Prezidentlə xalqın birliyi dövlətçiliyimizin qorunub saxlanmasını və möhkəmləndirilməsini təmin etdi

1994-cü il oktyabrın 4-də Azərbaycan dövlətçiliyi daha bir sınaqdan şərəflə çıxdı

İndi, ön beş il ötəndən sonra 1994-cü ilin oktyabrında və 1995-ci ilin martında baş vermiş hadisələrin xatırlanması ola bilsin ki, kiməsə lüzumsuz göründü. Amma müstəqil Azərbaycan dövlətinin qorunub saxlanması və möhkəmləndirilməsi yolunda atılmış hər bir addım, başqa sözlə desək, uğurlarımızla yanaşı, irəliləyişimizə mane olmaq cəhdlərinin həmişə yadda saxlanılması böyük əhəmiyyətə malikdir.

1993-cü ilin iyununda görkəmli siyasətçi, sözün həqiqi mənasında böyük insan Heydər Əliyev xalqın təkidli tələbi ilə yenidən hakimiyyətə qayıtdı. Bu qayıdış dəryada dalğalarla ölüm-dirim mübarizəsi aparan gəmiyə bənzəyən müstəqil Azərbaycanın xilası idi. Cəmi bir il hakimiyyətdə olan AXC-Müsavat iqtidarının səbatsızlığından və səriştəsizliyindən respublikanın taleyi Tanrının ümidinə qalmışdı. Hakimiyyətsizlik, qarmaqarışıqlıq və hərc-mərclik baş alıb gedirdi, manatın məzənnəsi sürətlə aşağı düşür, bir sıra bölgələrdə separatçılıq əhval-ruhiyyəsi güclənir, cinayətkar ünsürlər meydan sulayır, insanlar etnik zəmində təqiblərə məruz qalır, hakimiyyət iddiasında olan qruplaşmalar arasında silahlı toqquşmalar baş verirdi. Bütün bunların nəticəsi olaraq Azərbaycanın yaşayış məntəqələri və rayon mərkəzləri bir-birinin ardınca düşmənə verilirdi. Ermənistan silahlı qüvvələri Dağlıq Qarabağı və ona bitişik rayonları işğal edirdilər. Bir çox müəssisələr fəaliyyətini dayandırmışdı, adamların əli işdən soyumuşdu. Adama elə gəlirdi ki, hakimiyyəti çox asanlıqla ələ keçirən, lakin bu yükün ağırlığını və məsuliyyətini dərk etməyən insanların cinayətkar hərəkətləri nəticəsində ölkənin düşdüyü bu ağır vəziyyətdən çıxış yolu yoxdur.

Belə çətin vaxtda Vətənin xilası işini üzərinə götürən xalqımızın böyük oğlu Heydər Əliyev az bir müddətdə siyasi cəhətdən çox hazırlıqlı, məntiqli, zəkalı, bütün məqamlarda düzgün yol seçmək qabiliyyətinə və möhkəm iradəyə malik olduğunu göstərdi. İnsanlarda ruh yüksəkliyi yaratdı, onlar ümidsiz olan bir vəziyyətdə sanki perspektivi gördülər. Cələcəyə inamları artdı, ölkədə sabitliyin təmin olunması üçün əməli işlər görüldü, cəbhədə atəşkəs əldə edildi, ölkənin iqtisadi qüdrətinin artırılması, yeraltı sərvətlərimizin istismarı sahəsində bütün dünyanın diqqətini cəlb elən addımlar atıldı. 1994-cü il sentyabrın 20-də ölkənin həyatında çox əhəmiyyətli olan “Əsrin müqaviləsi” imzalandı. Bu müqaviləyə əsasən Qərb neft şirkətlərinin Azərbaycan Respublikasına gəlməsi, Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti ilə müştərək iş aparması iqtisadiyyatımızda böyük dəyişikliklər əmələ gətirəcəkdi. İlk növbədə xarici ölkələrin Azərbaycana investisiya qoymasına böyük yol açılırdı. Azərbaycanın azad iqtisadiyyat, bazar iqtisadiyyatı yolu ilə getməsi üçün, dünya iqtisadiyyatına sıx bağlanması üçün geniş imkanlar yaranırdı. Bunu insanlar başa düşürdülər. Onların qurub-yaratmaq həvəsi xeyli artmışdı. Ölkədə yeridilən düzgün siyasətlə inkişafımızın və gələcək uğurlarımızın möhkəm və davamlı əsası qoyulurdu. Təəssüf ki, bu, kimlərinsə xoşuna gəlmirdi. Kimlər idi onlar? Müxalifətin kiçik bir dəstəsindən qorxub Moskvaya qaçan Ayaz Mütəllibov, tabeçiliyində hələ də hərbi qüvvələr olan, Baş nazir postunda oturub, amma bu postun ona daimi qalmayacağını düşünən yun polkovniki Surət Hüseynov, burnunun ucundan qabağı görməyən sabiq müdafiə naziri Rəhim Qazıyev, Talış muğan respublikası yaratmaq istəyən Əlikram Hümbətov və Xüsusi Təyinatlı Polis Dəstəsinə arxalanan Mahir və Rövşən Cavadov qardaşları. Onlar düşünürdülər ki, öz dövlətçiliyini hələ bir o qədər də möhkəm əsaslar üzərində qura bilməyən Azərbaycanda hakimiyyəti ələ almaq olar. Amma yanılrdılar.

