Haqlı tənqid və iradlar inkişafa zəmin yaradır

Milli efir məkanı mənəvi dəyərlərimizin keşiyində dayanmalıdır

Ümummilli liderimiz istənilən tənqidi fikrə böyük maraq və diqqətlə yanaşır, kimliyindən asılı olmayaraq fəaliyyətində zamanın tələblərinə cavab verməyən hallar olan hər kəsi açıq şəkildə tənqid edirdi. Bu gün müstəqil respublikamızda sağlam tənqid inkişafa xidmət edən amillərdən biridir.

Nazirlər Kabinetinin ənənəvi toplantılarından birində Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin Bakıda və Abşeron yarımadasında yaşıllıqların şəxsi maraqlar əsasında məhv edilməsi barədə söylədiyi tənqidi fikirlər ölkə ictimaiyyəti tərəfindən böyük maraq və məmnunluqla qəbul edilmiş, çoxsaylı tədbirlər həyata keçirilmişdi. Paytaxtın 70-80 ildən bəri pozulmuş ekoloji tarazlığının qorunması məsələsində mühüm addım olan bu tənqidi fikirləri ölkə ictimaiyyəti çox vacib bir sənəd kimi qəbul etmiş, nəinki vəzifə sahiblərinin, eləcə də bütün vətəndaşların bu sahədəki fəallığı artmışdır. Oktyabrın 2-də “Azərbaycan” qəzetində verilmiş bir tənqidi material da cəmiyyətdə məhz həmin effekti vermişdir. Ancaq burada söhbət ekoloji tarazlığın deyil, bir qədər də ciddi olan “efir tarazlığının” pozulmasından gedirdi. Hər iki tənqid milli mənafe baxımından misilsiz əhəmiyyətə malik olduğuna görə əhalinin bütün zümrələri tərəfindən geniş və uzunmüddətli müzakirələrə səbəb olmuşdur.

Azərbaycan Respublikası Prezident Administrasiyasının rəhbəri, fəlsəfə elmləri doktoru, akademik Ramiz Mehdiyevin qeyd etdiyimiz tarixdə “Azərbaycan” qəzetində verilmiş “Azərbaycanın efir məkanı: problemlər və vəzifələr” adlı geniş analitik materialı ilk növbədə vətəndaşlıq mövqeyindən qələmə alınmışdır. Çünki söhbət tarazlığı pozulmuş efir məkanımızın hansısa zümrələrə və ya qruplara deyil, məhz bütövlükdə ölkə vətəndaşlarının hamısına xidmət etməsi üçün çağırış kimi səslənirdi: “Bu gün Azərbaycanın aparıcı kanalları maraqsız, bayağı, mənasız verilişləri nəinki ölkənin daxilində, həmçinin peyk vasitəsiylə dünyanın ayrı-ayrı bölgələrində yayımlayırlar. Xaricdə Azərbaycan kanallarına baxan soydaşlarımızda, xaricilərdə ölkəmiz haqqında hansı təsəvvür yaradırıq? Biz onlara ölkəmizdə gedən ictimai-siyasi, sosial-iqtisadi, mədəni proseslər haqqında hansı məlumatı veririk? Teleradio qurumlarının rəhbərləri unutmalı deyillər ki, televiziya və radio təkcə daxili ictimai rəyi formalaşdırmır, həm də ölkənin simasını nümayiş etdirir, onun haqqında təsəvvür yaradır. Nəzərə almalıyıq ki, Azərbaycan teleməkanında “meyxana” və “ulduz” yarışmalarına meyillənmə intellektual təbəqənin yerli telekanallara marağının azalmasına gətirib çıxarır”. Məhz bu amil — ölkənin intellektual təbəqəsinin yerli telekanallara marağının azalması məsələsi oktyabrın 2-dən sonra başlanan müzakirələr zamanı daha tez-tez gündəliyə gətirilir. Yeri gəlmişkən, “Yeni Azərbaycan” qəzetinin bu mövzuda keçirdiyi dəyirmi masada partiyamızın bir neçə rayon təşkilatının rəhbərləri iştirak edirdi. Çıxış edənlərin hamısı eyni narahatlığı nəzərə çatdırırdı ki, ölkə əhalisinin intellektual təbəqəsinin milli televiziyalardan uzaq düşməsinin qarşısı mütləq, təxirə salınmadan alınmalıdır. Biz bu məsələnin üzərində xüsusilə dayandıq.

