Onu xatırlayarkən...

Allah-Təala ona xoşbəxt olmaq üçün hər cür keyfiyyət vermişdi. Süleyman Peyğəmbər kimi hamının dilini bilirdi. Uşaqla uşaq idi, böyüklə böyük. Hamıya dost-doğma idi. Kimi onu el adamı, kimi məclis adamı adlandırırdı. Adam var ki, gündüz-günorta vaxtı içəri girəndə otaq zülmətə batır, adam da var ki, gecənin bir vaxtı səsi eşidiləndə dünya işıqla dolur. O, üzü nurlu insanlardan idi. Bir sözlə, bizim Rəfail xoşbəxtlər xoşbəxti idi.

Mən Rəfail Nağıyevin imzasını özündən qabaq görüb-tanıyıram. O vaxt mən “Kommunist”də, (indiki “Xalq qəzeti”ndə), Rəfail isə “Bakı” axşam qəzetində çalışırdıq. O illərdə bizim qəzet respublikanın ən nüfuzlu, ən yüksək tirajlı qəzeti idi. Ən gənc mətbu orqanı olan “Bakı” qəzeti isə tiraj cəhətdən “Kommunist”ə çata bilməsə də jurnalist sənətkarlığı baxımından seçilməyə başlamışdı. Xüsusən Nəsir İmanquliyevin redaktorluğu dövründə “Bakı” qəzetində hər janrda yazan jurnalistlər yetişmişdi. Başqa cür ola da bilməzdi, çünki Nəsir müəllim respublikamızdakı bütün jurnalistlərə müəllimlik etmişdi. Hətta başqa mətbu orqanlarında çalışanlar da Nəsir İmanquliyevin qəzetində sınaqdan keçmək, sayılıb-seçilmək həvəsinə düşmüşdü. “Bakı” qəzeti yeni jurnalistika məktəbinə çevrilmişdi. Elə mən özüm də Moskvada kino-ssenari kursunda çalışarkən “Bakı” qəzetinə materiallar göndərmiş, onların Nəsir müəllim tərəfindən bəyənilməsinə hədsiz sevinmişəm.

Talehi nahaqdan “ilahi ömür yolu” adlandırmırlar. Bu ömür yolu bizi 1961-ci ildə “Kommunist” qəzetində görüşdürdü. Bu doğma binaya müxtəlif vaxtlarda gəlsək də imza tanışlığımız Rəfail Nağıyevlə şəxsi tanışlığa və möhkəm dostluğa çevrildi. Rəfaili redaksiyaya təzə redaktorumuz Ağababa Rzayev dəvət etmişdi. Rəfail Nağıyev çox savadlı tərcüməçi idi. Materialı bir dəfə oxuduqdan sonra birbaşa makinaya deyirdi. Belə ki, Azərinformun (indiki AzərTac-ın) ən təcrübəli tərcüməçiləri də Rəfaillə məsləhətləşir, ən çətin materialları ona redaktəyə göndərirdilər. Hər adam Rəfail Nağıyev kimi dost qazanan ola bilməzdi. Hətta redaksiyaya şikayətə gələnlər də onunla söhbətləşəndən sonra dərdini unudardı. Müəyyən bir səbəb üzündən ümidsizliyə düşənlər də sabaha inanaraq redaksiyanı “sağ ol-sağ ol”la tərk edərdilər.

Rəfail Nağıyev barədə hər şəkildə xoş söz demək olar. İnanmıram ki, Rəfail adı çəkiləndə üzünü turşudan bir adam tapılmış olsun. Rəfail olan yerdə həmişə gülər üz olur, məclis xeyirxah sifətlərin xeyir-duasına çevrilirdi. Rəfailin dostları da, onun dostu adlanmaq istəyənlərin də sayı çox-çox olub. Çox şadam ki, onun əsl dostları cərgəsində mən də varam.

