bankı, Beynəlxalq Prokurorlar Assosiasiyası, Amerika Hüquqşunaslar Assosiasiyası, Almaniya Texniki Əməkdaşlıq Cəmiyyəti, Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsi və digər mötəbər təşkilatlarla sıx əməkdaşlıq həyata keçirir.
Bu bayram günündə bütün ədliyyə işçilərini təbrik edir, onlara xidməti vəzifələrində uğurlar arzulayırıq. İndi Azərbaycanın ədliyyə orqanları ulu öndərimiz Heydər Əliyevin müəyyənləşdirdiyi və möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyevin uğurla həyata keçirdiyi strateji inkişaf xətti əsasında fəaliyyət göstərir.

Daxil KƏRİMOV,

Azərbaycan Milli Elmlər

Akademiyası Fəlsəfə və

Siyasi-Hüquqi Tədqiqatlar

İnstitutunun mülki hüquq və

mülki proses şöbəsinin elmi

işçisi

Xalq qəzeti.-2008.-22 noyabr.-S.6.