Şərəfli ömür yolu

Ömür insana bir dəfə verilir. Bu ömrün qədəri İlahidəndir, necə yaşamaq isə insanın özündən asılıdır. Yəni Allah-Taala “Yer üzünün əşrəfi!” (Nizami Gəncəvi) kimi xəlq etdiyi insandan heç nəyi əsirgəməmiş, digər yaratdıqlarından fərqli olaraq ona ağıl, dərrakə, yaxşını pisdən, savabı günahdan, haqqı nahaqdan ayırmaq qabiliyyəti vermişdir. Bununla da seçimi insanın öz ixtiyarına buraxmışdır: gözün görür, ağlın kəsir, necə istəyirsən, get elə yaşa. Elə bu səbəbdəndir ki, hərə öz ömrünü bir cür yaşayır.

Unutsaq, unudularıq

Adam var ki, ömür boyu pis əməllərlə, mərdimazarlıqla məşğul olur, baş kəsir, ev yıxır, qəlb sındırır... və beləsi ölərkən nəinki yadlar, hətta yaxın adamları, qohum-əqrəbası da rahat nəfəs alır ki, canımız əlindən qurtardı. Adam var ki, həyatda yalnız özü üçün yaşayır, yəni nə pislik eləyir, nə də əlindən yaxşılıq gəlir, necə deyərlər, “təki mən saleh olum, özgələr ilə nədi karim” prinsipi ilə ömür sürür. Beləsi həyatdan köçərkən heç torpağı soyumamış yaddaşlardan silinib gedir. Adam da var ki, ömür boyu savab əməllər sahibi olur, xeyirxahlıq edir, imkansızlara əl tutur, qəlb sevindirir, qurub-yaradır... Haqq dünyasına köçdükdən sonra isə on illər, yüz illər boyu yaddaşlarda, xatirələrdə yaşayır, haqqında söz düşəndə “Allah rəhmət eləsin, yaxşı kişi idi!” – deyirlər. Belə yaxşı kişilərdən biri bu ilin mart ayının ilk günündə dünyasını dəyişmiş istedadlı alim, vətənpərvər ziyalı, mərhəmətli və xeyirxah insan İsrafil Rəsulov olub.

İsrafil müəllimlə şəxsi tanışlığım olmasa da, onun haqqında eşitmişdim. Keçən əsrin yetmişinci illərinin axırları idi. Azərbaycan Mühəndis — İnşaat İnstitutunun (indiki Azərbaycan Memarlıq və İnşaat Universitetinin) tələbəsi olan qohumumun atası vəfat etmişdi. Yas kənddə keçirildiyindən bir neçə gün dərs buraxmışdı. Semestr imtahanında adı “məşhuri-cahan” olan müəllimlərdən biri onu məhşər ayağına çəkmişdi. Yanına nə qədər minnətçi getmişdisə, bir faydası olmamışdı, “qiymət yazmaram”, – deyib durmuşdu. Müəllimin tərsliyinə bələd olanların hamısı əlini üzmüşdü: ən yaxşı halda kursda qalacaq, bir il geri düşəcək. Oğlan, sözün həqiqi mənasında, yasa batmışdı, müəllimin daşürəkliliyi atasının müsibətini yaddan çıxarmışdı... Günlərin bir günü tələbə qohumum şad-xürrəm yanıma gəldi. Soruşdum:

— Maşallah, kefi kök görünürsən, yoxsa işin düzəlib, nədir?

— Düzəldi! Necə deyərlər, dünya yaxşılardan xali deyilmiş. İnstitutda İsrafil müəllimlə rastlaşdım. Əhvalımı soruşdu, vəziyyəti danışdım. “Zaçotnik”imi alıb getdi həmin kafedraya, bir “kafi”yazdırıb verdi özümə...

— İsrafil müəllim kimdir?

— Sopromat müəllimimiz, xeyirxah bir insandır, hamı hörmətini saxlayır, bir müddət institutun prorektoru olub...