Rəfaillə dostluq mənim ömür kitabıma həkk olunub. Rəfaillə bağlı olmazın xatirələr var. Otuz il bir qəzetdə çalışmaqdan əlavə, əsgərlikdə də olmuşuq, Tiflis hərbi kazarmasında türkcə bölgə qəzeti də buraxmışdıq. Rəfail redaktor olub, mən onun müavini.

Bir maraqlı xatirə: hər il olduğu kimi yenə də Leninin ad günü şərəfinə nömrə hazırlayırdıq. Redaktor Ağababa Rzayev gileyləndi ki, filan şair beş şeir gətirib, oxumuşuq, beşi birə dəyməz, biri heçə. Redaktor deyindi ki, “şeirə elmi iş kimi baxmaqdan əl çəkin. Pis-yaxşı, o şeirləri gətirin mənə. Görün daha nə tapa bilirsiniz”.

Rəfailin kabinetində təzəcə götür-qoy edirdik ki, köhnə dostumuz Aşıq Pənah hay-küylə içəri girdi. Salamdan da qabaq Rəfailin sözü bu oldu:

— Pənah! Lenin haqqında şeir axtarıram!

— Şeir məndə!- deyə Aşıq Pənah qoltuğundakı qovluğu tələsik açdı və makinadan çıxmış bir kağızı şəstlə stolun üstünə qoydu.

— Əcəb!.. - deyə sevincək şeirə baxanda çaşıb qaldı. Şeirin adı “Kəmalənin gözləri” idi.

Aşıq Pənah heç özünü sındırmadı:

— Heç narahat olmayın, mən bu dəqiqə bu şeirin adını dəyişib yazaram: “Leninin sözləri”...

Aşıq Pənahın bu duzlu zarafatına redaktor bizdən də çox güldü. Lenin haqda şeirə qalanda, redaktor dedi ki:

— Sabah qəzetdə oxuyarsınız...

Səhəri gün isə ilk gördüyümüz elə filan şairin şeiri oldu. O qayda ilə ki, hərəsindən bir-iki bənd götürməklə beş şeirdən bir şeir düzəldilmişdi. İndi müəllifə “necə cavab verəcəyik?” haqqında düşünəndə şair özü zəng vurub nəzakətlə razılığını bildirdi:

— Çox sağ olun ki, şeirimin birini dərc etmisiniz, bəs qalan dörd şeiri nə vaxt dərc edəcəksiniz?

— Yaxşı qurtardıq...- deyə Rəfail məni təbrik etdi.

O zaman raykom katiblərini “kiçik padşahlar” adlandırırdılar. Elə bu “kiçik padşahlar” haqqında da mənim Rəfaillə bağlı bir sıra xatirələrim var. Pambıq yığımı vaxtı bir rayonda ezamiyyətdə idik. Raykom katibi yolun ortasında düşüb təzə döşənmiş asfaltı bizə göstərirdi. Bir vaxt ayılıb gördük ardımızda 20-30 maşın düzülüb. Rəfail dözməyib: “Bəlkə nəqliyyata yol verək?” - dedi. Raykom katibi tam ciddiyyətlə cavab verdi ki, “nəqliyyatın nə ixtiyarı var raykomdan irəli keçsin!...”

Daha bir əhvalat.

Tiflisdə ay yarımlıq əsgərlikdə idik. İkimiz də kapitan rütbəsində. Mən “Jiquli” maşınımı da götürmüşdüm. Bir gün Rəfail dedi ki, bazar axşamı gedək Zaqatalaya. Yaxşı sözə nə deyəsən, bazar günü səhər tezdən icazə alıb getdik Zaqatalaya. Raykom katibi köhnə tanışımız idi, amma kabinetdə tapılmadı. İdarənin həyətindən çıxanda tərslikdən yola çalınmış mıx maşının qluşitelini dağıtdı. Soraqlaşıb maşını ulada-ulada sürdük təmirxanaya. Bizi zabit geyimində görən müdir çox hörmət göstərdi. Adam göndərdi ki, qaynaqçını tez tapıb gətirsin. Hərəmizə də bir stəkan çay süzdü.

