Neft və qaz hasilatına diqqət artırılır

2009-cu ilin doqquz ayında ARDNŞ üzrə 6,9 milyon ton neft və 5,6 milyard kubmetr qaz hasil edilmişdir

Dövlət Neft Şirkəti tərəfindən neft hasilatında əldə olunmuş sabitliyin qorunub saxlanması, eləcə də qaz istehsalının artırılması istiqamətində ilin əvvəlindən etibarən mühüm tədbirlər həyata keçirilmişdir. Neft sənayesinin maddi-texniki bazasının gücləndirilməsi, təchizatla bağlı əvvəlki illərdə müşahidə olunan çətinliklərin tam aradan qaldırılması və s. tədbirlərin iqtisadi səmərəsi getdikcə artır. Məhz bunun nəticəsidir ki, son illər Dövlət Neft Şirkəti üzrə neft və qaz hasilatına dair proqnoz tapşırıqları bir qayda olaraq vaxtından əvvəl və artıqlaması ilə yerinə yetirilir.

Ölkə neftçiləri 2009-cu ilin doqquz ayının tapşırıqlarına da artıqlaması ilə əməl etmişlər. Dövlət Neft Şirkətinin socar.az saytının məlumatına görə, hesabat dövründə ARDNŞ üzrə qaz kondensatı da daxil olmaqla 6 milyon 848,65 min ton neft hasil olunmuşdur. Yanvar-sentyabr ayları ərzində çıxarılmış ümumi neftin 5 milyon 463,64 min tonu “Azneft” İstehsalat Birliyinin tabeliyində olan neft və qazçıxarma idarələrinin payına düşmüşdür.

Dövlət Neft Şirkətinin ölkəmizdə fəaliyyət göstərən xarici tərəfdaşları ilə birgə həyata keçirdiyi layihələrin də iqtisadi səmərəsi aybaay, ilbəil artır. Ötən 15 ildə mütərəqqi texnologiyaların tətbiqi, infrastrukturun yeniləşdirilməsi və həyata keçirilən digər tədbirlər neft hasilatının əhəmiyyətli dərəcədə artmasına səbəb olmuşdur. Qurudakı yataqların istismarını həyata keçirən müştərək müəssisələr və əməliyyat şirkətləri tərəfindən, eləcə də Dövlət Neft Şirkətinin “Azəri — Çıraq — Günəşli” və “Şahdəniz” layihələri üzrə payı çərçivəsində ilin doqquz ayı ərzində 1 milyon 385 min ton neft və qaz kondensatı hasil edilmişdir. Bundan əlavə, hesabat dövrü ərzində müştərək müəssisələr və əməliyyat şirkətlərindən alınan yerli bazar nefti 237,86 min ton təşkil etmişdir.

2009-cu ilin yanvar-sentyabr aylarında Dövlət Neft Şirkəti üzrə emala 4 milyon 541 min ton neft təhvil verilmişdir. Hesabat dövründə şirkətin Marketinq və İqtisadi Əməliyyatlar İdarəsi tərəfindən Azərbaycandan xaricə 2 milyon 440 min ton neft ixrac olunmuşdur.

Ölkəmizdə qaz hasilatının artırılmsı istiqamətində tədbirlər də uğurla davam etdirilmişdir. Dövlət Neft Şirkəti tərəfindən yeni qaz proqramının uğurla reallaşdırılması, yığım-nəql sisteminin təkmilləşdirilməsi, yeni quyuların qazılıb istismara verilməsi nəticəsində ölkədə əvvəlki illərdə müşahidə olunan qaz böhranının qarşısı tamamilə alınmışdır. Hətta son zamanlar Dövlət Neft Şirkəti üzrə qaz hasilatı iki dəfəyə yaxın artmışdır ki, bu da əhalinin və iqtisadiyyatın “mavi yanacaq”la təminatının xeyli yaxşılaşdırılmasına imkan yaratmışdır.

Təsadüfi deyil ki, son illər təbii qazla təchizatın yaxşılaşdırılması sahəsində görülmüş işlərin nəticəsi olaraq 13 illik fasilədən sonra Naxçıvan Muxtar Respubilkasına “mavi yanacağın” verilməsi bərpa olunmuş, Lerik, Yardımlı rayonları və Füzuli rayonunun Horadiz şəhəri, Ağcabədi, Beyləqan rayonları və Ağdam rayonunun Quzanlı qəsəbəsinin, eləcə də ölkənin bir sıra kənd və qəsəbələrinin qazlaşdırılması başa çatdırılmışdır.

Ölkənin “mavi yanacağa” olan tələbatının ödənilməsi, eləcə də ixrac imkanlarının genişləndlirilməsi qaz hasilatının daha da artırılmasını tələb edir. Məhz buna görədir ki, son zamanlar bu istiqamətdə həyata keçirilən tədbirlər getdikcə intensiv xarakter alır. 2009-cu ilin doqquz ayında Dövlət Neft Şirkəti üzrə 5 milyard 557,88 milyon kubmetr qaz hasil olunmuşdur. Hesabat dövründə çıxarılan ümumi qazın 5 milyard 175 milyon kubmetri “Azneft” İstehsalat Birliyinin tabeliyində olan neft və qaxçıxarma idarələrinin payına düşmüşdür.

