2008-ci il Ermənistan üçün çox acınacaqlı il kimi yadda qaldı

Yerli ekspertlər də bu qənaətdədir

Ermənistanda sonuncu prezident seçkilərinin keçirilməsindən bir ilə yaxın vaxt ötsə də, ölkə başçısının legitimliliyi hələ də xalq tərəfindən qəbul edilməyib. Prezident Serj Sarkisyanın fəaliyyətində hər hansı bir yeniliyin hiss olunmadığını, xalqın mənafeyi, ölkənin beynəlxalq aləmdə nüfuzunun artması istiqamətində heç bir iş görülmədiyini iddia edən əhali yeni ildə mitinqlərin, etiraz aksiyalarının daha da intensivləşəcəyini bildirib.

Yerli politoloqlar ötən ilin Ermənistan vətəndaşlarının yaddaşında işsizliyin, aclıq və səfalətin, yoluxucu xəstəliklərin, xüsusilə vərəmin baş alıb getməsi ilə yadda qalacağını bildiriblər. Yayılan məlumatlarda bildirilir ki, 2008-ci ildə 1825 nəfərin vərəm xəstəsi kimi qeydiyyatdan keçdiyi bildirilir. Bu, rəsmi məlumatdır. Qeyri-rəsmi məlumatlarda isə belə xəstələrin sayının daha çox olduğu bildirilir. Onların dərman almağa imkanları olmadığından, dövlətin pulsuz tibbi yardım göstərmək üçün vəsait tapmaması bu qorxulu xəstəliyin sürətlə yayılmasına səbəb olub. Yerli kütləvi informasiya vasitələrinin məlumatlarında bildirilir ki, vərəm xəstəliyinin yayılması orduda da kütləvi surətdə yayılmağa başlayıb. Çünki hərbi xidmətdə olanlara tibbi xidmətin səviyyəsi olduqca aşağıdır.Onların ərzaq təminatı, həmçinin geyimləri çox pis vəziyyətdədir. Məlumatda həmçinin bildirilir ki, Ermənistan ordusunun indiki vəziyyəti cəzaçəkmə düşərgələrini xatırladır. Bu səbəbdən də ötən il 1750 valideyn uşaqlarının hərbi xidmətə göndərilməsinə açıq şəkildə etirazlarını bildiriblər. Onlar ölkə vətəndaşlığından imtina edərək uşaqlarını gözləri görə-görə ölümə — hərbi xidmətə getməyə qoymayıblar. 970 nəfərə yaxın gənc isə hərbi xidmətdən imtina edərək müxtəlif yollarla xarici ölkələrə qaçıb.

Yerli ekspertlər 2008-ci ili Ermənistanın xarici siyasətdə iflası, xüsusilə Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin nizamlanmasında heç bir irəliləyişə nail ola bilməməsi ili kimi yaddaşlarda qalacağını bildiriblər. Ekspertlərin fikrincə, ötən illərlə müqayisədə 2008-ci il Ermənistan üçün daha uğursuz olmuşdur. Onlar hesab edirlər ki, beynəlxalq təşkilatlar, həmçinin dünyanın super dövlətləri artıq Ermənistandan üz döndərərək Azərbaycanın mövqeyini dəstəkləyirlər. Bu isə Ermənistanın məğlubiyyəti deməkdir. Ekspertlərin, həmçinin ictimai-siyasi xadimlərin fikrincə, 2008-ci ilin noyabrında Moskvada üç dövlətin — Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan prezidentlərinin imzaladıqları birgə bəyannamə Ermənistanın xarici siyasətdəki iflasını bir daha təsdiqlədi. Onlar hesab edirlər ki, Dağlıq Qarabağ prezidentinin danışıqlardan kənarlaşdırılması Azərbaycan tərəfinin ortaya qoyduğu iddialardan biri idi. Bu iddia artıq rəsmiləşdi. Ermənistan Prezidenti Serj Sarkisyanın da imzaladığı Moskva Bəyannaməsinin müddəalarının birində qeyd edilmişdir ki, münaqişənin nizamlanması ilə əlaqədar aparılan danışıqlarda yalnız Azərbaycan və Ermənistan prezidentləri iştirak etməlidir. Bununla da Dağlıq Qarabağın gələcəkdə müstəqil respublika kimi tanınması məsələsi birdəfəlik qapadıldı. Bəyannamənin digər maddələrinin də Azərbaycan tərəfinin mənafeyinin müdafiə olunmasına yönəldiyini bildirən yerli ekspertlər Ermənistan prezidenti Serj Sarkisyanı qeyri - ciddi şəxs hesab ediblər. Çünki o, imzaladığı sənədi bir gün sonra danıb.

