Xarici iqtisadi əlaqələr dinamik inkişaf edir

Ötən il Azərbaycanın sosial-iqtisadi həyatının bütün sahələrində — istər dövlət quruculuğunun möhkəmləndirilməsində, istərsə də sosial-iqtisadi həyatın əsas istiqamətlərinin, o cümlədən qeyri-neft sektorunun dirçəlməsində, regionlarda iqtisadi fəallığın və təşəbbüskarlığın artmasında, yeni iş yerlərinin açılmasında, əhalinin məşğulluğunun artırılmasında, yoxsulluğun səviyyəsinin azaldılmasında müsbət nəticələr əldə edilmişdir.

Bu gün qeyri-neft sahələrinin inkişafı, neft sektorundan əldə edilən gəlirlərin səmərəli istifadəsi diqqət mərkəzində saxlanılan ən mühüm məsələlərdən biridir. Ölkə Prezidentinin fərmanı ilə təsdiq olunmuş “Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı”nın icrası məqsədilə ötən il idarəetmə orqanlarının, yerli və xarici investorların diqqəti regionların inkişafına yönəldilmiş, regional problemlərin həlli ön plana çəkilmişdir. Məhz elə buna görə də sözügedən dövrdə yerlərdə infrastruktur təminatı yaxşılaşdırılmış, sosial obyektlərin inşasının sürətləndirilməsi ilə əlaqədar nəzərdə tutulan layihələr yüksək səviyyədə həyata keçirilmişdir.

2008-ci ildə ölkə Prezidentinin rəhbərliyi və daimi diqqəti altında Azərbaycanın büdcə siyasətində də mühüm uğurlar əldə edilmişdir. Belə ki, büdcədə tətbiq edilən makroiqtisadi göstəricilər mövcud maliyyə-kredit siyasətinin daha sürətlə davam etdirilməsini, iqtisadiyyatın idarə olunmasında büdcənin iştirakını, istehsalın həcminin və səmərəliliyinin artırılmasını, inflyasiyanın sabit saxlanılmasını, maliyyə intizamının gücləndirilməsini və xərclərin şəffaflığının təmin edilməsini özündə əks etdirir.

Yeri gəlmişkən, hazırda ölkədə effektiv maliyyə sektoru mövcuddur. Təbii ki, bu da maliyyə bazarının genişlənməsi, uğurlu büdcə siyasəti ilə bağlıdır. Belə halda vətəndaşlar maddi resurslardan səmərəli istifadə edə bilirlər. Bu zaman maddi resurslar siyasi məqsədlərdən çox iş adamlarının əlində cəmləşdirilir, ya da sərmayə layihələrinə istiqamətləndirilir.

İqtisadi inkişafımızın dinamikası son illər Azərbaycanda həyata keçirilən siyasətin alternativsizliyindən xəbər verir. Bu barədə Prezident İlham Əliyev demişdir: “Bu gün Azərbaycanda Heydər Əliyev siyasəti yaşayır. Bu siyasət davam etdirilir və ona alternativ siyasət yoxdur. Alternativ siyasət aparmaq istəyənlər iflasa uğradılar. Həm özlərini, həm də ölkəmizi uçurum kənarına gətirib çıxardılar. Biz buna yol verə bilmərik. Azərbaycanın qarşısında gözəl perspektivlər var. Çox aydın üfüqlər var...”

Ötən il iqtisadi uğurlarımız sırasında Azərbaycanın xarici iqtisadi əlaqələrinin dinamikası da mühüm yer tutur. Xatırladaq ki, cözügedən dövrdə beynəlxalq maliyyə institutları ilə, o cümlədən Dünya Bankı, Beynəlxalq Valyuta Fondu, Asiya İnkişaf Bankı, Avropa Yenidənqurma və İnkişaf Bankı, Qara Dəniz Ticarət və İnkişaf Bankı, İslam İnkişaf Bankı və digər təşkilatlarla əməkdaşlıq davam etdirilmiş, bir çox mühüm layihələrin icrasına başlanılmışdır.

Sözügedən dövrdə xarici investisiyaların da həcmi artmışdır. Statistik məlumatlara görə, ötən ilin doqquz ayında ölkə iqtisadiyyatında xarici investisiyaların həcmi əvvəlki ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 4,8 faiz artaraq 5407,3 milyon ABŞ dolları təşkil etmişdir. Sərmayələrin 54,7 faizi iqtisadiyyata birbaşa investisiyalar, 39,5 faizi isə maliyyə kreditləri şəklində daxil olmuşdur. Bu dövrdə neft-qaz sektorunda istifadə edilmiş birbaşa xarici investisiyaların məbləği əvvəlki ildəkinə nisbətən 20,1 faiz azalmış, onun investisiya qoyuluşunun ümumi həcmində xüsusi çəkisi isə 45,6 faiz təşkil etmişdir.