Mən bir məsələni də qeyd edim. Akademik Ramiz Mehdiyevin adı çəkilən məqaləsi qəzetdə veriləndən sonra bu məsələyə ilk reaksiya verənlər arasında YAP rəhbərliyi də var idi. Yarandığı gündən etibarən məhz xalqın partiyası kimi fəaliyyət göstərən təşkilatımız milli-mənəvi dəyərlərimizin qorunmasına ona görə cani-dildən xidmət edir ki, bu partiyanın beşiyi başında milli tariximizin ən görkəmli simalarından olan Heydər Əliyev dayanmışdır. Elə Azərbaycan jurnalistikasının indiki səviyyəyə qalxmasının yeganə himayədarı da məhz ulu öndərimiz olmuşdur. Akademik Ramiz Mehdiyevin məqaləsində ifadə olunan narahatlıqlardan biri də məhz bu qayğı nəticəsində inkişaf etmiş kanalların bəzən öz yolundan sapmasıdır. “Ümummilli lider Heydər Əliyev söz və məlumat azadlığını, kütləvi informasiya vasitələrinin müstəqilliyini demokratik cəmiyyət quruculuğunun vacib şərti hesab edirdi. İstər Azərbaycana rəhbərliyinin sovet dövründə, istərsə də müstəqil dövlətimizə başçılıq etdiyi illərdə Heydər Əliyev jurnalistikanın inkişafına, KİV-lərin maddi texniki bazasının, yaradıcılıq imkanlarının genişlənməsinə xüsusi diqqət və qayğı göstərmiş, dövlət quruculuğunda, ölkəmizdə gedən ictimai-siyasi proseslərdə azərbaycançılıq ideyalarının, milli mənəvi dəyərlərin təbliğində medianın roluna böyük əhəmiyyət vermişdir”. Ancaq çox təəssüf ki, həm ulu öndərin ölkəyə rəhbərlik etdiyi dövrdə, həm də 2003-cü ilin oktyabrından sonra dövlətin və dövlət başçısının böyük qayğısını görmüş, inkişafın yeni mərhələsinə çatmış bir çox mətbuat vasitələrində söz azadlığını, fikir azadlığını olduğu kimi qiymətləndirə bilmirlər. Bir tərəfdən dövlət ölkədə insan hüquqlarının daha mükəmməl şəkildə qorunmasına çalışır, digər tərəfdən isə fəaliyyət sərbəstliyini özbaşınalıq kimi qəbul edən televiziya məsulları insanların televiziya tamaşaçısı olmaq hüququnu əlindən alırlar. Bəli, bu bir həqiqətdir. Azərbaycan ziyalısı ölkə ərazisində yayımlanan milli telekanalların fəal tamaşaçısı olmaq, əksər hallarda telekanalların fəaliyyətində iştirak etmək, verilişlərin hazırlanmasına öz töhfələrini vermək istəyirlər. Necə ki, qonşu ölkələrdə bu təcrübə vardır. Ancaq ziyalı soydaşımız ekranda “Çal-çağır-şou”, “Yağ kimi”, “Kim kimdir?” “Maşın şou”, “Miksşou”, “Toylar kraliçası” kimi şou proqramları görəndə nəinki telekanalların fəaliyyətində iştirak etmək fikrindən daşınır, üstəlik, qonşu ölkələrin teleproqramlarının tamaşaçısına çevrilir. Yəni insan öz ölkəsində, ana dilində televiziya verilişlərinə baxmaq istəmir. Əminəm ki, Ramiz Mehdiyevin adı çəkilən məqaləsi bu əcaib və eybəcər tendensiyanın aradan qaldırılmasında mühüm rol oynayacaqdır.

