Sosiomədəni transformasiyalar dövründə

ölkəmizin elmi elitası qarşısında duran vəzifələr

AMEA-nın Fəlsəfə, Sosiologiya və Hüquq İnstitutunun Elmi Şurası Azərbaycan Prezidenti Adminstrasiyasının rəhbəri, akademik Ramiz Mehdiyevin “Zaman haqqında düşünərkən və elitanı transformasiya edərkən: varislik və innovasiyalılıq” sərlövhəli məqaləsini müzakirə etmişdir

Akademik Ramiz Mehdiyevin vaxtaşırı işıq üzü görən əsərləri, mətbuatda dərc olunan elmi məqalələri, bir qayda olaraq, Azərbaycan ictimaiyyəti tərəfindən maraqla qarşılanır, geniş əks-səda tapır. Respublika ziyalılarının müxtəlif təbəqələri — alimlər, filosoflar, siyasətçilər, politoloqlar, qələm sahibləri bu əsərlərdən dünyada və ölkəmizdə gedən siyasi proseslərə, baş verən hadisələrə, qlobal dəyişikliklərə münasibətdə görkəmli alim-filosofun fikirlərini, çıxardığı nəticələri, verdiyi proqnozları öyrənir, onları müzakirə edirlər. Bu mənada akademik R.Mehdiyevin bu yaxınlarda mətbuatda dərc olunmuş “Zaman haqqında düşünərkən və elitanı transformasiya edərkən: varislik və innovasiyalılıq” sərlövhəli elmi məqalə (“Xalq qəzeti” 30 dekabr 2008-ci il, № 292) də böyük aktuallıq kəsb edir.

AMEA-nın Fəlsəfə, Sosiologiya və Hüquq İnstitutunun Elmi Şurası bu elmi-təhlili məqalədə qaldırılmış məsələlərin əhəmiyyətini və qarşıya qoyulmuş vəzifələrin aktuallığını nəzərə alaraq onun müzakirəsini keçirmişdir. Müzakirədə bu sətirlərin müəllifi, habelə institut direktorunun müavini, hüquq elmləri doktoru Bəhram Zahidov, şöbə müdiri, fəlsəfə elmləri doktoru Əlikram Tağıyev və başqaları çıxış edərək göstərdilər ki, məqalədə sosiomədəni transformasiyalar dövrünün ideologiyası və fəlsəfəsinin işlənməsində ölkəmizin elmi elitası qarşısında böyük vəzifələr qoyulur.

Məqalədə azərbaycançılıq ideologiyasının metodoloji prolemlərinin işlənməsində fəlsəfənin rolu xüsusi qeyd olunur. Zənnimizcə, fəlsəfənin əhəmiyyətinin vurğulanması doğrudur, çünki hazırkı dövrdə nə politologiya, nə də ki, sosiologiya bu vəzifənin öhdəsindən gəlmək iqtidarında deyil. Akademik R.Mehdiyev haqlı olaraq qeyd edir ki, “... qarşıda duran sosial və siyasi dəyişikliklərin müvafiq nəzəri əsaslandırılması həyata keçirilmədən müvafiq tədbirlərin elmi əsasları haqqında danışmaq çətin olar”.

Məqalədə əsasən aşağıdakı məsələlər diqqəti çəkir: Birincisi, elitamız necə olmalıdır ki, ölkənin daima yüksələn inkişafını təmin edə bilsin; modernləşmə dövründə milləti hansı ideya və dəyərlər birləşdirə bilər: Burada maraq doğuran ideyalardan biri ondan ibarətdir ki, elita kənarda formalaşa bilər və bugünkü elitamız ilk dəfə olaraq “... öz varlığını milli xüsusiyyətlərə uyğun qurur”. Bu şəraitdə elitanın dəyişməsi ciddi risklərlə bağlı olduğundan onları qabaqlamaq, milli varlıq, həmrəylik, konsensus və razılaşma nöqteyi-nəzərindən minimuma endirmək gərəkdir.

İkincisi, yalnız keyfiyyətli elita dövlətin inkişafını və ölkənin demokratikləşməsini təmin edə bilər.