Avropa İttifaqı ilə əlaqələr xüsusi əhəmiyyət qazanmışdır. Azərbaycanın Avropa Qonşuluq Siyasəti ilə bağlı fəaliyyəti davam etdirilmişdir. Belə ki, Azərbaycan ilə Avropa Komissiyası arasında Avropa Qonşuluq Siyasəti çərçivəsində hazırlanan fəaliyyət planına dair danışıqlar davam etdirilmişdir. İqtisadi İnkişaf Nazirliyi ticarət və iqtisadi məsələlər üzrə işçi qrupuna rəhbərlik etmiş, bununla bağlı müvafiq təşkilati işlər aparılmışdır.

Avropa İttifaqı ilə imzalanmış “Yeni qonşuluq” siyasəti çərçivəsində əməkdaşlığı daha da inkişaf etdirmək məqsədilə ölkə başçısının müvafiq fərmanına uyğun olaraq Avropa İttifaqına ixrac olunan bir sıra məhsulların ixrac mexanizmlərinin tənzimlənməsinə, onların keyfiyyətinə nəzarətin həyata keçirilməsinə və digər məsələlərə dair normativ sənədlər hazırlanmışdır. Eyni zamanda, Avropa İttifaqının texniki yardım proqramları çərçivəsində bir sıra layihələrin həyata keçirilməsi davam etdirilmişdir. Bununla yanaşı, BMT-nin ixtisaslaşmış qurumları ilə də əməkdaşlıq prioritet istiqamətlərdən biri olmuş, bir sıra layihələr və birgə strategiyalar üzrə işlər aparılmış, müvafiq sənədlər imzalanmışdır.

Beynəlxalq qurumlarla əməkdaşlığın bu cür yüksək səviyyədə qurulması xarici ticarətin inkişafına, əmtəə bazarının təkmilləşməsinə müsbət təsir göstərir. Başqa sözlə, bu cür bazarın mövcudluğu Azərbaycanda əmtəənin səmərəli şəkildə reallaşmasını sürətləndirir. Bu, respublikamızın xarici ticarət əlaqələrinin inkişafına da müsbət təsir göstərir. Belə ki, 2008-ci ilin doqquz ayında Azərbaycanda fəaliyyət göstərən hüquqi və fiziki şəxslər dünyanın 135 dövləti ilə ticarət əlaqələri qurmuşdur. Bu dövr ərzində xarici ticarət dövriyyəsinin ümumi həcmi 44201,5 milyon ABŞ dolları, o cümlədən ixrac 38970,8 milyon, idxal 5230,7 milyon dollar təşkil etmiş, ölkə üzrə 33740,1 milyon dollarlıq müsbət saldo yaranmışdır. 2007-ci ilin yanvar–sentyabr ayları ilə müqayisədə xarici ticarət dövriyyəsinin ümumi həcmi 5,4 dəfə, o cümlədən idxal 33,8 faiz, ixrac 9 dəfə artmışdır.

Dövriyyənin 53 faizi, o cümlədən idxalın 28,7 faizi, ixracın 56,2 faizi Avropa Birliyi ölkələrinin hesabına formalaşmışdır. Bu ölkələrdə ticarət dövriyyəsi 2007-ci ilin yanvar–sentyabr aylarına nisbətən 10,1 dəfə, o cümlədən idxal 473,8 milyon dollar təşkil etmiş, 2007-ci ilin uyğun dövrünə nisbətən xarici ticarət dövriyyəsi 48,3 faiz, o cümlədən idxal 22 faiz, ixrac isə 1,8 dəfə artmışdır.

Ölkəmizdən göndərilmiş malların 97 faizi uzaq xarici dövlətlərə, 3 faizi isə MDB üzvü ölkələrinə ixrac olunmuş, müvafiq şəkildə 11,4 dəfə və 54 faiz artmışdır. İxracın əsas hissəsini mineral məhsullar, ərzaq məhsulları, azqiymətli metallar və onlardan hazırlanmış məmulatlar, quru, hava və su nəqliyyatı vasitələri, kimya və neft-kimya sənayesi məhsulları təşkil etmişdir.

