Dünya maliyyə böhranının ciddi fəsadları Azərbaycanda gözlənilmir

Dünya maliyyə böhranı ən böyük, inkişaf etmiş dövlətlərin iqtisadiyyatına getdikcə öz mənfi təsirini göstərir. ABŞ, Avropa İttifaqının üzvü olan ölkələr, Yaponiya və digər dövlətlərdə bu böhranın mənfi meyillərindən yaxa qurtarmaq üçün ciddi tədbirlər həyata keçirilir, özəl sektora yardım göstərilir, bank və sığorta sahələrinə kreditlər ayrılır, nəhəng konsernlər milliləşdirilir. Ölkəmizdə də maliyyə böhranı ilə bağlı müxtəlif fikirlər səslənir. Müxalifət mətbuatında onun ölkəmizin iqtisadiyyatına ciddi təsir edəcəyi vurğulanır, bununla əlaqədar bir sıra sənaye sahələrində iş yerlərinin bağlanacağı, iqtisadiyyatın zəifləyəcəyi önə çəkilir.

Əslində uzun illər maliyyə-kredit siyasəti məsələləri ilə məşğul olan ekspertlər bildirirlər ki, bir sıra dövlətlərdən fərqli olaraq Azərbaycanda dövlət başçısı İlham Əliyevin həyata keçirdiyi düzgün sosial-iqtisadi siyasət nəticəsində maliyyə böhranının elə bir təhlükəsi gözlənilmir. Bunun səbəblərini açıqlayan mütəxəssislər bir neçə məqamı önə çəkirlər. Bildirirlər ki, Azərbaycan dünya fond birjalarında iştirak etmir. Digər tərəfdən, ölkə iqtisadiyyatında aparıcı rol oynayan neft sənayesi dövlətin mülkiyyətidir. Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti səhmləşdirilməmişdir, buna görə də birja hərraclarında iştirak etmir. Lakin ölkəmiz beynəlxalq maliyyə sisteminin kifayət qədər fəal iştirakçısıdır. Biz məhsul satır, ondan əldə edilən valyuta ehtiyatlarını beynəlxalq banklarda yerləşdiririk. Son illərdə dünyanın aparıcı şirkətlərinin səhmlərini almağa başlamışıq, hərçənd buna o qədər də çox vəsait xərcləməmişik...

Azərbaycan hökuməti və Milli Bank tərəfindən böhranın təsirini azaltmaq üçün müvafiq tədbirlər həyata keçirilir. Məsələn, Milli Bank faiz dərəcələrini iki dəfə azaltmışdır. Bu, ona görə edilmişdir ki, kommersiya bankları riskə getməyə qorxmasınlar və Azərbaycan müəssisələrinin normal fəaliyyəti üçün onlara kredit versinlər.

Maliyyə böhranının tikinti sektoruna da elə bir ciddi təsiri gözlənilmir. Bununla əlaqədar Azərbaycan Dövlət Şəhərsalma və Arxitektura Komitəsinin şöbə müdiri Cahangir Qocayevin fikrincə, ölkəmizin həm makroiqtisadi, həm də sahə iqtisadiyyatı baxımından gələcək perspektivlərinin müəyyənləşdirilməsində dünyada mövcud iqtisadi vəziyyətə, siyasi münasibətlərə bu və ya digər dərəcədə diqqət yetirilməlidir. Ən başlıcası isə nəzərə almaq lazımdır ki, son vaxtlar dünyanı bürüyən maliyyə böhranı klassik bazar iqtisadiyyatı üzərində öz təsərrüfatını quran ölkələrdə daha qabarıq nəzərə çarpır. Gizlətməyək, bunun bizim respublikamıza da müəyyən təsiri olmuşdur. Amma bu təsir Azərbaycanı, belə demək mümkündürsə, əsas istiqamətdən, yəni tutduğumuz yoldan, müəyyənləşdirilmiş iqtisadi kursdan sapındıra bilməmişdir. Bəzən sual verirlər ki, bunun hansı yolla qarşısı alınır? Əvvəla , biz bazar münasibətlərinə yeni qoşulan və iqtisadiyyatı daha çox real sektor üzərində qurulan bir ölkəyik. Digər tərəfdən, həyata keçirilən iqtisadi kurs və onun təminatı olan maliyyə siyasəti bir-birini tamamlayır. Bütün bunlar isə təkrar edirəm, ölkəmizi dünyada dolaşan maliyyə böhranının təsirindən müəyyən qədər uzaqlaşdırır.

C.Qocayev bir mühüm məqamı da xatırlatdı ki, Azərbaycan qanunvericiliyi (burada investisiya fəaliyyəti haqqında qanun daha çox mühüm əhəmiyyət kəsb edir) bir sıra xüsusiyyətlərinə görə diqqəti çəkir. Belə ki, həmin sənədlərdə açıq-aydın göstərilir ki, ölkədə sosial-iqtisadi inkişaf xətti məqsədli proqramlar üzrə reallaşdırılır. Heç kimə sirr deyil ki, son beş ildə bizim regionların, o cümlədən Bakının sosial-iqtisadi inkişafı cənab İlham Əliyev tərəfindən təsdiqlənən müvafiq proqramlara əsaslanır. Məhz belə proqramların mövcudluğu da maliyyə böhranının təsirini, şübhəsiz ki, azaldır.