Sözün doğrusu, o vaxtadək mən sopromat fənninin nə olduğunu bilmirdim. Sonradan öyrəndim ki, bu, materiallar müqaviməti (soprotivleniye materialov) fənninin qısaldılmış adıdır. Şəxsən şahidi olduğum bu hadisə heç vaxt üzünü görmədiyim bir xeyirxah insanın – İsrafil müəllimin adını yaddaşıma həkk etdi. Üstündən on illər ötsə də, bir vaxtlar onun tələbəsi olmuş qohumumu görəndə həmin hadisəni xatırladım və İsrafil müəllimlə əlaqə saxlayıb-saxlamadığı ilə maraqlandım. Eşidəndə ki, çoxdandır əlaqə saxlamır, onu möhkəm danladım: Sənin boynunda o kişinin böyük haqq-sayı var, onu yaddan çıxarma...

Bu ilin mart ayında o, bikef halda yanıma gəldi və bildirdi ki, İsrafil müəllim rəhmətə gedib. Soruşdum ki, nədən? Çiynini çəkdi:

– Deyirlər, xəstə yatmayıb, telefonla danışdığı yerdə keçinib.

Araya sükut çökdü. Az sonra dedi ki, noyabrda 70 yaşı olacaqdı. Rəhmətlik yaxşı insan idi... Onun haqqında bir şey yazarsanmı? Razılıq verdim...

Bu sətirləri qələmə olarkən əlimdə İsrafil müəllimin vəfatından təqribən 3 ay yarım əvvəl öz xətti ilə yazdığı “Tərcümeyi-halı” və onu yaxından tanıyan bir neçə nəfərin fikirləri vardı. Bunlar onun haqqında tam təsəvvür yaratmaq baxımından yetərli olmasa da, ümumi təqdimat üçün kifayət idi...

İsrafil Rəsulov 1938-ci il noyabrın 14-də Qax rayonunun İlisu kəndində usta Rəsulun ailəsində dünyaya göz açıb. Uşaqlıq dövrü qanlı-qadalı müharibə illərinə təsadüf edir. Atası Rəsul kişi cəbhəyə yola düşəndən sonra anası Nabat xanım işləyib, azyaşlı 4 uşağını aclıqdan xilas etmək məqsədi ilə rayon mərkəzinə köçür. Aclığın tüğyan etdiyi bir zamanda böyük külfəti saxlamağın qadın üçün nə qədər çətin olduğunu görən uşaqlar erkən yaşlarından gücləri çatan bir işin qulpundan yapışmaqla analarına yardımçı olmağa çalışırlar. Bu, bir tərəfdən də uşaqlarda çətinliyə qatlaşmaq, zəhmətə alışmaq vərdişi aşılayırdı.

İsrafil 1945-ci ildə Qax rayonundakı İ. V. Stalin adına orta məktəbin 1-ci sinfinə gedir. Elə ilk günlərdən çalışqanlığı, iti yaddaşı, daha çox mütaliə etmək, bilik qazanmaq həvəsi ilə müəllimlərinin diqqətini çəkir...

Cəbhədən müharibə əlili kimi qayıdan usta Rəsul çətinliklə olsa da öz peşəsini davam etdirərək, övladlarının təhsil almasına şərait yaradır. Yeri gəldikcə onlar da atalarına yardımçı olurlar.

Məhz həmin illərdə İsrafilin qəlbində gələcəkdə inşaatçı olmaq arzusu baş qaldırır. Atasından eşitmişdi ki, onlar nəsillikcə inşaatçıdırlar, atası kimi, babaları da bir-birindən yaraşıqlı imarətlər ucaltmış, halal zəhmətləri ilə el-obada ad çıxarmış, hörmət-izzət sahibi olmuşlar. Bu arzu orta məktəbi bitirdikdən sonra onu Azərbaycan Politexnik İnstitutunun inşaat, sənaye və mülki tikinti fakültəsinə gətirir.

