Sənayenin inkişafı yeni istehsal sahələrinin yaradılmasını sürətləndirir

Hər hansı bir ölkənin, dövlətin hərtərəfli inkişafında, milli maraqlarının maksimum dərəcədə qorunmasında onun iqtisadi gücü, potensialı mühüm əhəmiyyət daşıyır. Bu cəhətdən ulu öndərimiz Heydər Əliyev kursunu uğurla davam etdirən Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin rəhbərliyi altında 2003-cü ildən bəri iqtisadi sahədə qazanılan müsbət göstəricilər diqqəti çəkir. Xatırladaq ki, dövlətimizin iqtisadi kursunda bir-birindən fərqli, eyni zamanda bir-birini tamamlayan iki istiqamət daha çox diqqəti çəkir. Bunlardan biri neft amili ilə bağlıdır.

Əgər nəzərə alsaq ki, Azərbaycan tarixən neft ölkəsi sayılır və respublikamızın zəngin karbohidrogen ehtiyatları var, bu, tamamilə təbiidir. Lakin unutmayaq ki, xalqımızın xoşbəxtliyi həm də ondadır ki, Prezident İlham Əliyevin səyi, uzaqgörənliyi və iradəsi sayəsində son beş ildə Azərbaycanın neft amilindən asılılığını aradan qaldırmağa imkan verən, şərait yaradan bir sıra mühüm tədbirlər həyata keçirilmişdir. Bu fikri fərqli şəkildə ifadə etsək, deyə bilərik ki, 2003-cü ildən başlayaraq ölkəmizdə iqtisadi siyasətin digər mühüm bir istiqaməti də diqqət mərkəzində saxlanılmışdır. Bu da qeyri-neft sektorunun inkişaf etdirilməsi, o cümlədən, bölgələrin, rayonların inkişaf, tərəqqi proseslərinə qoşulması, yeni istehsal sahələrinin və iş yerlərinin yaradılması ilə bağlıdır.

Dövlətin qeyri-neft sektorunun inkişafı strategiyasının əsasları artıq icrası uğurla başa çatdırılan regional Dövlət Proqramında da öz əksini tapmışdır. Bundan başqa, ayrı-ayrı regionların sosial-iqtisadi inkişafı ilə bağlı xüsusi dövlət proqramları qəbul edilmişdir. Bütün bunlara istinadən deyə bilərik ki, ölkə iqtisadiyyatının çoxqütblüyünə nail olunması, bölgələrin potensialından maksimum istifadə edilməsi dövlətin iqtisadi konsepsiyasının prioritetini təşkil edir. Ən əsas məqam isə ondan ibarətdir ki, ölkənin iqtisadi potensialını bütün miqyası ilə hərəkətə gətirmək üçün lazımi dövlət dəstəyi göstərilir, layihələrin icrasına maliyyə təminatı verilir.

Bütün bunların nəticəsidir ki, son illər Azərbaycan iqtisadiyyatı dinamik inkişaf tempi ilə xarakterizə olunur. Son dörd ildə ölkə iqtisadiyyatınıda 3 dəfəyə yaxın artıma nail olunub. Respublikamız iqtisadi inkişafı əks etdirən göstəricini — ümumi daxili məhsul istehsalı həcmini 25 faizə çatdıraraq bütün dünya üzrə lider mövqeyə yüksəlmişdir. Əsas məqamlardan biri də odur ki, ümumi daxili məhsul istehsalında özəl bölmənin çəkisi getdikcə artır və hazırda bu göstərici 80 faizi keçmişdir. Son beş ildə paytaxtda və bölgələrdə 750 mindən artıq yeni iş yeri açılmışdır ki, onların da böyük əksəriyyəti daimidir.

Sonuncu göstəricinin əldə edilməsində sahibkarlığın inkişafına göstərilən diqqətin rolu danılmazdır. Belə ki, bölgələrdə sahibkarlığın inkişafına verilən dəstəyin hesabına özəl bölmə ildən-ilə inkişaf edir. Dövlət başçısının ölkədə sahibkarlığının inkişafı istiqamətində atdığı addımlar sistemli və ardıcıl fəaliyyət konsepsiyasına əsaslanır. Ölkə Prezidenti hesab edir ki, bazar mexanizminin hərəkətverici qüvvəsi hesab edilən sahibkarlığın inkişafı keçid iqtisadiyyatı ölkələrinin siyasi, sosial-iqtisadi sisteminin yenidən qurulmasında, sosialyönümlü problemlərin kompleks həllində mühüm rol oynayır.

Onu da deyək ki, iqtisadiyyatın dinamik inkişafı, təbii ki, ölkənin maliyyə imkanlarını da genişləndirmişdir. Artıq respublikamızın strateji valyuta ehtiyatları 20 milyard dollara çatmışdır. Azərbaycanın beynəlxalq maliyyə qurumlarından asılılığına son qoyulmuşdur. Təkcə daxili investisiyalarda hökumətin payı daha 12 faiz artaraq 64 faizə yüksəlmişdir. Yeri gəlmişkən, başqa bir fakta da diqqət yetirək: əgər ölkənin xarici borclanmasının ümumi daxili məhsula nisbəti 2005-ci ildə 18 faiz, 2006-cı ildə 12 faiz, 2007-ci ildə 8 faiz, ötən il isə analoji rəqəm cəmi 6,5 faiz olmuşdur. Müqayisə üçün deyək ki, bu, bütün dünya üzrə ən az riski olan göstəricidir. Yeri gəlmişkən, beynəlxalq maliyyə qurumlarının, Dünya Bankının təmsilçiləri də Azərbaycanın iqtisadiyyatının əsasən güclü daxili potensial üzərində qurulduğunu vurğulayaraq respublikamızın qlobal maliyyə böhranının təsirindən qorunmağa daha yaxşı hazır olduğunu etiraf edirlər.

