20 Yanvar faciəsi tariximizin qanlı, həm də şanlı səhifəsidir

1990-cı ilin Qanlı yanvar hadisələrindən 19 il ötür. Geridə qalan bu tarix xalqımızın başına gətirilmiş digər müsibətlər kimi bu faciənin də həm soydaşlarımız, həm də dünya ictimaiyyəti tərəfindən layiqincə qiymətləndirilməsinə imkan vermişdir. BMT, ATƏT, Avropa Şurası və digər beynəlxalq təşkilatlar planetin digər ölkələrində törədilmiş qanlı hadisələrlə yanaşı, 20 Yanvar faciəsini də ümumiyyətlə, insanlığa qarşı törədilmiş cinayət aksiyası kimi qiymətləndirirlər. Bəzi Avropa ekspertləri bu aksiyanı SSRİ rəhbərliyinin “qardaş respublikalar” arasında yeritdiyi milli ayrı-seçkiliyin nümunəsi adlandırırlar.

Dünya erməni lobbisinin aparıcı simaları isə 90-cı illərin sonundakı iki tarixi hadisəni “Böyük Ermənistan” xülyasının reallaşdırılması istiqamətində çox mühüm addım kimi qiymətləndirirdilər. Bu addımlar dahi siyasətçi Heydər Əliyevin SSRİ rəhbərliyindən uzaqlaşdırılması və özünün ərazi bütövlüyünün müdafiəsinə qalxmış Azərbaycan xalqının gözünün odunu almaq üçün Bakıya qoşun yeridilərək çoxsaylı insanların qanının tökülməsi idi. Ermənilər güman edirdilər ki, bu iki addım “Böyük Ermənistan” üçün yaşıl işıq yandıracaq. Amma tarix ədalətli, Tanrı böyükdür. Tarix öz ədalətini nədə göstərdi?

Heydər Əliyev SSRİ rəhbərliyindən kənarlaşdırılandan sonra da mənəvi cəhətdən sınmadı (bütün dünyanı siyasi cəhətdən idarə edə biləcək bir şəxsin, sanki, ev dustağı kimi tamamilə səlahiyyətsiz bir duruma gətirilməsi istənilən siyasətçini sındırardı) və öz qətiyyəti, iradəsi ilə Azərbaycan xalqının xilaskarına çevrildi. Tanrının böyüklüyü isə onda görünürdü ki, ulu yaradan Azərbaycan xalqının böyük oğluna möhtəşəm bir siyasi uzaqgörənlik bəxş etmişdi. Heydər Əliyev Kommunist Partiyasının çökməsini, SSRİ-nin dağılmasını hansısa lentə baxırmış kimi görürdü.

20 Yanvar faciəsinin köklərinə nəzər salarkən bir çox tarixi faktları yenidən götür-qoy etmək zərurəti yaranır. 1918-ci ildə qədim türk-oğuz torpaqlarında Ermənistan adlı dövlət yaratmış bədnam qonşularımız, sadəcə, dünyada gedən ictimai-siyasi proseslərdən maksimum şəkildə bəhrələnə bilmişdilər. Türkiyə Birinci dünya müharibəsinin nəticələrinin verdiyi ağrı-acıları yaşamaqdadır, Çar Rusiyası devrilir, yeni yaranmış Azərbaycan dövləti isə hələ öz ərazilərini qorumaq iqtidarında deyildir. Belə bir məqamda işə düşən erməni məkri və xəyanəti tarixi Azərbaycan torpaqlarında müstəqil Ermənistan dövləti yaratmağa nail oldu. Sovet dönəmində Azərbaycanın daha bir sıra ərazilərinə iddialı olan ermənilər Heydər Əliyev siyasi dühasının işığı altında yarasa kimi qaranlıqlara çəkildilər. Heydər Əliyev ermənilərin iddia etdiyi torpaqların Azərbaycanla bağlılığını möhkəmləndirmək üçün dahi uzaqgörənliklə çoxsaylı tədbirlər həyata keçirdi. Məhz ona görə də ulu öndərin Kreml rəhbərliyində təmsil olunması hamıya sərf etsə də, ermənilərə qətiyyən sərf edə bilməzdi.

Tarixçilər güclü arqumentlərlə əsaslandırırlar ki, Kreml tərəfindən Bakıya qoşun yeridilməsinin əsas səbəblərindən biri buradakı azadlıq hərəkatının qarşısını almaqdan daha çox, ermənilərin niyyətinə xidmət edirdi. Mixail Qorbaçovun ölkədə yaratdığı xaos və anarxiyadan bəhrələnən ermənilər hələ Kommunist Partiyasının dövründə, SSRİ rəhbərliyinin qılıncının hər iki tərəfinin kəsdiyi illərdə Azərbaycanın tarixi torpaqları olan Dağlıq Qarabağın Ermənistana birləşdirilməsi barədə rəsmi dövlət sənədi qəbul etmişdilər.

