Azərbaycan dövlətinin konstitusiya əsaslarının

daha da möhkəmləndirilməsi vacib məsələdir

Müsahibimiz Azad Respublikaçılar Partiyasının sədri Kamil Seyidovdur.

— Kamil müəllim, siyasi partiya rəhbəri olaraq ötən ilin ictimai-siyasi proseslərini necə qiymətləndirərdiniz?

— Son illər Azərbaycanda baş vermiş ictimai-siyasi proseslər dünya ictimaiyyətinin diqqət mərkəzindədir. Hər şeydən əvvəl ona görə ki, ölkəmiz müstəqillik yoluna qədəm qoymuş gənc dövlətlərdəndir. Lakin, buna baxmayaraq, beynəlxalq aləmdə nüfuz sahibidir. SSRİ-nin süqutundan sonra hakimiyyətə rəhbərlik edən naşı, idarəetmədə təcrübəsi olmayan, cəsarətsiz, qorxaq və qətiyyətsizlər yenicə əldə edilmiş müstəqilliyi uçuruma doğru aparırdılar. Daxili didişmə, hakimiyyətdə birincilik davası torpaqlarımızın hissə-hissə zəbt olunmasına şərait yaratdı. Xalqın təkidli tələbi və xahişi ilə yenidən siyasi hakimiyyətə qayıdan müdrik şəxsiyyət Heydər Əliyevin gərgin fəaliyyəti, uzaqgörənliyi və dövlət idarəçiliyində zəngin təcrübəsi, biliyi, dühası nəticəsində Azərbaycan müstəqil bir dövlət kimi bərqərar oldu, möhkəmləndi və beynəlxalq aləmdə tədricən tanınmağa başladı. Ulu öndərin məntiqli daxili və xarici siyasəti sayəsində ölkədə davamlı ictimai-siyasi sabitlik yaradıldı. Azərbaycanın müstəqilliyi daha da möhkəmləndi. Azərbaycan 150-dən artıq ölkə ilə diplomatik əlaqə qurdu.

Ümummilli liderin siyasi kursunu layiqincə davam etdirən möhtərəm Prezidentimiz İlham Əliyev müstəqil dövlətimizin beynəlxalq aləmdəki nüfuzunu daha da artırmaq, mövqelərini möhkəmləndirmək üçün bütün bilik və bacarığından istifadə etdi. Ölkəmizin diplomatik əlaqələri daha da genişləndi. Son beş il ərzində xarici siyasət sahəsində əldə olunan uğurlar Azərbaycanı sülhsevər, Ermənistanı isə işğalçı dövlət kimi tanıdıb. Avropa Şurası, BMT və digər nüfuzlu qurumlar artıq Ermənistanın işğalçı dövlət olmasını rəsmən qəbul ediblər.

Azərbaycan üçün il-ildən uğurlu gəlir. Təkcə 2008-ci ildə baş vermiş ictimai-siyasi hadisələri gözlərimiz önünə gətirəndə bir daha şahidi oluruq ki, ölkəmiz dünya birliyində sayılıb-seçilən dövlətlərdəndir. Bakıda keçirilən çoxlu nüfuzlu beynəlxalq tədbirlər də təsdiqləyir ki, Azərbaycanda ictimai-siyasi sabitliyin davamlılığı qorunub saxlanılır, demokratiyanın inkişafı daim diqqət mərkəzində olur, insan hüquq və azadlıqlarının daha etibarlı müdafiəsi istiqamətində mühüm əhəmiyyətli tədbirlər həyata keçirilir. Ötən il Azərbaycan Prezidentinin imzaladığı Amnistiya aktı ilə minlərlə məhbus cəzalarının çəkilməmiş hissəsindən azad edilərək ailələrinə qovuşmuşlar. Ötən ilin ən böyük siyasi hadisəsini isə Azərbaycanda şəffaf, demokratik, azad və ədalətli şəraitdə keçirilən prezident seçkilərini hesab edirəm. Bu seçkilər bütün seçkilərdən qat-qat fərqlənirdi, həm demokratikliyinə, həm də şəffaflığına görə. Təsadüfi deyildir ki, seçkilərin gedişini izləmiş 50 mindən artıq müşahidəçi seçkinin nəticəsinə təsir edən nöqsanla rastlaşmadıqlarını bildirdilər. Xalq böyük ruh yüksəkliyi ilə seçkilərə qatılaraq Heydər Əliyev siyasi kursuna sadiqliyini bir daha nümayiş etdirdi və demək olar ki, yekdilliklə cənab İlham Əliyevi yenidən dövlətimizin başçısı seçdi. Ötən il Azərbaycan Prezidentinin iş qrafiki çox gərgin olmuşdur. Belə ki, dövlət başçısı 2008-ci ildə 17 xarici ölkədə səfərdə olmuş, 13 regional səfər etmiş, 167 təməlqoyma və açılış mərasimlərində iştirak etmiş, 252 qəbul keçirmiş, 363 sərəncam və 150 fərman imzalamışdır. Bunlarla yanaşı, ötən ilin sonlarında Konstitusiyaya əlavələr və dəyişikliklər edilməsi haqqında Referendum Aktı layihəsinin hazırlanması və bu sənədə Konstitusiya Məhkəməsinin Plenumunda müsbət rəy verilməsi də yadda qalan hadisələrdəndir.