Tələbəlik illərində öz işgüzarlığı, savadı və səmimiyyəti ilə seçilən İsrafil hamının sevimlisinə çevrilir. Dərs əlaçısı olmaqla bərabər, institutun ictimai həyatında fəallıq göstərir və fakültə komsomol təşkilatının katibi seçilir. Stalin təqaüdçüsü olan İsrafil tələbəlik illərindən elmi işə də böyük maraq göstərir. Bu sahədə göstərdiyi fəaliyyətin və əldə etdiyi nailiyyətlərin nəticəsində III kurs tələbəsi ikən Azərbaycan Politexnik İnstitutu Tələbə Elmi Cəmiyyətinin sədri vəzifəsini ona həvalə edirlər. 1960-cı ildə Az Pİ-ni fərqlənmə diplomu ilə bitirdikdən sonra Elmi Şuranın qərarı ilə onu materiallar müqaviməti kafedrasında saxlayırlar. 1962-1964-cü illərdə dəmir beton konstruksiyaları kafedrasının həmin ixtisas üzrə aspirantı olur. Aspiranturanı bitirdikdən sonra materiallar müqaviməti kafedrasının baş müəllimi vəzifəsinə təyin olunur. Görkəmli alim, əməkdar elm və texnika xadimi, professor V. M. Moskvinin rəhbərliyi ilə “Yüngül dəmir-beton konstruksiyalarının korroziyası və mühafizəsi” mövzusunda namizədlik dissertasiyasını müdafiə edir.

Alman dilini mükəmməl bilən İsrafil müəllim 1971-72-ci illərdə Almaniya Demokratik Respublikası Drezden Texniki Universitetində elmi ezamiyyətdə olmuş, mühazirələr oxumuş, dəfələrlə simpozium və konfranslarda iştirak etmiş, alman dilində 20-dən artıq elmi əsərin müəllifi olmuşdur.
İsrafil Rəsulov 1973-cü ildə AzPİ-nin materiallar müqaviməti kafedrasının dosenti vəzifəsinə təyin olunmuşdur. 1975-ci ildə Azərbaycan Mühəndis — İnşaat İnstitutunun təşkilində fəal iştirak etmiş, elmi işlər üzrə prorektor vəzifəsini icra etmiş, institutun elmi-tədqiqat sektorunun, aspirantura şöbəsinin qurulmasında mühüm rol oynamışdır.

İsrafil müəllim 50 ildən artıq bir dövr ərzində Tələbə Elmi Cəmiyyətinə, o cümlədən 33 il Azərbaycan Mühəndis-İnşaat İnstitutunun TEC-nə rəhbərlik etmiş, 1974-cü ildən Respublika Tələbə Elmi-Tədqiqat İşləri Şurası sədrinin müavini olmuşdur. 48 illik elmi-pedaqoji fəaliyyəti ərzində yüzlərlə tələbəni elmi işə cəlb etmişdir. İsrafil müəllimin rəhbərliyi ilə onlarca gənc alim elmdə ilk addımlarını atmışdır. Tələbələrlə apalılan bu elmi işlər Azərbaycanda, SSRİ məkanında və beynəlxalq miqyasda yüksək qiymət almış, dəfələrlə mükafatlara layiq görülmüşdür. İsrafil müəllimin rəhbərliyi altında təsis olunmuş “İnşaatçı” Tələbə-Konstruktor Bürosu SSRİ-də bu qəbildən olan qurumlar arasında 6 dəfə laureat adı qazanmış, xüsusi diplom və pul mükafatlarına layiq görülmüşdür.

İsrafil müəllim dəfələrlə Azərbaycanda keçirilən ümumrespublika, ümumittifaq və beynəlxalq səviyyəli konfransların təşəbbüsçüsü və təşkilatçısı olmuşdur. O, 160-dan artıq elmi əsərin, 6 ixtira və patentin müəllifidir. SSRİ və Azərbaycan SSR Ali və Orta İxtisas Təhsili nazirliklərinin mükafatlarına, fəxri fərmanlara, diplomlara, 2006-cı ildə isə “Azərbaycan Respublikasının qabaqcıl tədris işçisi” fəxri adına layiq görülmüşdür...