Ötən il Ermənistanda insan hüquq və azadlıqlarının müdafiəsi, kütləvi informasiya vasitələrinə qarşı təzyiqlər, insanların sərbəst toplaşmaq azadlığı sahəsində vəziyyət daha acınacaqlı olmuşdur. 2008-ci ilin martın 1-də və 2-də ölkədəki ədalətsizliyə, seçki zorakılığına etirazlarını bildirərək mitinq keçirən əhalinin gülləbaran edilməsi və nəticədə 139 nəfərin vəhşicəsinə qətlə yetirilməsi, çoxlu sayda dinc əhalinin ağır bədən xəsarəti alması dünya ictimaiyyətinin diqqət mərkəzində olmuşdur. Vandal aktının hakimiyyət rəhbərlərinin sifarişi ilə törədilməsi və günahkarların hələ də müəyyənləşdirilməməsi, onların qanun qarşısında cavab verməməsi də ötən ilin ən acınacaqlı hadisələrindən hesab edilir. Həbs olunanlar isə haqq-ədalət tərəfdarları, demokratik və şəffaf seçki tələb edənlər oldu. Onlar hələ də həbsdədirlər. Məlumatda bildirilir ki, 2008-ci ildə keçirilmiş prezident seçkilərində ədalətsizliyə, qeyri-obyektivliyə etiraz edənlər arasında hakimiyyətdə əsas vəzifə tutan dövlət məmurları da olmuşdur. Onlar tutduqları vəzifələrindən istefa verərək etiraz edənlərə qoşulmuşlar. Bu da onlara çox baha başa gəlmiş və dövlət başçısının göstərişi ilə həbs olunmuşlar. Həbs olunanlar hələ də azadlığa buraxılmayıblar. Bunlarla yanaşı, ötən il Ermənistan üçün siyasi məhbusların sayının dəfələrlə artması ili kimi də yadda qalacaq. Qeyd olunur ki, siyasi əqidəsinə görə həbs olunanların sayı getdikcə artır. İnsanlara öz fikirlərini sərbəst ifadə etmək qəti qadağan olunub. Hakimiyyətin nöqsanlarını açıq bəyan edənlər gecə ikən evlərindən aparılır. Bir müddət sonra onların cibindən ya narkotik maddə, ya da silah “çıxdığına” görə həbs olunduqları bildirilir.

Ekspertlər hesab edirlər ki, 2008-ci il iqtisadi tənəzzül ili kimi də yaddaşlarda qalacaq. Ermənistanın dövlət büdcəsi parlamentdə müzakirə olunan zaman məlum olub ki, növbəti il heç bir sahədə artım olmayacaq. Maliyyə naziri açıq şəkildə bəyan edib ki, minimum əmək haqqını belə qaldırmağa imkan yoxdur. Sosial pensiyaların, müavinətlərin, təqaüdlərin artırılmasından söhbət gedə bilməz. Çünki ümumi daxili məhsul istehsalının artırılmasından danışmağa dəyməz. Ona görə ki, ötən il Ermənistanda belə hal baş verməyib. Əksinə, xarici şirkətlər, bir sıra iri özəl istehsal müəssisələri də fəaliyyətlərini dayandırıblar. Həmin müəssisələrin rəhbərləri bunu dövlət məmurlarının onlardan həddindən artıq vergi tələb etmələri ilə əlaqələndirirlər. Onsuz da baş alıb gedən işsizlik daha da kütləviləşib.

Ekspertlər hesab edirlər ki, Ermənistan nə vaxta qədər bölgədə reallaşan iri layihələrdən kənarda qalıb, iqtisadi sahədə vəziyyət daha da ağır olacaq, işsizlik problemi aradan qaldırılmayacaq, əhalinin sosial-rifah halının yaxşılaşması sahəsində hər hansı bir irəliləyiş olmayacaq, yoxsulların sayı getdikcə artacaq.

Bütün bunlar barəsində hesabatlar və məlumatlar yayan kütləvi informasiya vasitələrinin təqib olunması, onlara müxtəlif təzyiqlər göstərilməsi son vaxtlar daha da artıb. Hakimiyyət həqiqəti yazan kütləvi informasia vasitələrinin susdurulmasını qanuniləşdirmək üçün mətbuata senzura qoyulmasını rəsmiləşdirməyi qərara alıb. Xəbər verilir ki, Ermənistan Ədliyyə Nazirliyi “Məlumat əldə etmə azadlığı haqqında” yeni qanun layihəsi hazırlayır. Bu sənəd “İnformasiya azadlığı haqqında” qanunu əvəzləyəcək. Kütləvi informasiya vasitələri və ictimai təşkilatların yaydıqları məlumatda bildirilir ki, bu qanunun qəbul olunması senzuranı rəsmiləşdirəcək. İnformasiya Azadlığı Mərkəzinin yaydığı məlumatda qeyd olunur ki, bu qanun layihəsində çoxlu sayda sərt müddəalar var. Mərkəzin səlahiyyətli nümayəndəsi Anait Koçaryanın dediyinə görə, yeni qanun layihəsi məlumat əldə etmə azadlığını tamamilə məhdudlaşdıracaq. Hakimiyyət nümayəndələri bununla da öz əməllərini ört-basdır etməyə çalışır, siyasi, iqtisadi və digər sahələrdəki uğursuzluğun əhali arasında yayılmasının qarşısını almağa cəhd göstərir. Yeni qanuna görə, Ermənistanda “İctimai Əlaqə və İnformasiya Mərkəzi” adlı dövlət qurumu yaradılacaq. Bu Mərkəz kütləvi informasiya vasitələrində dərc olunacaq analitik məqalələrin, şərhlərin monitorinqlərini keçirəcək və dövlətin qarşıya qoyduğu tələblərdən kənara çıxan kütləvi informasiya vasitələri ciddi cəzalandırılacaq, hətta, onların fəaliyyətlərinin dayandırılması məsləsinə baxılacaq. Bunu azad fikrin, müstəqil mətbuatın boğulması kimi dəyərləndirən ekspertlər 2009-cu ilin Ermənistan üçün heç bir irəliləyişin vəd etmədiyi kimi səciyyələndirirlər. Ümumiyyətlə, hadisələrin gedişi göstərir ki, bu il də ölkədə hər hansı bir sahədə irəliləyişin əldə olunması mümkün olmayacaq. Dünyanı bürüyən maliyyə böhranının Ermənistanda daha acınacaqlı fəsadlar törədəcəyindən xəbər verir. Bunun acı nəticələri indidən özünü göstərməkdədir.

Əliqismət BƏDƏLOV

Xalq qəzeti.-2009.-8 yanvar.- S.6.