— Bir halda ki, söhbət Konstitusiyaya əlavə və dəyişikliklərdən düşdü, bu məsələyə münasibətinizi bilmək maraqlı olardı. Fikrinizcə, əlavə və dəyişikliklər üçün tarixi zərurət yetişibmi?

— Konstitusiyaya əlavə və dəyişikliklər bütün ölkələrdə həyata keçirilir. Tarixi inkişafla bağlı islahatların həyata keçirilməsi labüddür. Ölkəmizdə də belə bir tarixi inkişaf artıq mövcuddur. Məlum olduğu kimi, böyük tarixi şəxsiyyət Heydər Əliyevin rəhbərliyi ilə hazırlanmış müstəqil Azərbaycanın ilk Konstitusiyası 1995-ci il noyabrın 12-də referendum yolu ilə qəbul edilmişdir. Konstitusiyanın müddəaları beynəlxalq hüququn normalarına və xalqımızın mənəvi dəyərlərinə əsaslanır. Ölkənin siyasi-iqtisadi, sosial-mədəni həyatında baş verən keyfiyyət dəyişiklikləri bu Konstitusiyada tam əks olunmuşdur. Buna baxmayaraq, ölkəmiz inkişaf etdikcə, əlaqələri daha da genişlənmiş, qəbul olunan qanunlar beynəlxalq standartlara uyğunlaşdırılmışdır. Ona görə də Konstitusiyaya dəyişikliklər zərurəti meydana çıxmışdır. 2002-ci ildə referendum keçirilmiş, Əsas Qanuna bir sıra dəyişikliklər edilmişdir.

Son illər ölkəmizin sürətli iqtisadi inkişaf yoluna qədəm qoyması, bütün sahələr üzrə aparılan uğurlu islahatlar, demokratik inkişaf, qazanılan uğurlar və yeni konvensiyalara qoşulmarımız müstəqil dövlətimizin Konstitusiya əsaslarının daha da möhkəmləndirilməsini günün vacib məsələsinə çevirmişdir. Ölkə ziyalıları, siyasi partiya rəhbərləri, politoloqlar da Konstitusiyaya əlavələr və dəyişikliklər edilməsi zərurətinin yaranması barədə fikirlər səsləndirdilər.

— Əlavə və dəyişikliklər arasında əsasən hansı maddə daha çox diqqəti cəlb edir?

— Mən Referendum Aktı layihəsi ilə yaxından tanış olmuşam. Ümumilikdə, Konstitusiyanın 29 maddəsinə əlavə və dəyişikliklər təklif olunub. Hamısını çox demokratik, vacib və ölkəmizin inkişafının yaratdığı zərurət hesab edirəm. Bunlar sosial ədalət prinsipinin daha da möhkəmləndirilməsi, ictimai-siyasi proseslərin inkişafı, habelə insan hüquq və azadlıqlarının qorunması baxımından böyük əhəmiyyət kəsb edir. Məsələn, Konstitusiyanın 75-ci maddəsinə təklif olunan əlavə dövlət rəmzlərinə hörmətsizliyə görə qanunla müəyyənləşdirilmiş məsuliyyəti nəzərdə tutur. Nəzərə alsaq ki, Azərbaycanda çoxlu sayda xarici şirkətlər fəaliyyət göstərir, o zaman bu əlavənin necə böyük əhəmiyyət kəsb etdiyinin şahidi olarıq. Kimliyindən asılı olmayaraq hər bir şəxs dövlət rəmzlərinə hörmətlə yanaşmalıdır. Həmçinin seçki hüququ olan 40 min vətəndaşa qanunvericilk təşəbbüsü ilə çıxış etmək imkanının yaradılması da ölkəmizdə demokratiyanın inkişafına ciddi fikir verilməsini sübut edir. Belə faktlar çoxdur. İnsanların seçmək və seçilmək hüququnu məhdudlaşdırmaq olmaz. Mən bir siyasi partiya rəhbəri kimi bunun əleyhinəyəm. Əgər biz demokratik yolla gediriksə, qəbul etdiyimiz qanunlar da bu ruhda köklənməlidir. Xalqın öz iradəsini ifadə etməsinə şərait yaradılmalıdır. Konstitusiyanın 101-ci maddəsinin V hissəsi dövlət başçısının üçüncü dəfə təkrar seçilməsini məhdudlaşdırırdı.