İqtisadiyyatın inkişafından danışarkən, sənayenin dinamikasına da diqqət yetirməyi zəruri sayırıq. Ölkə iqtisadiyyatında aparıcı mövqeyi olan sənayedə istehsal olunmuş məhsulun həcmi ötən il təxminən 8,5 faiz, o cümlədən neft sektorunda 8,6 faiz, qeyri-neft sektorunda isə 8,1 faiz artmış, ümumilikdə sənaye işlərinin həcmi 25,4 milyonu manat təşkil etmişdir. Sənayenin artımı neftin hasilatında 7,6 faiz, qazın hasilatında 54,2 faiz, qida məhsullarının istehsalında 0,2 faiz, kimya sənayesində 43,8 faiz və s. sahələrdə müşahidə olunmuşdur.

Sənaye sektorunda fəaliyyət göstərən səhmdar cəmiyyətləri tərəfindən 882,6 milyon manatlıq və ya ümumi buraxılışın 3,5 faizi qədər sənaye məhsulu istehsal olunmuş və xidmətlər göstərilmişdir.

Sənayedə daha çox xüsusi çəkisi olan mədənçıxarma sənayesində ötən il qaz kondensatı ilə birlikdə 37,8 milyon ton xam neft, səmt qazı da nəzərə alınmaqla19,2 milyard kubmetr təbii qaz hasil edilmişdir.

Ötən ilin on ayı ərzində mədənçıxarma sənayesində istehsalın həcmi əvvəlki ilin müvafiq dövrünün səviyyəsindən 8,4 faiz çox olmuş və bu sahədə aparıcı qüvvəyə malik Azərbaycan Beynəlxalq Əməliyyat Şirkəti tərəfindən 30,6 milyon ton neft (qaz kondensatı da daxil olmaqla) və 7,1 milyard kubmetr əmtəəlik təbii qaz hasil edilmişdir.

Sənaye işçilərinin orta hesabla hər dörd nəfərindən biri mədənçıxarma sənayesində çalışmış, bu sahədə çalışanların orta aylıq əmək haqqı, 995,6 manat, yaxud 2007-ci illə müqayisədə 18,6 faiz çox olmuşdur.

Emal bölməisndə məhsul istehsalı 7,7 faiz çoxalmış və sənayenin ümumi məhsul istehsalında bölmənin xüsusi çəkisi 17,5 faizə bərabər olmuşdur. Qida məhsulları istehsalı 0,2 faiz, neft məhsulları istehsalı 5,9 faiz, dəri, dəridən məmulatlar və ayaqqabı istehsalı 32,2 faiz, sellüloz-kağız istehsalı, nəşriyyat işi məhsulları istehsalı 0,7 faiz, rezin və plastik kütlə məmulatları istehsalı 18,1 faiz, metallurgiya sənayesi və hazır metal məmulatları istehsalı 34,1 faiz, qeyri-metal mineral maddələr istehsalı 2 faiz, maşın və avadanlıqlar istehsalı 8,2 faiz artmışdır.

Ötən il ərzində sənaye müəssisələrində siyahı tərkibində olan faktiki işçilərin sayı 179,1 min nəfər təşkil etmiş və ötən ilin eyni dövrü ilə müqayisədə 4,8 faiz çox olmuşdur. Onların 60,8 faizi sənayenin dövlət bölməsinə, 39,2 faizi isə qeyri-dövlət bölməsinə məxsus müəssisələrində çalışmış, işçilərin 22,6 faizi mədənçıxarma, hər dörd nəfərindən biri elektrik enerjisi istehsalı bölməsində cəmləşmişdir.

Göründüyü kimi, iqtisadiyyatın bütün sahələrində, o cümlədən sənaye sektorunda yeni keyfiyyət göstəricilərinin əldə olunması, qeyri-neft sektorunun inkişafı yolu ilə regionların tarazlı və davamlı inkişafının sürətləndirilməsi son illər qazanılan uğurlardandır. Azərbaycanın xarici investisiyalar üçün cəlbediciliyinin qorunması və milli iqtisadiyyatın, eləcə də sənayenin müxtəlif sahələrinə qoyulan sərmayələrin ildən-ilə artması öz müsbət nəticələrini göstərmişdir. Buna görə də Azərbaycan iqtisadi cəhətdən günbəgün möhkəmlənir, qüdrətlənir, bu isə ilk növbədə insanların gündəlik həyatında özünü qabarıq büruzə verir.

Vaqif BAYRAMOV,

Xalq qəzeti.-2009.-13 yanvar.-S.5.