Bu gün Azərbaycan elmi də tərəqqi dövrünü yaşayır, ölkəmizin inkişafına öz töhfəsini verir

Müsahibimiz AMEA-nın birinci vitse-prezidenti, akademik Arif Haşımovdur.

— 2008-ci il sosial-iqtisadi həyatımızın bütün sahələrində, eləcə də elmdə bir inkişaf, tərəqqi ili kimi tarixə yazıldı. Əlbəttə, bu, ölkənin təbii resursları ilə intellektual potensialını birgə istifadəyə səfərbər edən dövlət siyasətinin nəticəsidir. Bununla bağlı nə deyə bilərsiniz?

— Azərbaycan elminin inkişafından, bu sahəyə göstərilən dövlət qayğısından danışarkən ilk növbədə bir məqamı diqqətə çatdırmağı zəruri sayıram. Ölkəmizdə ali elmi mərkəz kimi tanınan və bu gün dünyanın uyğun qurumları ilə sıx əməkdaşlıq əlaqəsi quran Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının əldə etdiyi mühüm uğurlar ulu öndərimiz, böyük şəxsiyyət Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Ümummilli liderimiz respublikamıza rəhbərlik etdiyi bütün dövrlərdə akademiyanın fəaliyyətinə xüsusi fikir vermiş, elmi-tədqiqat müəssisələrinin işinin stimullaşdırılması ilə bağlı bir sıra tədbirlər həyata keçirmiş, elm xadimlərinin, əməkdaşların sosial şəraitinin yaxşılaşdırılması məqsədilə sərəncamlar imzalamışdır.

2003-cü ildən ulu öndərimizin siyasi kursunu uğurla davam etdirən cənab İlham Əliyev də AMEA-ya xüsusi diqqət göstərir, elm sahəsinə dövlət siyasətinin əsas tərkib hissəsi kimi yanaşır, elmin inkişafına dövlətin əsas strateji məqsədlərindən biri kimi baxır. Bu fikrin təsdiqi kimi bir fakta nəzər salaq. Bu ilin aprel ayının 10-da möhtərəm Prezidentimiz elmin inkişafı üzrə milli strategiyanın həyata keçirilməsinə, elmi kadr potensialının gücləndirilməsinə, alimlərin sosial müdafiəsinin daha da yaxşılaşdırılmasına müsbət təsir göstərən “Azərbaycan elmində islahatların aparılması ilə bağlı Dövlət Komissiyasının yaradılması haqqında” sərəncam imzalamışdır. Bu mühüm sənəd eyni zamanda AMEA-nın dünyanın inkişaf etmiş ölkələrinin elmi-təşkilati təcrübəsindən yaradıcı şəkildə faydalanması baxımından da böyük əhəmiyyət kəsb edir.

— Hazırda Milli Elmlər Akademiyasının dünyanın digər elmi qurumları ilə əlaqələri necədir?

— Regionun lider dövlətinə çevrilərək müasir dünyaya sürətlə inteqrasiya olunan ölkəmizin bu ali elmi mərkəzi beynəlxalq elmi əlaqələrin genişləndirilməsinə xüsusi əhəmiyyət verir. Bir sıra xarici ölkələrin elmi müəssisələri ilə əməkdaşlıq haqqında ikitərəfli müqavilələrin imzalanması bunun bariz nümunəsidir. Akademiyanın alimləri son illər xaricdə keçirilmiş çoxsaylı beynəlxalq elmi konfrans və simpoziumlarda iştirak etmişlər. Eyni zamanda, AMEA təşəbbüsü ilə Bakıda beynəlxalq tədbirlər təşkil olunması ənənə halını almışdır. Bundan başqa, NATO ilə 30-dan çox, YUNESKO və İNTAS ilə 50-yə yaxın müştərək layihə hazırlanaraq reallaşdırılmışdır.

Onu da xatırladım ki, akademiyanın alimləri bir sıra beynəlxalq təşkilatların, o cümlədən NATO, YUNESKO, İNTAS, Amerika Mülki Araşdırmalar Fondu və digər təşkilatların qrant müsabiqələrində iştirak etmiş, 70-ə yaxın qrant almışlar.

Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyevin AMEA-nın ölkəmizin sosial-iqtisadi, mədəni inkişafında, elmi kadrların hazırlanmasında rolunu yüksək qiymətləndirdiyinin dəfələrlə şahidi olmuşuq. Dövlət başçımız akademiyanın 60 illik yubileyinin yüksək səviyyədə keçirilməsi barədə 14 fevral 2005-ci ildə xüsusi sərəncam imzalamışdır. Bununla əlaqədar həmin ilin dekabr ayının 14-də Azərbaycan Dövlət Filarmoniyasında AMEA-nın 60 illiyinə həsr olunmuş təntənəli yığıncaqda iştirak edən cənab İlham Əliyev ölkənin ali elmi qurumunun fəaliyyətini yüksək qiymətləndirmiş, Azərbaycanda güclü elm məktəbinin yarandığını, elmi potensialın inkişafında akademiyanın çox böyük rol oynadığını vurğulamışdır. Möhtərəm Prezident bu tədbirdə alimlərin, ziyalıların ölkəmizin və cəmiyyətimizin elitası olduğunu, onların dünyagörüşünün, mövqeyinin, fəaliyyətinin Azərbaycanın inkişaf dinamikasını, inkişaf perspektivlərini müəyyənləşdirdiyini bildirmişdir.