— Həmin maddənin yeni redaksiyada verilməsini necə qiymətləndirirsiniz?

— Hesab edirəm ki, çox demokratik bir dəyişiklikdir. Biz, ölkəmizdə insan hüquq və azadlıqlarının yüksək səviyyədə qorunmasını, seçkilərin demokratik, azad və ədalətli keçirilməsini, hər bir Azərbaycan vətəndaşı üçün seçmək və seçilməyə hər cür şərait yaradıldığını yüksək qiymətləndiririk. Bu həqiqət nüfuzlu beynəlxalq təşkilatların yüksək tribunalarından da tez-tez səslənir. Əgər belədirsə, onda niyə 101-ci maddənin V hissəsi yeni redaksiyada verilməsin? Axı həmin hissə insanların seçmək və seçilmək hüququnu məhdudlaşdırır. Mən Konstitusiyanın 101-ci maddəsinin V hissəsini bir daha xatırlatmaq istərdim. Həmin bənddə deyilir: “Heç kəs iki dəfədən artıq təkrarən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti seçilə bilməz”. Mən bu maddənin yeni redaksiyada verilməsini çox mütərəqqi və vaxtı çatmış addım hesab edirəm. Xalqa istədiyi şəxsi bir neçə dəfə prezident seçmək üçün şərait yaradılmalıdır. Necə olur ki, Milli Məclisə seçkilər keçirilən zaman bir şəxsin 3-4 dəfə deputat seçilməsinə məhdudiyyət qoyulmur, amma prezident seçkilərində bir şəxsin iki dəfədən artıq prezident seçilməsi qadağan olunur? Hesab edirəm ki, bu məhdudiyyətin aradan qaldırılması çox vacibdir. Çünki Azərbaycanda hüquqi, sivil, demokratik dövlət qurulur. Dünyanın inkişaf etmiş demokratik ölkələrində də belə bir hadisənin şahidi olmuşuq. Əgər hər hansı bir dövlət başçısı ölkəni iqtisadi böhrandan xilas edibsə, insanların həyat səviyyəsinin yüksəldilməsi üçün şərait yaradıbsa, beynəlxalq əlaqələri genişləndiribsə, ölkənin nüfuzunu dünya birliyində qaldırıbsa, niyə onun yenidən prezident seçilməsinə şərait yaradılmamalıdır? Əgər xalq öz Konstitusiyasında dəyişiklik edilməsini tələb edirsə, referendumu yüksək səviyyədə keçirirsə, bunu insan hüquqlarının müdafiəsi kimi qiymətləndirmək lazımdır.