Bu məqamda xüsusilə qeyd edilməli bir məsələ də yada düşür: Son zamanlar ölkədə fəaliyyət göstərən yazılı və elektron kütləvi informasiya vasitələrində bu məqalənin əks-sədası ilə bağlı çoxsaylı xəbər, reportaj, müsahibə və şərhlərin şahidi oluruq: “Dövlət Teleradio Verilişləri Şirkətində “Azərbaycanın efir məkanı: problemlər və vəzifələr” məqaləsi müzakirə edilmişdir”, “İctimai televiziyada akademik Ramiz Mehdiyevin tənqidi məqaləsi əsasında geniş toplantı keçirilmişdir”, “ATV tənqiddən nəticə çıxarır” və sair xəbərlər qeyd edilən məqalənin təkcə tamaşaçılar tərəfindən deyil, telekanallar tərəfindən də maraq və məsuliyyətlə qarşılandığını göstərir. Hətta bir çox ekspertlər təşəbbüslə çıxış edirlər ki, cənab Ramiz Mehdiyevin məqaləsində qeyd olunan tənqidi fikirlər yazılı mətbuat vasitələrinə də şamil edilsin. Ədalət naminə desək, bu təşəbbüs də dəstəklənməlidir.

Yazının əvvəlində qeyd etdik ki, akademik Ramiz Mehdiyevin milli efir məkanımıza həsr olunmuş, daha doğrusu həmin məkandakı neqativ halları açıb göstərən məqaləsi bu sahənin inkişafını sürətləndirəcəkdir. Məqalədə proqramların mahiyyəti, məzmunu, ictimai-siyasi əhəmiyyəti, milli-mənəvi dəyərlərimizlə nə dərəcədə üst-üstə düşməsi zərgər dəqiqliyi ilə qiymətləndirilir. Eləcə də verilişlərin hazırlanması, hazır materialın tamaşaçıya və dinləyiciyə təqdim edilməsi, aparıcıların səviyyəsi, qeyri-peşəkar insanların aparıcı kimi fəaliyyət göstərmək istəyi, dublyaj problemi, mövzuların səriştəsiz insanlar tərəfindən seçilməsi, bəzi xarici telekanallardakı analoji teleproqramların zəif variantda təkrar edilməsi və bir çox başqa məqamlar ciddi tənqid edilir. Bəs çıxış yolu nədədir? Milli efir məkanımızın milli dövlətimizin inkişaf səviyyəsi ilə ayaqlaşması üçün nə etmək olar? Adı çəkilən məqalədə bu sualların cavabını aydın şəkildə görürük: “Televiziya kanalları öz fəaliyyətlərində ciddi dönüş etməli və tamaşaçının, cəmiyyətin maraqlarına xidmət edən efir siyasəti həyata keçirməlidirlər. İlk növbədə televiziya kanallarının konsepsiyası, strateji hədəfləri, onların siması müəyyənləşməli, bir-birini təkrarlamaq meyillərindən imtina olunmalıdır... İxtisaslı kadr seçimi, yaradıcılığın səviyyəsinin yüksəldilməsi, xarici dilləri bilən professional jurnalistlərin hazırlanması, kadrların peşəkarlığının artırılması istiqamətində müvafiq tədbirlər həyata keçirilməlidir... Dünyanın aparıcı televiziya kanallarının təcrübəsi göstərir ki, təqdim olunan proqramların böyük əksəriyyəti müxtəlif şirkətlər (prodakşnlar) tərəfindən hazırlanır. Həmin şirkətlər televiziya kanallarının sifarişlərini yerinə yetirir, həm də hazır məhsulları onlara satırlar...” və sair. Yəni bizim telekanallarımız beynəlxalq aləmdəki müsbət təcrübədən bəhrələnməlidir, şit, bayağı şou-proqramlardan yox. Belə olarsa, Azərbaycanın efir məkanı problemlərdən xilas ola bilər.

... Ötən əsrin ortalarında Avropa sosioloqları televiziyanı ailədə uşaqların üçüncü valideyni adlandırırdılar. Bizim üçün, torpaqlarının 20 faizi işğal olunmuş, 1 milyondan çox qaçqın və köçkünün problemlərinin yaşandığı ölkənin vətəndaşları üçün isə televiziyanın əhəmiyyətini ifadə edə biləcək söz tapmaq çətindir. Yəni televiziya bizim üçün başqa xalqlar və ölkələr üçün olduğundan qat-qat əhəmiyyətli bir vasitə olmalıdır... Əminik ki, bu belə də olacaqdır. Əminik ki, cənab Ramiz Mehdiyevin tənqidi və analitik materialı bu sahənin inkişafını sürətləndirəcəkdir.

Nəbi XƏLİLOV,

YAP Binəqədi rayon təşkilatının sədri

Xalq qəzeti.- 2009.- 21 oktyabr.- S. 5.