Yəhya Kərimov, Təhsil Problemləri İnstitutu direktorunun müavini, pedaqoji elmlər doktoru, professor:

— İnsan öz əməlləri ilə yaşayır. İsrafil Rəsulovun onu xatirələrdə yaşadacaq əməlləri kifayət qədər olub. İsrafili mən uşaqlıqdan tanıyıram. 1945-46-cı illərdə Qax rayonundakı orta məktəbdə ona dərs demişəm. Hələ o vaxtlardan o, biliyi, çalışqanlığı, intizamlılığı, yüksək əxlaqı ilə müəllimlərinin və yoldaşlarının hörmətini qazanmışdı. Bu keyfiyyətlər ömrü boyu ona başucalığı gətirmişdir. Azərbaycan Politexnik İnstitutunu əla qiymətlərlə bitirdikdən sonra institutda saxlandı, aspirant oldu, uğurla dissertasiya müdafiə edərək elmlər namizədi alimlik dərəcəsi aldı, baş müəllim və dosent vəzifələrində işlədi. O, müəllim olmağından şərəf duyurdu. Tez-tez təkrar edirdi ki, müəllim hər şeydən əvvəl tərbiyəçidir. Tərbiyəçi isə şəxsi nümunə göstərməli, ilk növbədə özü tərbiyəli olmalıdır. Yoxsa onun səyi bir nəticə verməz.

İsrafil müəllim məhz şəxsi nümunəsi ilə istər çalışdığı kollektivdə, istərsə də ailədə böyük nüfuz sahibi idi. O, həyat yoldaşı, hazırda Səhiyyə Nazirliyinin Elmi-Tədqiqat Mamalıq və Ginekologiya İnstitutunun ambulator diaqnostika şöbəsinin müdiri vəzifəsində işləyən Fatimə xanım Rəsulova ilə birgə 4 qız və 7 nəvə böyüdüb tərbiyə etmişdir. Bu qızların hamısı Azərbaycan Tibb Universitetini qırmızı diplomla bitirmiş, üçü dissertasiya müdafiə edərək elmlər namizədi alimlik dərəcəsi almışdır. İsrafil müəllimin qızlarının ikisi Azərbaycan Tibb Universitetində müəllim işləyir və iki nəvəsi ATU-nun tələbəsidir.

Mən fəxr edirəm ki, İsrafil Rəsulovun müəllimi olmuşam. Həmçinin şərəf duyuram ki, taleyin qisməti ilə onunla qohum olduq. İsrafil müəllimin qızı, hazırda ATU-nun patoloji anatomiya kafedrasının dosenti işləyən İlahə xanım Rəsulova (Kərimova) mənim gəlinimdir.

Polad Qasımov, Azərbaycan Memarlıq və İnşaat Universiteti materiallar müqaviməti kafedrasının dosenti:

— İsrafil müəllimlə 30 ilədək bir kollektivdə işləmiş və bir-birimizi kifayət qədər yaxşı tanımışıq. O, təvazökar, sadə, xeyirxah, əliaçıq, özünün və sözünün yerini bilən bir insan idi. İsrafil müəllim həm tələbkar idi, həm də qayğıkeş. Amma tələbkarlıq daha çox özünə qarşı idi, qayğıkeşlik isə əksinə, başqalarına, tanıdığı və tanımadığı bütün insanlara münasibətdə təzahür edirdi. Ümumiyyətlə, o, böyük ürək sahibi idi, təmənnasız yaxşılıq etməkdən zövq alardı.