Onu da qeyd edim ki, 101-ci maddənin V hissəsinin ləğv edilməsi ayrılıqda kiməsə xidmət etmir. Hər bir Azərbaycan vətəndaşı prezident seçkilərinə qatıla və prezident seçilə bilər. Bu onun konstitusion hüququdur. Həmin şəxs Konstitusiyaya təklif olunan əlavə və dəyişiklikdən yararlanaraq gələcəkdə bir neçə dəfə də prezident seçilə bilər. Bir şərtlə ki, əgər xalqın etimadını qazana bilərsə. 1990-1992-ci illəri xatırlatmaq istəyirəm. Hakimiyyətdə olanlar dövləti idarə edə bilmədiklərindən ölkədə başıpozuqluq, anarxiya, özbaşınalıq baş alıb gedirdi. Nəticədə vətəndaş müharibəsi, qardaşın-qardaşla üz- üzə dayanması yetişdi. Belə bir şəraitdə dövlətdə təmsil olunanlar vəziyyətdən çıxış yolu tapmaq əvəzinə gecə ikən hərəsi bir yana qaçdı. Elə götürək AXC — Müsavat cütlüyünün hakimiyyətdə olduğu dövrü. Ölkədə hegemonluq edən qeyri-qanuni silahlı qruplaşmaların öhdəsindən gələ bilməyən özündən razı dövlət məmurları son anda öz canlarını qurtarmaq üçün ümummilli lider Heydər Əliyevə yalvarıb-yaxardılar ki, hakimiyyətə rəhbərlik etməyə razılıq versin. Halbuki, həmin qüvvələr bir vaxtlar prezident seçkiləri zamanı yaş senzinin tətbiq olunmasını, 65 yaşdan yuxarı şəxslərin Azərbaycan Prezidenti seçilməsinə qadağa qoyulmasını qanuniləşdirmək üçün canfəşanlıq edirdilər. Bütün bunlar ulu öndər Heydər Əliyevin hakimiyyətə gələn yoluna süni əngəllər yaratmaq məqsədi güdürdü. Lakin, sonradan Heydər Əliyev onları və xalqı uçurumdan xilas edəndə başa düşdülər ki, o vaxt çox yanlış fikirdə olublar. Gec də olsa, səhvlərini dərk etdilər. İndi həmin qüvvələr Konstitusiyaya əlavə və dəyişikliyə etiraz edirlər. Qətiyyətlə deyirəm ki, bir müddət sonra yenə də səhv yolda olduqlarını dərk edəcəklər. Bu əlavə və dəyişikliklərin faydasını xeyli vaxtdan sonra anlayacaqlar. Yəqin xalq 1992- 1993-cü il hadisələrini unutmayıb. Heydər Əliyev xalqın təkidli xahişindən sonra yenidən siyasi hakimiyyətə rəhbərliyə qayıtdıqdan sonra AXC — Müsavat rəhbərliyində təmsil olunanlar hara qaçdılarsa, bir müddət üzə çıxmadılar. Bu, danılmaz bir həqiqətdir ki, Azərbaycanın, bu gün yüksək nüfuz sahibi olmasında, insanların həyat səviyyəsinin getdikcə yaxşılaşmasında Heydər Əliyev siyasətinin əvəzsiz rolu olub. Son beş ilə nəzər saldıqda müstəqil dövlətimizin bütün sahələr üzrə yüksək nailiyyətlər qazandığının şahidi oluruq. Azərbaycan tanınmaz dərəcədə dəyişib. Bütün bunlar Prezident İlham Əliyevin düşünülmüş daxili və xarici siyasəti nəticəsində əldə olunub. Xalq bunları görür və çox yaxşı dərk edir. Xalq onu da yaxşı bilir ki, bu gün Prezident İlham Əliyevdən başqa digər bir şəxs ölkəni sürətli inkişaf yoluna çıxara bilməyəcəkdir. Ona görə də yenidən İlham Əliyevi prezident kürsüsündə görmək istəyirsə, bunun qarşısı niyə alınmalıdır? Hesab edirəm ki, Konstitusiyaya təklif olunan əlavə və dəyişikliklər çox demokratik, ədalətlidir. İnanıram ki, xalq martın 18-də keçiriləcək referendumda Konstitusiyaya təklif olunan əlavə və dəyişiklikləri reallaşdıracaq.

— Bu məsələ rəhbərlik etdiyiniz partiyanın toplantılarında müzakirə olunubmu? Partiyanızın digər üzvlərinin münasibəti necədir?

— Referendum Aktı layihəsi partiyamızın idarə heyətinin yığıncağında geniş müzakirə olunub və təşəbbüs qrupu yaradılması haqqında qərar qəbul etmişik. Yaxın vaxtlarda Ali Məclisin yığıncağında da bu məsələ geniş müzakirə olunacaq. Rayon təşkilatlarının nümayəndələrinin də iştirak edəcəyi həmin iclasda referendumda fəal iştirak etmək, bu barədə əhali arasında təbliğat, maarifləndirmə işi aparılması üçün konkret tədbirlər planı hazırlayacağıq. Partiyamızın bütün üzvləri referendumda fəal iştirak edəcək, təklif olunan əlavə və dəyişikliklərin təsdiqi üçün bütün imkanlardan istifadə edəcəyik.

Müsahibəni qələmə aldı:

Əliqismət BƏDƏLOV

Xalq qəzeti .-2009.-8 yanvar.- S.2.