Ermənistanda çıxan “Vozni” (“Kirpi”) jurnalının baş redaktoru, qatı türk düşməni olan Aramais Saakyan 1987-ci ilin martında oxucularla görüşdə Dağlıq Qarabağla bağlı suala çox həyasız bir cavab vermişdi: “Qarabağ məsələsinə başlamazdan əvvəl yuxarıdakı türk paşasının məsələsini həll etmək lazımdır. Hələ ki, türklərin nümayəndəsi Kremldə, iş başındadır, biz susmalıyıq”. Yəni, əlavə şərhə ehtiyac qalmır.

Heydər Əliyevin Kremldən getməsindən dərhal sonra Dağlıq Qarabağda mitinqlər, Qarabağın Ermənistana birləşdirilməsi üçün aksiyalar başlandı və sairə. Tarixən öz torpaqlarını mərhələ-mərhələ itirən Azərbaycan xalqı ermənilərin növbəti həyasızlığı ilə barışa bilməzdi. Ona görə də ölkənin ərazi bütövlüyününün qorunması məqsədilə qarşılıqlı siyasi aksiyalar Bakıda da başlandı. Qorbaçov iqtidarını satın almış dünya erməni lobbisi isə Azərbaycanda başlanmış etiraz aksiyalarının qarşısını məhz 1990-cı il yanvarın 19-dan 20-nə keçən gecə reallaşdırılmış variantla almağa çalışdı. Qan töküldü, həbs və repressiyalar iti sürətlə davam etdirildi. Xalqın ağır günləri başlandı. Bu zaman...

1990-cı il yanvarın 21-də Azərbaycanın Moskvadakı daimi nümayəndəliyinə gələn ulu öndər Heydər Əliyev Qorbaçov rejiminin amansızlığını, yeridilən milli ayrıseçkilik siyasətini qətiyyətlə pisləyən bəyanat verdi: “Mən bu aksiyanı pisləyir, onu antihumanist, antidemokratik və hüquqa ziddi sayıram. Bu ağır günlərdə sizləri ağıla, kamala, həmrəyliyə və birliyə çağırıram. Mənim teleqramımı respublika mətbuatında dərc etməyi, radio-televiziya ilə yaymağı və matəm mitinqində elan etməyinizi xahiş edirəm”. Ağır zərbə almış Azərbaycan xalqının qaməti düzəldi. İnsanlarda milli azadlıq hərəkatına inam, ümid artdı. İtkilər vermiş xalqda son qələbəyə inam yarandı.

Çox təəssüf ki, Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin ilk illərində ölkəyə rəhbərlik etmiş Moskvapərəst Ayaz Mütəllibov da, onu topla-tüfənglə devirib hakimiyyətə gəlmiş AXC–Müsavat iqtidarı da 20 yanvar faciəsinə siyasi-hüquqi qiymət verilməsini qətiyyən gündəliyə gətirmədi. Çünki 20 Yanvar faciəsinin törədilməsində Mixail Qorbaçov və dünya erməni lobbisi ilə yanaşı, yerli siyasətçilər də günahkar idilər. Bu məsələnin parlamentdə və ya hər hansı auditoriyada ciddi şəkildə müzakirə edilməsi zamanı müqəssirlərin adı açıqlana bilərdi. Ona görə də Heydər Əliyevin siyasi hakimiyyətə qayıdışına qədər bu məsələ həm Moskvada, həm də Bakıda çox ciddi şəkildə ört-basdır edilirdi.

Ulu öndərin siyasi hakimiyyətə qayıdışından sonra isə 1994-cü il mart ayının 29-da Milli Məclisdə gedən uzun müzakirlərdən, şahidlərin, həmin dövrdə vəzifə sahibi olmuş şəxslərin, tarixçi alimlərin, digər ziyalıların çıxışlarından sonra “1990-cı il yanvarın 20-də Bakıda törədilmiş faciəli hadisələr haqqında” qərar qəbul edildi. Beləliklə, Azərbaycan tarixinin son 40 ilində olduğu kimi, bu məsələdə də haqq-ədalət məhz ulu öndər Heydər Əliyevin səyləri və siyasi iradəsi nəticəsində bərpa edildi. Heydər Əliyevin adı sonrakı bütün proseslərdə xalqın mənfeyini qoruyan, dövlətin maraqlarını güdən dahi siyasətçi kimi Azərbaycan tarixinə əbədilik düşmüşdür.

İttifaq MİRZƏBƏYLİ

Xalq qəzeti.-2009.-15 yanvar.-S.4.