C.Qocayev daha sonra dedi: — Sözügedən böhranın konkret olaraq tikintiyə təsiri barədə onu qeyd edə bilərəm ki, bu sahə çox böyük kapital tutumludur. Ölkədə həyata keçirilən tikinti fəaliyyətinin bir qisminə, məsələn, infrastruktur layihələrinə yönəldilən kapital, həmin sahədə istehsal olunan əlavə dəyər dövriyyəyə daxil olmur. Bu, bütün dünyada belədir. Düzdür, gələcəkdə hansısa yoldan, körpüdən, yol qovşağından istifadəyə görə büdcəyə müəyyən vəsait daxil olması barədə qərar qəbul edilə bilər. Hələlik isə həmin infrastruktur layihələri neft gəlirlərindən də istifadə olunmaqla reallaşdırılır. Bu, böhran davam edən dövrdə azacıq da olsa problem yarada bilər. Amma nəzərə alaq ki, bu gün həyata keçirilən infrastruktur layihələri gələcəkdə investisiya fəaliyyəti üçün səmərəli bir mühit yaradacaq. Eyni zamanda, o, kapitalın təmərgüzləşməsinin qarşısının alınmasında böyük əhəmiyyətə malikdir, investisiyanın rayonlara, bölgələrə səpələnməsi üçün mühüm önəm daşıyır. Başqa sözlə, regionlarda iş yerlərinin açılmasına, bununla da yoxsulluğun azaldılmasına öz müsbət təsirini göstərir.

Onu da yaddan çıxarmayaq ki, tikinti-investisiya fəaliyyətini təsadüfi yerə inkişafın lakmus kağızı adlandırmırlar. Hansı dövlətdə, ölkədə güclü tikinti-quraşdırma işləri aparırlarsa, deməli, onlarda, şübhəsiz ki, inkişaf, tərəqqi var. Bu, Azərbaycanda da belədir. Hazırda ölkədə geniş həcmli inşaat işlərinin reallaşdırılması həm bu gün respublikamızın inkişafının, həm də sabah onun daha da qüdrətlənməsinin bariz göstəricisidir.

Yeri gəlmişkən, bir mühüm məqamı da unutmayaq. Bu gün paytaxtda, bölgələrdə sosial yönümlü tikintilər aparılır. Məsələn, xəstəxanalar, diaqnostika mərkəzləri, idman kompleksləri inşa olunur, istifadəyə verilir. Bütün bunlar insan kapitlalının inkişafına, əhalinin sağlamlığına, sosial şəraitin yaxşılaşdırılmasına, ən başlıcası isə Azərbaycanın gələcək tərəqqisinə, qüdrətlənməsinə hesablanmışdır.

Göründüyü kimi, tikintidə, eləcə də digər sahələrdə dinamik inkişaf davam edir. Ümumi daxili məhsul istehsalının həcmi ildən-ilə artır. Bu gün ölkənin qızıl-valyuta ehtiyatlarının həcmi 17 milyard dollardan çoxdur. Bu və ya digər amillər əmin olmağa əsas verir ki, indiki böhranın Azərbaycana elə bir ciddi təsiri gözlənilmir. Hökumətin və Milli Bankın pul-kredit və büdcə siyasəti də bunu açıq-aydın göstərir.

Azərbaycanın iqtisadi inkişafı dövlət büdcəsinin dinamikasında da öz ifadəsini tapmışdır. Hər şeydən əvvəl qeyd edək ki, ötən illərdə olduğu kimi, bu ilin dövlət büdcəsi də Prezident İlham Əliyev tərəfindən həyata keçirilən iqtisadi strategiyanın məntiqi nəticəsidir. Bununla yanaşı, “iqtisadiyyatın güzgüsü” adlandırılan bu mühüm sənəd ölkə iqtisadiyyatının yeniləşməsini, dinamik xarakter daşıyan sosial-iqtisadi inkişaf meyillərini, geniş vüsət alan struktur dəyişikliklərini özündə əks etdirir. Beynəlxalq Valyuta Fondunun açıqlamalarına əsasən, bu il Azərbaycanda iqtisadi artım 12 faiz təşkil edəcəkdir və bu da MDB-də ən yüksək göstəricilərdən biridir. Bu rəqəm, eyni zamanda, ölkə iqtisadiyyatının yeni keyfiyyət mərhələsinə qədəm qoyduğunu göstərir. Bir çox xarici dövlətlərlə, hətta inkişaf etmiş qabaqcıl ölkələrlə müqayisədə respublikamızın qlobal iqtisadi böhrana qarşı ciddi mübarizə tədbirləri görməsi nüfuzlu beynəlxalq qurumlar tərəfindən də etiraf olunur. Beynəlxalq Valyuta Fondunun (BVF) nümayəndəsi Valeriya Fikera tərəfindən Azərbaycanın qlobal maliyyə böhranı fonunda 2009-cu ili də uğurla başa vuracağı, bu böhranın yarada biləcəyi çətinliklərə hazır olduğu bildirilmişdir.

Vaqif BAYRAMOV

Xalq qəzeti.-2009.-9 yanvar.-S.4.