Ölkəmizə idxal olunmuş məhsulların çox hissəsi (66,7 faizi) uzaq xarici ölkələrdən daxil olmuşdur. Ötən illə müqayisədə uzaq xarici ölkələrdən daxil olmuş malların məbləği 33,9 faiz, MDB üzvü dövlətlərindən gətirilmiş malların həcmi 31,7 faiz artmışdır. Maşın və mexanizmlər, elektrotexniki avadanlıqlar, ərzaq məhsulları, quru, hava və su nəqliyyatı vasitələri, azqiymətli metallar, onlardan hazırlanmış məmulatlar, kimya sənayesi məhsulları təşkil etmişdir.

Azərbaycanda maliyyə bazarının təkmilləşdirilməsi də uğurla davam etdirilir. Burada əsas diqqət maddi resursların iş adamlarının əlində cəmləşməsinə yönəldilir. Bu isə özünü daha çox özəl bölmənin, qeyri-neft sektorunun sürətli inkişafını təmin etmək üçün bir sıra mühüm tədbirlərin həyata keçirilməsində göstərir. Prezident İlham Əliyev bununla əlaqədar demişdir: “...Məqsəd ondan ibarətdir ki, bir neçə ildən sonra iqtisadi imkanlarımızın neft amilindən asılılığını tamamilə aradan qaldıraq. Belə imkanlar var və əminəm ki, qeyri-neft sektorunun inkişafı həm dövlət tərəfindən verilən dəstək hesabına, həm də özəl sektorun fəaliyyəti nəticəsində daha da genişlənəcəkdir... Biz bir neçə il ərzində sahibkarlara kreditlər veririk, bu kreditlər də yaxşı işləyir. Bu kreditlərin hesabına yeni müəssisələr — fabriklər, emal müəssisələri yaradılır, özəl biznes inkişaf edir. İqtisadiyyatımızın ümumi çəkisində özəl biznesin kifayət qədər böyük yeri var. Azərbaycan iqtisadiyyatı 80 faizdən yuxarı özəl sektorun əsasında qurulubdur”.

Maddi resursların investisiya layihələrinə istiqamətləndirilməsi baxımından Azərbaycan dünyada və MDB məkanında üstün mövqeyə malikdir. Belə ki, bu, son illər dövlət büdcə xərclərinin bir neçə dəfə artması hesabına iqtisadiyyata sərmayələrin qoyulmasına diqqətin artırılmasında özünü qabarıq büruzə verir. Məsələn, 2003-cü ilə nisbətən bu il dövlət büdcəsindən dövlət əsaslı vəsait qoyuluşuna 20 dəfədən çox vəsait yönəldilmişdir. Bu artım hesabına ölkəmizin prioritet sosial yönümlü infrastrukturunun yaradılması və yenidən qurulması ilə bərabər, fiziki infrastruktur, mədəniyyət, idman təyinatlı layihələrin maliyyələşdirilməsi mümkün olmuşdur.

Ölkəmizdə sahibkarlığın təkmilləşdirilməsi əmtəə və xidmətlərin səviyyəsinə müsbət təsir göstərir. Bu da öz növbəsində məhsuldarlığın, ölkənin rəqabətə davamlılığının artmasına təsir edir. Sahibkarlığın təkmilləşdirilməsi ölkədə sahibkarlar şəbəkəsinin güclənməsinə, ayrı-ayrı sahibkarların səmərəli fəaliyyət göstərməsinə əlverişli şərait yaradır. Məhz bu amilə görə də Azərbaycan dünya ölkələri arasında öncül yer tutur.

Son illər Azərbaycan Respublikası Prezidentinin rəhbərliyi ilə həyata keçirilən radikal iqtisadi islahatların əsas istiqaməti olan bazar iqtisadiyyatının formalaşmasının əsasında da sahibkarlıq bölməsinin inkişafı əsas amil kimi durur. Buna görə də Azərbaycan Respublikası XXI əsrə bazar iqtisadiyyatının formalaşdırılması və sahibkarlığın inkişafı sahəsində böyük irəliləyişlərlə qədəm qoymuşdur.

İqtisadi və dövlət idarəetmə aparatında aparılan islahatlar ölkədə iqtisadiyyatın bütün sahələrinin, o cümlədən bazar iqtisadiyyatı mexanizmlərinin bərqərar olmasına şərait yaratmış, yerli və xarici investisiyalar, müasir texnologiyalar və idarəetmə təcrübəsi cəlb etməklə rəqabət qabiliyyətli məhsul istehsal edən müəssisələrin yaradılmasına, mövcud müəssisələrin yenidən qurulmasına, yeni iş yerlərinin və nəticə etibarilə xalqın maddi rifahının yüksəldilməsinə yönəldilmişdir.

Vaqif BAYRAMOV

Xalq qəzeti.-2009.- 9 yanvar.-S.1.