Bakı Dövlət Universitetinin elmi kitabxanası 90 il elm və təhsilin xidmətində

Azərbaycan Respublikasının aparıcı təhsil ocağı, ali məktəblərin flaqmanı Bakı Dövlət Universitetinin təsis edilməsinin 90 ili tamam olur. Bu münasibətlə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev 2009-cu il aprel ayının 24-də sərəncam imzalamışdır. Sərəncamda qeyd edilir ki, Azərbaycanın simasını müəyyən edən dövlət, elm və mədəniyyət xadimlərinin böyük bir qismi məhz Bakı Dövlət Universitetinin yetirmələridir.

Xalqımızın milli sərvətinə cevrilən universitet bu gün dövlət idarəciliyi, elm, təhsil və mədəniyyətin müxtəlif sahələrində uğurla çalışan çoxsaylı məzunları ilə müstəqil Azərbaycanın inkişafına töhfələrini əsirgəmir. Prezidentin imzaladığı sərəncamda həmçinin Nazirlər Kabinetininə və Təhsil Nazirliyinə Bakı Dövlət Universitetinin 90 illiyinə həsr olunmuş tədbirlər planının hazırlanıb həyata keçirilməsi tapşırılmışdır.

Bakı Dövlət Universiteti yarandığı dövrdən bugünədək bütün mərhələlərdə öz daxili strukturlarını təkmilləşdirərək böyük inkişaf yolu keçmişdir. Universitetin elmi kitabxanası da yardımçı elmi qurum kimi ali təhsilin formalaşmasına öz töhfələrini vermişdir. 90 ildir universitetin tərkibində fəaliyyət göstərən elmi kitabxana zənginləşərək bu günə gəlib çatmışdır. BDU-nun yubileyi ərəfəsində elmi kitabxananın 90 illik fəaliyyətinə həsr olunan monoqrafiyada onun da 90 illik fəaliyyəti geniş işıqlandırılmışdır.

Monoqrafiya “Bakı Dövlət Universitetinin elmi kitabxanası 90 il elm və təhsilin xidmətində” adlanır. Bu yeni monoqrafiyanın müəllifi Azərbaycan ali kitabxanaçılıq təhsilinin və milli kitabxanaşünaslığın banisi, əməkdar elm xadimi, Beynəlxalq İnformasiyalaşdırma Akademiyasının akademiki, “Şöhrət” ordenli professor Abuzər Xələfovdur. Professor A.Xələfov monoqrafiyada BDU-nun elmi kitabxanasının 90 illik fəaliyyətini mərhələlər üzrə təhlil edərək qeyd etmişdir ki, o, yarandığı vaxtdan ölkəmizdə ali təhsilin və elmin tərəqqisi naminə əvəzsiz xidmətlər göstərmişdir.

“Bakı Dövlət Universitetinin Elmi Kitabxanası 90 il elm və təhsilin xidmətində” adlı monoqrafiyası universitetin yubileyi üçün töhfədir. Kitab 5 fəsil, 9 paraqrafdan ibarətdir. Ön sözdə müəllif Bakı Dövlət Universitetinin özünün keçdiyi şərəfli yolu təhlil etmiş, hazırda fəaliyyət göstərən ali məkətblərin bir çoxunun məhz universitetin bazası əsasında yaradılmasını vurğulamışdır. Müəllif haqlı olaraq universitet rektorlarının səmərəli fəaliyyətindən bəhs edərək onları ayrı-ayrılıqda yad etmişdir. Bakı Dövlət Universiteti hər cür çətinliyə baxmayaraq mətnləşmiş, bütün çətinliklərə sinə gərmiş, zaman-zaman inkişaf edərək formalaşmış və bu gün Azərbaycan xalqının böyük bir elm və təhsil müəssisəsinə cevrilmişdir.

Monoqrafiyanın I fəsli BDU-nun elmi kitabxanasının yaranması və ilk onilliklərdə fəaliyyətinə aiddir. Bu fəsildə müəllif kitabxananın fəaliyyətini geniş təhlil etmişdir. Fəslin I paraqrafında Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə elmi-mədəni inkişaf sanballı dəlillər əsasında şərh edilmişdir. Bakı Dövlət Universitetinin məhz Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə yaranması bir daha vurğulanmışdır. II paraqraf isə “Bakı Dövlət Universitetinin kitabxanasının yaradılması və maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsi” adlanır. Burada müəllif elmi kitabxananın yaradılmasının birinci onilliyində onun maddi texniki bazasının vəziyyəti, fondun tərkibi, oxucuların sayının illər üzrə artımı xronoloji qaydada verilmişdir. Eyni zamanda, burada universitetin özünün formalaşmasında görkəmli ziyalıların əməyi, onların universitetin fəaliyyətinin məhdudlaşdırılmasına qarşı mübarizələri və bunların elmi kitabxananın formalaşmasına təsiri əksini tapmışdır.

