Sumqayıtın yubileyinə poetik töhfələr

Bu ay 60 yaşı tamam olan Sumqayıta həsr edilmiş şeirlər “Həzin nəğmələrdə yaşayan şəhər” adlı poeziya toplusunda işıq üzü görmüşdür. Sumqayıt şəhər Mədəniyyət və Turizm İdarəsinin rəisi Namiq Qaffarovun layihə rəhbəri, Ə.Kərim adına Poeziya klubunun direktoru, şair İbrahim İlyaslının tərtibçisi və redaktoru olduğu toplu “Zərdabi” nəşriyyat-poliqrafiya MMC tərəfindən buraxılmışdır. Kitabın təqdimat mərasimi iştirakçılara unudulmaz təsir bağışlamışdır.

Ədəbiyyat tariximizdə ilk dəfə Sumqayıt mövzusuna müraciət etmiş Əhməd Cəmilin “Təməl daşları” şeirinin, Nəbi Xəzrinin “Sumqayıt səhifələri” poemasının (ixtisarla) topluya daxil edilməsi onun sanbalını artırıb:

Sumqayıt, əzizim, gözlərin aydın,

Sənin hər addımın böyük hünərdi.

Deyirəm, bəlkə də sən olmasaydın,

Yer üzü nə qədər boş görünərdi...

Doğrudan da, dünyanı Sumqayıtsız təsəvvür etmək mümkün deyil. Halbuki cəmi 60 il əvvələ qədər xəritələrdə bu şəhərin adı yox idi. Çox qısa bir zaman kəsiyi olan 60 ildə Xəzərin sahilində elə böyük bir sənaye mərkəzi, gözəlliklər şəhəri salınıb ki, adı ilə hər birimiz fəxr edirik. Qələm dostumuz Tofiq Məmməd bu duyğuları özünəməxsus şəkildə ifadə edir:

Məndən hünər istə, məndən iş istə,

Gör nələr, gör nələr yaratmışam mən!

Sumqayıt böyüyüb əllərim üstə,

Onunla birlikdə boy atmışam mən!

Tanınmış Azərbaycan şairlərindən Zeynal Cabbarzadə, Fikrət Sadıq, Zivər Ağayeva, Hafiz Baxış və başqalarının Sumqayıta həsr etdikləri şeirlər də toplunun səhifələrində layiqli yerini tutub. “Sumqayıt qanadlı nəğməyə bənzər”, — deyən Vahid Əziz, Səid Rüstəmovun məşhur “Canlanır hər qarış çöl Sumqayıtda” nəğməsinin sözlərini yazmış, lakin çoxlarının tanımadığı Nəsib Cəfəroğlu da bu sıradadır.

Sumqayıtda yaşayıb-yaradan, onun hər uğuruna sevinən, sevgisini həzin nəğmələrində yaşadan qələm sahiblərinin “duyğu yarpaqları” da maraq doğurur. Vaqif İbrahim, Xasay Cahangirov, Əşrəf Veysəlli, Mir Sabir, Əvəz Mahmud Lələdağ, Əsgər Eyvazoğlu, Rafiq Yusifoğlu, Qüdrət Muğanlı, Ofelya Babayeva, Məmməd Namaz kimi imzalar Sumqayıt oxucularına doğma olduğu kimi, onların arzu və tale şəhəri saydıqları Sumqayıta sevgi etirafları, hiss və həyəcanları da doğma təsir bağışlayır.

Nisbətən gənc nəslin nümayəndələri Sabir Sarvan, Nazilə Gültac, şeirinin bir misrası sözügedən topluya ad seçilmiş mərhum Yusif Hüseynov, habelə Avtandil Ağbaba, Asif Asiman, Mədaxil Cavadlı, Kəramət Əmirli, Məmmədyar Məmmədyarlı və başqaları da Sumqayıta sevgilərini obrazlı dillə qələmə alıblar. Topludakı bir sıra şeirlərdə ümumi tərənnüm və pafos duyulsa da, məhz Sumqayıt obrazı yaradan, konkret olaraq bu şəhərə aid detallarla zəngin olan şeirlər yaddaqalandır:

Ocaq səndən, isti səndən,

Uduzdu, kim küsdü səndən.

Hərdən zavod tüstüsündən

Göyləri “cunalı” şəhər...

(S.Sarvan)

Və yaxud:

Doğma ağuşunda sevdik-sevildik,

Sevgilər yaşadıq sulardan təmiz.

Qubalı, qazaxlı, qəbələliydik,

Sumqayıtlı oldu körpələrimiz.

(İ.İlyaslı)

Sumqayıtda özünü “suda balıq kimi” hiss edən, “ondan söz açanda gözləri gülən”, bu doğma şəhəri “sabaha açılan pəncərə” sayan, “Hansını çox sevim, qaldım arada — biri kəndimizdir, biri Sumqayıt” deyən neçə-neçə müəllifin könlünə işıq saçıb, ilhamını çağladıb Sumqayıt! Bu gözəl şəhərin hüsnünə nə qədər nəğmələr yazılsa da, azdır. Nəbi Xəzri demişkən:

Sumqayıt...mənimdir onun hünəri,

İlham məşəlidir, yandıqca sönmür.

Sumqayıt...bu adla haçandan bəri

Mən elə yazıram, sonu görünmür.

Nəhayət, qeyd etməyi vacib bilirik ki, “Həzin nəğmələrdə yaşayan şəhər” poeziya toplusu Sumqayıtın Prezident sərəncamı ilə ölkəmizdə geniş keçirilən 60 illik yubileyinə onu hazırlayanların gözəl töhfəsidir.

Əli NƏCƏFXANLI

Xalq qəzeti.- 2009.- 3 noyabr.- S. 7.