Bu tezis Azərbaycan şəraitində demokratiyanın anlanması yolunda keyfiyyətcə yeni addımdır. Bir çoxları hələ də əmindirlər ki, demokratiya yalnız xalqın hakimiyyəti və hakimiyyəti seçmək deməkdir, yaddan çıxarırlar ki, demokratiya, eyni zamanda, peşəkarlıq və seçim deməkdir, yəni xalqın ən yaxşı nümayəndəsini seçmədən demokratiya inkişaf edə bilməz.

Üçüncüsü, akademik Ramiz Mehdiyevin yazdığı kimi, hazırda ölkəmiz “Azərbaycan cəmiyyətinin total transformasiyası” şəraitindədir, ona görə də bütün dəyişikliklərində ölçünü müəyyənləşdirmək lazımdır ki, stabilliyə xələl gətirmədən demokratiyanı inkişaf etdirmək mümkün olsun.

Stabillik mərhələli modernləşmənin, dövlətin və cəmiyyətin transformasiyasının əsas şərtidir. Bunsuz köklü transformasiya mümkün deyil, məhz bu səbəbdən də, inkişafa təhlükə yarada biləcək riskləri müəyyən etmək vacibdir.

Demokratiya cəmiyyətin modernləşməsinin mühüm mərhələsi olduğundan, o, Azərbaycan konteksti mahiyyəti almalı, milli layihəmizə çevrilməli, mentalitetimizin və suverenliyimizin hissəsi kimi formalaşmalıdır.

Dördüncüsü, cəmiyyətdə baş verən köklü dəyişikliklər idarəetmə, iqtisadi, demokratik, mənəvi dəyərlərlə, eləcə də ideologiya və insan, vətəndaş münasibətləri ilə bağlıdır.

Beşincisi, elmə və idarəetməyə gənclərin fəal cəlb edilməsinə nail olmaq lazımdır. Bu isə o deməkdir ki, təhsil müəssisələrində fəlsəfənin, sosiologiyanın, hüququn, politologiyanın və iqtisadi biliklərin əsaslarının tədrisinin keyfiyyətinə xüsusi diqqət yetirilməlidir.

Şübhəsiz ki, bu, modernləşmə haqqında proqram məqalədir, məhz bu səbəbdən də, ona alimlərimiz daima müraciət edəcəklər. İnstitutumuzun Elmi Şurası müasir qloballaşma şəraitində beynəlxalq hərbi, siyasi və iqtisadi sahələrdə qarşılıqlı asılılığın gücləndiyi bir dövrdə ölkənin uzunmüddətli modernləşmə kontekstində ideologiyanın və demokratiyanın Azərbaycan modelinin xüsusiyyətlərinin tədqiqi üzrə metodoloji seminarın təşkilini zəruri hesab edir.

Eyni zamanda, institutumuzun sosial fəlsəfə, sosiologiya, hüquq və politologiya şöbələrinin öz elmi tədqiqatlarında müasir cəmiyyətin qurulmasında elitanın keyfiyyəti və məsuliyyəti, hüquqi dövlət, vətəndaş cəmiyyəti, mentalitet və demokratiya, vətəndaş cəmiyyəti və orta sinif və s. kimi məsələlərin təhlilinə xüsusi diqqət yetirmələrini zəruri hesab edirik.

Tədqiqatlarımızda cəmiyyətin, ideologiyamızın strukturuna, keçmiş, indi və gələcək ilə əlaqənin axtarışına xüsusi diqqətin artırılmasını vacib sayırıq.

İnstitutumuz digər ictimai institutların və görkəmli alimlərin iştirakı ilə AMEA-nın rəhbərliyi qarşısında Azərbaycanda demokratiya və ideologiya problemlərinin təhlilinə həsr olunmuş “dəyirmi masa”ların təşkili təşəbbüsü ilə çıxış etmək fikrindədir. Qeyd etmək lazımdır ki, bu qəbildən olan məsələlərin müzakirəsində filosoflar tarixçilərin, iqtisadçıların və hüquqşünasların səylərini birləşdirməyə cəhd göstərməlidirlər. Aydındır ki, bu seminarın işində təhsil sistemi, mədəniyyət və vətəndaş təşkilatları və KİV nümayəndələrinin fəal iştirakı arzuolunandır.

İlham MƏMMƏDZADƏ,

AMEA Fəlsəfə, Sosiologiya və

Hüquq İnstitutunun direktoru,

fəlsəfə elmləri doktoru

Xalq qəzeti.-2009.- 7 yanvar.-S.3.