Hakimiyyətə gəlmək iştəhasında olanlar öz çirkin istəklərini çox tez büruzə verdilər. “Əsrin müqaviləsi” imzalanandan cəmi iki gün sonra — sentyabrın 22-də Azərbaycan dövlətinə qarşı cinayət törətmiş dörd nəfər respublika Milli Təhlükəsizlik Nazirliyinin təcridxanasından qaçırıldı. Sentyabrın 29-da Ali Soveti sədrinin müavini Afiyəddin Cəlilov və Xüsusi İdarənin rəisi Şəmsi Rəhimov yaşadıqları binanın qarşısında qəddarcasına qətlə yetirildilər. Oktyabdrın 2-də axşam Daxili İşlər Nazirliyinin Xüsusi Təyinatlı Polis Dəstəsinin bir qrup üzvü qanunsuz olaraq silahlı halda Azərbaycan Respublikası Prokurorluğunun binasına daxil olub atəş açaraq orada bir çox yerləri dağıtdılar, baş prokurorun iş otağına girib ona ağır fiziki xəsarət yetirdilər. Silahlı dəstənin bir hissəsi prokurorluğun binasını ələ keçirdi, bir hissəsi binanı bayırdan mühasirə etdi, hətta damda, ətraf binaların damlarında iriçaplı silahlar qoyaraq əməliyyat keçirməyə hazırlaşdılar.

Bir neçə gün əvvəl — sentyabrın 25-dən 30-dək Amerika Birləşmiş Ştatlarında işgüzar səfərdə olan, BMT Baş Məclisinin 49-cu sessiyasında ölkəmizin daxili və xarici siyasəti, beynəlxalq aləmdə tutduğu mövqe barədə məlumat verən Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyev oktyabrın 3-də respublika milli televiziyası və radiosu ilə çıxış edərək okeanın o tayında keçirdiyi görüşlərdən danışdı və ölkəmizdə yaranmış vəziyyəti təhlil etdi. Respublika Prokurorluğundakı cinayət hadisəsini Xətai rayon prokuroru Mahir Cavadov və onun qardaşı, daxili işlər nazirinin müavini Rövşən Cavadov törətmişdilər. Bu cinayəti ölkəmizdə daxili sabitliyi pozmaq, dövlət çevrilişi etmək cəhdi kimi qiymətləndirən dövlət başçımız tutduqları yolun düzgün olmadığını Cavadov qardaşlarına başa salmağa çalışdı. Lakin onlar bundan nəticə çıxarmadılar. Oktyabrın 3-də XTPD-nin üzvləri atəş açıb ordunun dörd əsgərini yaraladılar. Azərbaycan Prezidenti xalqa, hakimiyyət orqanlarına, siyasi partiyalara və orduya müraciət edərək dövlətçiliyimizi və müstəqilliyimizi müdafiə etməyə çağırdı.

Cavadov qardaşları onlara olan müraciətlərə baxmayaraq, Xüsusi Təyinatlı Polis Dəstəsinin 8-ci Kilometrdəki bazasına çəkilərək öz pozuculuq hərəkətlərini davam etdirirdilər. Onların yanına çoxlu kənar adamlar gəlir, birlikdə qızışdırıcı danışıqlar aparırdılar. Bakı şəhərində və respublikanın bir neçə yerində ayrı-ayrı qüvvələr baş qaldıraraq sabitliyi pozmaq istəyirdilər. Oktyabrın 4-də Gəncədə hərbi geyimli bir dəstə adam şəhər icra hakimiyyətini, oradakı bəzi dövlət orqanlarını, hava limanını zəbt edib öz hakimiyyətlərini qurmaq istədilər. Həmin olayı törədənlər də Xüsusi Təyinatlı Polis Dəstəsinə mənsub adamlar və onlara qoşulmuş Baş nazir Surət Hüseynova mənsub olan hərbi qüvvələr idi.