Monoqrafiyanın II fəsli “Bakı Dövlət Universitetinin elmi kitabxanası XX əsrin 30-40-cı illərində” adlanır. 3 paraqrafda “Bakı Dövlət Universitetinin bərpa edilməsi”, “Universitetin elmi kitabxanası 1934-40-cı illərdə” və “Elmi kitabxana Böyük Vətən müharibəsi illərində” kimi məsələlər öz əksini tapmışdır. Müəllif Xalq Komissarları Sovetinin 1934-cü il 25 may tarixi “Azərbaycan Dövlət Universitetinin açılması haqqında” qərarını ətraflı təhlil etmiş və universitetin daxili strukturlarının formalaşmasında əhəmiyyətini göstərmişdir. Müharibə illərində universitetin elmi kitabxanasının digər ali məktəb kitabxanalarına ədəbiyyatla köməyi artıq onun özünün ciddi bir qurum kimi formalaşmasından xəbər verirdi. “Bakı Dövlət Universitetinin elmi kitabxanası XX əsrin 50-60-cı illərində” adlanan III fəsildə professor A.Xələfov qeyd edir ki, müharibədən sonrakı illər BDU-nun inkişafında xüsusi mərhələ təşkil edir. 1962-ci ildə respublikada yüksək ixtisaslı kitabxanaçı kadrlara olan ehtiyac nəzərə alınaraq müstəqil kitabxanaçılıq fakültəsi yarandı və bu, elmi kitabxananın formalaşamasına müsbət təsir etdi. Uzun illərdən bəri böyük təcrübə toplayan kitabxananın kollektivi ənənəvi xidmətdən bacarıqla istifadə edir, yeni iş üsullarını da geniş tətbiq edir.

Monoqrafiyanın IV fəsli “Bakı Dövlət Universitetinin elmi kitabxanası XX əsrin 70-80-ci illərində” adlanır. Azərbaycanın müasir tarixnə dönüş mərhələsi kimi daxil olan həmin illər BDU-nun həyatında da əlamətdar olmuşdur. Bu dövrdə respublika ali məktəblərinin bayraqdarı olan universitetdə olduqca böyük uğurlar əldə edildi. Bu, o vaxt hakimiyyətə gəlmiş respublika rəhbəri Heydər Əliyevin universitetə böyük qayğısının nəticəsi idi. 1970-1980-ci illərdə universitet rəhbərliyi kitabxananın maddi-texniki bazasını möhkəmləndirmək, texniki vasitələrlə, avadanlıqla təchiz etmək, onun idarə edilməsini təşkilati cəhətdən təkmilləşdirmək, yüksək ixtisaslı kitabxanaçı kadrlarla təmin etmək üçün ciddi tədbirlər həyata keçirirdi. Elmi kitabxana özünün beynəlxalq əlaqələrini genişləndirərək dünyanın 171 elmi və tədris müəssisəsi ilə əlaqə saxlayır, kitab mübadiləsi edirdi. Müəllif fəslin sonunda bir daha vurğulayır ki, elmi kitabxana və onun peşəkar kollektivi universitetdə kadr hazırlığını, həmçinin elmi-tətqiqat işinin informasiya təminatını müvəffəqiyyətlə həyata keçirmişdir.

Monoqrafiyanın V fəsli “Bakı Dövlət Universitetinin elmi kitabxanası müstəqillik illərində” adlanır. Bu fəsil 3 paraqrafdan ibarətdir. 1-ci paraqrafda müəllif Bakı Dövlət Universitetinin fəaliyyətində yeni mərhələni, yəni müstəqillik illərini təhlil edir. Müstəqilliyin ilk illərində respublikanın ictimai-siyasi həyatındakı acınacaqlı vəziyyət və onun universitetə təsiri konkret faktlarla göstərilir. Bildirilir ki, ümummilli lider Heydər Əliyevin yenidən hakimiyyətə gəlməsi respublikanı xaosdan, hərc-mərclikdən yaxa qurtarmasında həlledici rol oynamışdır. Alim 2-ci paraqrafda 1991-2007-ci illərdə Bakı Dövlət Universitetinin elmi kitabxanasının fəaliyyətini təhlil edərək universitetin rektoru işləmiş professorlar Murtuz Ələsgərovun və Misir Mərdanovun, akademik Abel Məhərrəmovun elmi kitabxananın yenidən qurulması və təkmilləşdirilməsindəki xidmətlərini vurğulayır. Müasir universitet qurucusu adlandırılan millət vəkili, akademik A.Məhərrəmovun rektorluğu dövründə Bakı Dövlət Universiteti yüksəliş yolu keçir, dünya miqyasında tanınır, onun elmi kitabxanası da bütün parametrləri ilə öz funksiyalarını modernləşdirir. Kitabxananın direktoru Saraxanım İbrahimovaya əməkdar mədəniyyət işçisi fəxri adı verilmişdir. 1990-cı illərin axırlarında BDU-da tədris prosesinin informasiyalaşdırılması və onun keyfiyyətinin yüksəldilməsi sahəsində islahatlar həyata keçirilərək kitabxana işinin kompyuterləşdirilməsi elmi-tətqiqat laboratoriyası yaradılmışdır. Monoqrafiyanın V fəslinin 3-cü paraqrafında laboratoriyanın elmi kitabxananın kompyuterləşdirilməsindəki rolu ətraflı şərh edilir.

Ümumiyyətlə, monoqrafiya BDU-nun 90 illiyinə müəllifin töhfəsidir və geniş oxucu kütləsi üçün nəzərdə tutulmuşdur. Alim sonda qeyd edir ki, Bakı Dövlət Universitetinin elmi kitabxanasının 90 illik tarixini qələmə almaqla, bu böyük elm və təhsil ocağı qarşısında bir oxucu kimi öz borcunu yerinə yetirməyə çalışmışdır.

Elçin ƏHMƏDOV,

pedaqoji elmlər namizədi, dosent,

BDU-nun kitabxanaçılıq-informasiya

fakültəsinin dekan müavini

Xalq qəzeti.- 2009.- 31 oktyabr.- S. 5.