Biz çay içib ordan-burdan danışana qədər qaynaqçı da gəldi, maşın da sazlandı. Pul vermək istədikdə müdir üzrxahlıqla: “Yox,- dedi, - hərbiçilərə xidmət borcumuzdur”.

Gülə-gülə maşına minib təzədən raykoma tərəf yollandıq. Raykom katibi gəlmişdi. Bizi mehriban qarşıladı. Başımıza gələn qluşitel qəziyyəsini ona danışdıq. Sözgəlişi Rəfail dedi ki, “onlar bizə çox hörmət etdilər, hətta pul da almadılar. Mümkünsə, o təmir sexinin müdirinə hörmət elə”.

— Baş üstə! - deyərək raykom katibi tez telefonu götürdü. - Rəisdi? Bu saat o avtoremont müdirini tap gətir. Tez!

Çox çəkmədi ki, müdiri tapıb raykoma gətirdilər. Raykom katibi ona bir xeyli tərs-tərs baxıb, nəhayət qəzəblə dilləndi:

— Julik!!! Bu da təzə fırıldağındır?! Elə bilirsən sənin nə oyunlardan çıxmağından xəbərimiz yoxdu?! Rədd ol burdan!!!

Təmir müdiri getdikdən sonra biz bir xeyli özümüzə gələ bilmədik. Nəhayət, Rəfail sükutu pozdu:

— Bu nə deməkdi?

Katib əvvəlki hava ilə:

— O deməkdir ki, raykomluq qəzetçilik deyil.

Katib “gecəni qalın” desə də, qalmadıq.

Katib:

— Niyə qalmadınız?.. - deyə soruşanda, Rəfail:

—Çünki qəzetçilik katiblik deyil, - deyə maşının qapısını hirslə örtdü. Bir az uzaqlaşmışdıq ki, dönüb məndən üzr istədi. - Bağışla ki, qapını bərk çırpdım.

Hər ikimiz ürəkdən güldük. Mövzunu dəyişdik, elə gülə-gülə də Şəkiyə çatdıq. Şəkidə maşından çıxıb raykom binasına tərəf gedəndə o vaxtlar dəbdə olan “Komsomol projektoru” lövhəsini gördük, ixtiyarsız ayaq saxladıq. Lövhədə bir pəzəvəng oğlan fotosu diqqətimizi cəlb etdi. Şəkilin altına cəmisi ikicə kəlmə söz yazılmışdı: “Ədəbsiz xuliqan”. Başqa heç nə.

Raykom binasında birinci katib bizi gülər üzlə qarşıladı. Rəfail özünü saxlaya bilməyib:

— Raykom katibi də gülərmiş...- dedi. Bu sözdən sonra raykom katibi daha ucadan güldü. Elə bu gülüş altında Rəfail də gülə-gülə soruşdu ki:

— Ay yoldaş raykom katibi, soruşmaq ayıb olmasın, Şəkidə xuliqanın da ədəblisi olur?...

Katib biləndə ki, söhbət “Komsomol projektoru”ndankı fotodan gedir, gülüşünü kəsdi və:

— Olur... olur... - dedi. - Vallah, o yoğun peysər xuliqanın əməlini dilə gətirməyə utandım. İndi başa düşürəm ki, siz jurnalistlərin peşəsi necə çətindir...

Rəfail Nağıyev haqqında danışmaq, jurnalistikamız haqqında danışmaq, əsl jurnalist necə olmalıdır sualına cavab verməkdir.

Rəfail haqqında çox söz demək olar, deyiləcək də.

Behişt bəlkə də xoş xatirələrdə yaşamaqdır.

Allah sənə min rəhmət eləsin, Rəfail!

Redaksiyadan: 2009-cu il oktyabrın 8-də saat 15:00-da Mətbuat Şurasında istedadlı jurnalist və mahir tərcüməçi Rəfail Nağıyevin xatirəsinə həsr olunmuş anım mərasimi keçiriləcək.

Əfqan, yazıçı,

əməkdar incəsənət xadimi

Xalq qəzeti.- 2009.- 8 oktyabr.- S. 6.