Elm aləmində gənc yaşlarından məşhurlaşmışdı. Buna səbəb, ilk növbədə məşğul olduğu və tədris etdiyi mürəkkəb sahəni — materiallar müqaviməti fənnini mükəmməl bilməsi və həmin sahə üzrə perspektivli kadr kimi, nəinki respublikada, xaricdə də tanınması idi. Təsadüfi deyildir ki, onu Almaniyanın Drezden Texniki Universitetinə dəvət etdilər. Təqribən 2 il orda çalışdı, mükəmməl bildiyi alman dilində mühazirələr oxudu, habelə Almaniya İnşaat Akademiyasının, Drezden Elmi-Tədqiqat Dəmir-Beton İnstitutunun, Leypsiq, Veymar Memarlıq və İnşaat institutlarının alimləri ilə əməkdaşlıq etdi, DAMB Təcrübə-Sınaq Mərkəzində dəmir-beton konstruksiyaların gərginlikli halının tədqiqatının eksperimental tətbiqini apardı və uğurlu nəticələr qazandı. O, üç dildə – Azərbaycan, rus və alman dillərində məruzələr etməyi, mühazirələr deməyi, elmi diskussiyalar aparmağı bacarırdı. İsrafil müəllim, sözün həqiqi mənasında şərəfli bir ömür yaşadı.

Sadıq Murtuzayev, Azərbaycan Ağsaqqallar Şurası sədrinin müavini, filologiya elmləri namizədi:

— Çoxsaylı İlisu alimlərinin sırasında İsrafil müəllimin özünəməxsus yeri vardı. Bir neçə il bundan əvvəl çap etdirdiyim “İlisu” ensiklopediyasında onun həyatı, elmi-pedaqoji fəaliyyəti haqqında məlumat vermişəm. Lakin ensiklopedik məlumatlarda insanın xarakterini açan özünəməxsus cizgilərdən geniş bəhs etmək mümkün deyil. İsrafil müəllim isə çox koloritli bir kişi idi. Mərd xasiyyəti vardı, pisə pis deyirdi, yaxşıya yaxşı. Ümumiyyətlə, dosta dost idi, düşmənə düşmən, onun üçün orta xətt yox idi. Yersiz deyilən sözü “udmağı” bacarmazdı, çəkinmədən hər kəsin cavabını yerində verər, nöqsanını üzünə deyərdi.

Elinin – obasının təəssübkeşi idi və bu hiss onda bütövlükdə Vətən sevgisinin əsasını təşkil edirdi. Azərbaycanın ağır günlərində o, dəfələrlə müxtəlif beynəlxalq qurumlara məktublar, teleqramlar təşkil edib göndərməklə Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin yaranması barədə əsl həqiqətləri bəyan edir və həmin təşkilatları problemin ədalətli həllinə çağırırdı. Bundan əlavə, Qarabağ Müdafiə Fonduna xeyli vəsait köçürmüşdü. Həmçinin, keçən əsrin 90-cı illərinin əvvəllərində İranda baş vermiş zəlzələdən zərər çəkmiş soydaşlarımıza yardım əlini uzadanlar arasında İsrafil müəllim və onun rəhbərlik etdiyi “İnşaatçı” Tələbə Konstruktor Bürosu da vardı. Allah-taala onu elə bil xeyirxahlıq, yaxşılıq üçün yaratmışdı. Həssas və geniş qəlbi vardı, nəinki dost-tanışın, hətta tanımadığı insanların da uğurlarına sevinər, kədərlərinə şərik olardı.

Hədisi-şəriflərin birində göstərilir ki, özündən sonra insanlara fayda verəcək bir elm, yaxud onu xatırladacaq pak övlad kimi əbədi nişanə yadigar qoyub Haqq dünyasına qovuşan şəxslər İlahinin mərhəmətinə sığına bilərlər. Bu mənada İsrafil Rəsulov xoşbəxt insandır. Bir alim kimi onun tədqiqatları, ixtiraları bu gün insanlara xidmət edir. Yadigar qoyub getdiyi dörd övladı — qızları isə ən nəcib bir peşənin sahibi kimi insanların sağlamlığı keşiyində dayanaraq, öz atalarına rəhmət qazandırırlar.

Qüdrət PİRİYEV.

Xalq qəzeti .-2008.-30 noyabr.-S.6.