Dövlətimizin başçısı həmin çıxışında Azərbaycan elminin inkişaf strategiyasının əsas müddəalarını və AMEA-nın qarşıda duran vəzifələri göstərmiş, bu ali elmi qurumun fəaliyyətindən yeni keyfiyyət dəyişiklikləri gözlədiyini qeyd etmişdir.

Cənab İlham Əliyevin həmin tarixi nitqində verdiyi tövsiyələrin yerinə yetirilməsi istiqamətində 2008-ci ildə də mühüm işlər görülmüş, elm sahəsində böyük uğurlar əldə edilmişdir. Burada bir mühüm məqamı da diqqətə çatdırmaq istərdim. Möhtərəm İlham Əliyev ötən son beş ildə Azərbaycan elmində xüsusi xidmətləri olmuş alimləriimizin fəaliyyətini yüksək qiymətləndirmiş, onları müxtəlif dövlət mükafatları ilə təltif etmiş, yubileylərin keçirilməsi ilə bağlı mühüm sərəncamlar imzalamışdır.

Məsələn, ölkə Prezidentinin 3 mart 2004-cü il tarixli “Azərbaycan Respublikasının elm, mədəniyyət və ədəbiyyat üzrə dövlət mükafatlarının təsis edilməsi haqqında”, habelə alimlərin, aspirant və tələbələrin sosial vəziyyətinin yaxşılaşdırılmasına yönəldilmiş 19 aprel 2003-cü il, 16 mart 2005-ci il, 30 avqust 2005-ci il, 23 yanvar 2007-ci il, 1 fevral 2007-ci il, 18 aprel 2007-ci il, 1 sentyabr 2008-ci il, 5 sentyabr 2008-ci il, 12 sentyabr 2008-ci il tarixli sərəncamları alimlərin və gənc mütəxəssislərin yaradıcı fəaliyyətlərinə yeni bir stimul vermişdir.

— Arif müəllim, alimlərimizin əldə etdiyi elmi nəticələr barədə də qısa məlumat verməyiniz maraqlı olardı...

— Sualınızla bağlı onu deyə bilərəm ki, hesabat ilində AMEA-nın elmi bölmələrində geniş elmi-tədqiqat işləri aparılmış, mühüm elmi uğurlar əldə edilmişdir. Riyaziyyat, fizika, informasiya, mexanika, energetika, astronomiya sahələrində elmi nəticələrdən bir qisminə diqqət yetirək.

Alternativ və bərpa olunan enerji mənbələrinin mənimsənilməsi, enerji qənaətedici texnologiyaların tətbiqi üçün zəruri olan yüksək parametrli çevirici və ağ işıqverici elementlər hazırlanmış, Avropanın qabaqcıl elm və texnologiya mərkəzlərindəki həmkarlarımıza təhvil verilmişdir.

Hərbi informatika, radiasiya monitorinqi, tibbi tomoqrafiya qurğuları üçün mühüm əhəmiyyətli, xüsusi təyinatlı, yüksəkayıretmə qabiliyyətli element və texnologiyalarla bağlı uğurlu nəticələr də əldə edilmişdir.

Dövlətimizin idarəetmə strukturlarının fəaliyyətini müasir informasiya cəmiyyətinin tələblərinə uyğun qurmaq üçün zəruri mürəkkəb texnoloji sistemlər işlənib hazırlanmış və respublikanın bütün icra hakimiyyəti strukturlarında istismara verilmişdir.

Fizika, riyaziyyat, informasiya və energetika sahələrində “Azərbaycanda energetik və ekoloji göstəricilərin toplanması üçün qlobal kompyuter şəbəkəsinin yaradılması üzrə proqram”, “Milli GRİD (Coğrafi Paylanmış Şəbəkə Sistemi) layihəsinin yaradılması üzrə proqram”, “Azərbaycan Respublikasında strateji və sosial əhəmiyyətli obyektlərin texniki vəziyyətlərinin paylanmış intellektual monitorinq sisteminin yaradılmasına dair Tədbirlər Proqramı” kimi elmi-texniki proqramlar hazırlanmışdır.

Bundan başqa, ölkənin nəzarət və idarəetmə, istehsal və xidmət infrastrukturunun çox geniş spektrinin sistemli və səmərəli fəaliyyətini təmin etmək üçün bir sıra məqsədli kompleks elmi-praktiki işlər həyata keçirilmişdir.

Tamamlanmış və istehsalata tətbiq olunmuş işlərə aid bir neçə misal göstərə bilərəm. Dizel mühərrikləri üçün “DT” markalı motor yanacağı, motor və sənaye yağlarında depressator aşqarlarının tətbiqi, yeni konservasiya yağı, metropolitendə dəmir-beton blokların, armaturların korroziya nəticəsində əmələ gələn oksidlərdən təmizlənməsi üsullarının işlənilməsi xüsusilə mühüm əhəmiyyət kəsb edir.

Hesabat ilində AMEA-nın yer, biologiya, humanitar və ictimai elmlər bölmələrində də müsbət elmi nəticələr əldə edilmişdir. Ümumiyyətlə, hesabat ilində akademiyanın elmi müəssisələrində 136 problem, 453 mövzu üzrə tədqiqatlar aparılmış və 140-a yaxın mühüm elmi nəticə alınmışdır. Həmçinin müxtəlif nazirlik və dövlət şirkətləri nəzdində fəaliyyət göstərən elmi mərkəzlər tərəfindən aparılan tədqiqatlar da koordinasiya olunmuşdur.

Vaqif BAYRAMOV

Xalq qəzeti.- 2009.- 6 yanvar.- S.3.