“Şahdəniz” layihəsi çərçivəsində ARDNŞ-in qaz payı isə 383,81 milyon kubmetr təşkil etmişdir. “Azəri—Çıraq—Günəşli” layihəsinin uğurla reallaşdırılması neftlə yanaşı, səmt qazı istehsalının da ilbəil artırılmasına imkan yaradır. 2009-cu ilin yanvar-sentyabr aylarında adı çəkilən layihə üzrə Dövlət Neft Şirkətinə əvəzsiz olaraq 2 milyard 984,56 milyon kubmetr qaz təhvil verilmişdir. Bundan əlavə, hesabat dövründə “Şahdəniz” layihəsinin iştirakçıları tərəfindən ARDNŞ-ə satılan qazın həcmi 459,67 milyon kubmetr, müştərək müəssisələr və əməliyyat şirkətlərindən qəbul edilən qaz isə təqribən 50 milyon kubmetr təşkil etmişdir.

İlin əvvəlindən ötən dövr ərzində qazın təhvili planı üzrə də yüksək göstəricilər qeydə alınmışdır. Belə ki, yanvar-sentyabr aylarında dövlətə 7 milyard 713,45 milyon kubmetr qaz təhvil verilmişdir ki, bunun da 7 milyard 5,18 milyon kubmetri daxili bazarda satılmışdır. Həmin qazın isə 3 milyard 110,67 milyon kubmetri yerli istehlakçıların “mavi yanacağa” olan tələbatının ödənilməsi üçün “Azəriqaz” İstehsalat Birliyinə təhvil verilmişdir. Ölkənin istilik elektrik stansiyalarının normal fəaliyyətinin təminatı üçün “Azərenerji” Açıq Səhmdar Cəmiyyətinə isə bu dövrdə 3 milyard 327,94 milyon kubmetr qaz satılmışdır. Yanvar-sentyabr aylarında Dövlət Neft Şirkəti tərəfindən xaricə satılmış “mavi yanacağın” həcmi 708,27 milyon kubmetr təşkil etmişdir.

Dövlət Neft Şirkətində neft hasilatında sabitliyi qorumaq, həmçinin qaz istehsalını artırmaq məqsədilə bir sıra texniki və geoloji tədbirlərə, eləcə də cari və əsaslı təmir işlərinə xüsusi diqqət yetirilir. Onu da deyək ki, bu sahədə həyata keçirilən tədbirlərin keyfiyyətinə daha çox diqqət yetirildiyindən onların iqtisadi səmərəsi aybaay, ilbəil artır. Quyuların sabit rejimlə işləməsini təmin etmək məqsədilə yeraltı təmirlərin sayı xeyli artırılmış, fəaliyyətsiz fondda olan quyuların əsaslı təmirdən sonra istismara qaytarılması işləri bir qədər də intensivləşdirilmişdir. Bu baxımdan ölkəmizin neft-qaz sənayesində xüsusi əhəmiyyətə malik olan “Günəşli” yatağında da ciddi işlər həyata keçirilir. Belə ki, bu yaxınlarda adı çəkilən yataqdakı 8-ci dərin dəniz özülündən daha bir quyu əsaslı təmirdən sonra istismara qaytarılmışdır.

Xatırladaq ki, quyu Balaxanı lay dəstəsinin VI horizontundan sutkada 150 min kubmetr qaz verir. 2007-ci ilin may ayından istismarda olan 162 saylı quyudan indiyədək 393 milyon kubmetr qaz və 11 min tondan çox kondensat hasil edilmişdir. 60 illik yubileyini qeyd etməyə hazırlaşan “Neft Daşları” Neft və Qazçıxarma İdarəsinin istismar etdiyi “Palçıq Pulpilləsi” yatağındakı 1146 saylı özüldən qazılmış 1325 saylı quyu da bu günlərdə tikintidən sonra istismara daxil edilmişdir. “Qala - 2” lay dəstəsində qazılmış həmin quyu sutkada 18 ton neft verir.

Neft və qaz hasilatında digər vacib amillərdən biri də qazma işlərinin intensivliyindən asılıdır. Bu baxımdan şirkətin Kompleks Qazma İşləri Trestinin fəaliyyətini xüsusi qeyd etmək lazımdır. Bütövlükdə isə 2009-cu ilin yanvar-sentyabr aylarında ARDNŞ üzrə 131 min 581 metr qazma işi həyata keçirilmişdir. Bu da qazmadan alınan yeni quyuların sayının artmasına səbəb olmuşdur. Yeri gəlmişkən, trestin “Qobustan” Kəşfiyyat Qazma İşləri İdarəsi paytaxtdan xeyli uzaqda yerləşən “Cəfərli” yatağında da qazma işlərini uğurla davam etdirir.

Hazırda burada layihə dərinliyi 4050 metr olan 35 nömrəli quyunun qazıntısı tamamlanmaq üzrədir. Quyunun noyabr ayının əvvəllərində sutkalıq 30 ton neft hasilatı ilə istismara verilməsi nəzərdə tutulur. Yataqda eyni layihə dərinliyinə malik 39 nömrəli quyunun qazıntısının ilin sonunadək başa çatdırılması planlaşdırılır. Geoloqların hesablamalarına görə, bu quyudan da sutkada təqribən 30 ton neft çıxarmaq mümkün olacaq. Bundan əlavə, “Cəfərli” yatağında bu günlərdə qazıntısına başlanılmış quyu isə 2010-cu illərin əvvəllərində istismara daxil ediləcək.

Göründüyü kimi, kəşfiyyat və istismar qazmasının həcminin ilbəil artması yeni neft və qaz ehtiyatlarının aşkara çıxarılmasına, eləcə də onların hasilatına geniş imkanlar yaradır.

Mirbağır YAQUBZADƏ

Xalq qəzeti.- 2009.- 31 oktyabr.- S. 5.