Dövlət hakimiyyətini ələ keçirmək istəyən Surət Hüseynovun tapşırığı ilə Gəncəyə giriş və çıxış yolları tutulmuş, Daşkəsən və Yevlax rayonlarında dövlət idarəetmə və hakimiyyət orqanlarının yerləşdiyi inzibati binaların zəbt olunmasına cəhd göstərilmiş, Mingəçevir şəhərində yerli dövlət idarəetmə orqanlarının yerləşdiyi inzibati binanın zorakılıqla tutulmasına hazırlıq işi aparılmışdı. Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin artilleriya komandiri general-mayor Hacırəhim Məmmədov Bakıda iki hərbi hissənin komandirinə əmr vermişdi ki, hərbi hissələrin ağır döyüş texnikası, o cümlədən topları döyüşə tam hazır vəziyyətə gətirilməklə Azərbaycan Respublikası Prezidenti Aparatının, Ali Sovetin və Müdafiə Nazirliyinin binalarına tuşlansın və atəş açılması barədə onun əmrini gözləsinlər. Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyev oktyabrın 4-də axşam milli televiziya və radio ilə xalqa müraciət etdi, yaranmış təhlükəli vəziyyət barədə məlumat verdi, dövlətçiliyimizi və müstəqilliyimizi qorumağa çağırdı. Ülu öndər çıxışını bu sözlərlə bitirdi: “...Bu ağır gündə hamıdan mətanət, dəyanət, cəsarət, qəhrəmanlıq, namus, qeyrət gözləyirəm. Azərbaycan xalqı qeyrətli xalqdır, mətin xalqdır. Əminəm ki, bu ağır sınaqlardan çıxacağıq. Mən sizə inanıram və siz də əmin ola bilərsiniz ki, Azərbaycan dövlətçiliyinin keşiyində daim dayanmışam və dayanacağam”.

Az bir vaxtda Prezident Aparatının qarşısına yüz minlərlə adam yığışdı. Həmin gecə bölgələri paytaxtla birləşdirən yollarda nəqliyyatın istiqaməti yalnız Bakıya tərəf idi. Minik avtomobilləri ilə, avtobuslarla insanlar Prezidentlə bir yerdə olmağa tələsirdilər. Prezident sarayı qarşısında isə Bakı zəhmətkeşlərinin mitinqi gedirdi, hərbçilər, ziyalılar, əmək adamları bir-birinin ardınca tribunaya qalxıb olayı törədənlərə nifrət yağdırır, Prezidenti müdafiə etdiklərini bildirirdilər. Bu mitinqdə də, oktyabrın 5-də Azadlıq meydanında olmuş ümumrespublika mitinqində də hamı bir fikri söyləmək istəyirdi: “Azərbaycanı indiki bəladan yalnız dünya miqyaslı siyasətçi Heydər Əliyev çıxarmağa qadirdir və biz hamımız bu işdə ona kömək göstərməliyik”.

Dövlət çevrilişinə cəhd edənlər Prezidentlə xalqın birliyindən qorxuya düşüb geri çəkildilər. 1995-ci ilin martında onların beyninin qurdu yenidən tərpəndi, yenidən hakimiyyətə gəlmək fikrinə düşdülər. Bu dəfə də Azərbaycan Prezidenti Heydər Əliyevin çox dəqiq gedişləri ilə öz yerlərində oturdular. Və bununla ölkədə sabitlik bərpa edildi. Ötən illər ərzində ümummilli lider Heydər Əliyevin başladığı və onun layiqli davamçısı Prezident İlham Əliyevin ləyaqətlə həyata keçirdiyi düzgün daxili və xarici siyasət sayəsində Azərbaycanda müstəqilliyimiz dönməz olmuş, ölkənin müdafiə qüdrəti xeyli möhkəmlənmiş, iqtisadiyyatı inanılmaz dərəcədə inkişaf etmişdir.

Ötən müddətdə xarici ölkələrin neft şirkətləri ilə çoxsaylı neft sazişləri imzalanmışdır. Dünyanın 14 ölkəsinin 30 neft şirkəti həmin sazişlərin həyata keçirilməsində iştirak edir. Bu sazişlərdə Azərbaycanın neft-qaz sənayesi üçün təxminən 60 milyard ABŞ dolları həcmində sərmayə nəzərdə tutulmuşdur. Artıq həmin sərmayənin əksər hissəsi ölkəmizə investisiya şəklində qoyulmuşdur.

Ölkənin maliyyə potensialının artması nəticəsində qeyri-neft sektorunun inkişaf etdirilməsi istiqamətində də məqsədyönlü tədbirlər həyata keçirilir. Azərbaycanın bütün bölgələrində yeni, müasir tələblərə cavab verən infrastruktur yaradılır, elektrik stansiyaları tikilir, körpülər salınır, yeni yollar, qaz və su kəmərləri çəkilir. Şəhər və kəndlərin siması dəyişir, əhalinin güzəranı getdikcə yaxşılaşır.

Telman HEYDƏROV

Xalq qəzeti.- 2009.- 4 oktyabr.- S. 4.