Ən başda Azərbaycan dövlətinin mənə verdiyi qiymət dəyərlidir

Musiqimizin qüdrəti və zənginliyi qarşısında hər kəs mütəəssir olur

O özünü millətinin təmsilçisi sayır. Hesab edir ki, millətinin qan yaddaşında yaşayan bəşəri sevgi və duyğuları, sülhsevərliyi bütün dünyaya səsləndirmək bacarığına malik olması ona ölkəsinin mədəniyyət siyasətinin aparıcı simalarından birinə çevrilməsinə imkan verib. Azərin xanım haqqında dəbdəbəli təqdimata ehtiyac görmürük. Sadəcə, məlumat üçün demək istəyirik ki, Azərbaycan Respublikasının Əməkdar artisti Azərin xanım bu günlərdə Ege Universiteti Türk Dünyası Araşdırmalar İnstitutu və Türk Kültür və Sanat Dərnəyinin birgə qərarı ilə “Türk dünyasında türkçülük duyğusunun ən gözəl ifadəçisi” ödülünə layiq görülüb. Azərin xanımla eksklüziv müsahibəni təqdim edirik.

- Əvvəla, sizi “Türk dünyasında türkçülük duyğusunun ən gözəl ifadəçisi” ödülünə layiq görülməniz münasibətilə təbrik edirik. Azərin xanım bildiyimiz qədərilə mükafatlarınız çox olub. Amma Türk dünyası ilə bağlı ödülə layiq görülmək yəqin ki, bir başqa duyğudur.

- Doğru dediniz, bu vaxta kimi çoxlu mükafatlarım olub. Təbii ki, ən başda Azərbaycan dövlətinin mənə verdiyi qiymət dəyərlidir. Çünki biz hər şeydən əvvəl öz millətimiz, öz dövlətimiz üçün çalışırıq. Öncə öz sənətinin vurğunu olursan, işini sevərək çalışırsan. Daha sonra başa düşürsən ki, bu sənət təkcə sənə aid deyil, sənin Vətəninə, səni yetişdirən torpağa aiddir. Eyni zamanda, öz sənətim ilə Türk dünyasında tanınmaq çoxdankı arzum idi. İstədirdim ki, həm səsimi eşitsinlər, həm də mənim simamda Azərbaycan türklərini tanısınlar. Bildiyiniz kimi, hazırda atəşkəs vəziyyətində olsaq da, müharibə şəraitində olan bir ölkəyik. Və bu gün bir çox problemlərimiz var ki, onları dünyaya çatdırmaq üçün gecə-gündüz çalışmalıyıq. 20 Yanvar faciəsi, Xocalı soyqırımı, Qarabağ hadisələri kimi. Bu mənada əgər bu gün təkcə sənətlə deyil, həm də bir vətəndaş mövqeyi ilə Türk dünyasına çıxa bilmişəmsə, ümumiyyətlə, dünyanın hər yerində yaşayan türk toplumlarına səslənə bilirəmsə bu məqsədimə müəyyən qədər nail olmağımın göstəricisidir. Məni bu ödülə layiq gördükləri üçün isə Ege Universitetinə, onun rəhbərliyinə minnətdaram.

- Vaxtilə Zeynəb Xanlarova, Rəşid Behbudov kimi sənətçilərimiz mədəniyyətimizi təbliğ etməklə yanaşı, birbaşa xalqla təmasda olurdular. Onlardan sonra bir ara düşünürdük ki, artıq bu ənənə qırılıb. Hazırda isə görürük ki, bu missiya sizin çiyinlərinizə düşür.

- Mən öz işimdə bir mənəvi zənginlik axtarıram. Təxminən 2 il bundan öncə Xocalı soyqırımı ilə bağlı öz maliyyə vəsaitimiz hesabına bir musiqili klip hazırladıq. Şairə Rəsmiyyə Sabirin “Bağışlama məni Vətən!” adlı şeirini Eldar Mansurovun bəstəsilə şeir olaraq səsimlə lentə aldıq. Sonra Xocalı soyqırımını, 20 Yanvar faciəsini əks etdirən görüntülərdən ibarət klip hazırlandı. Hətta ingilis dilində şeirin tərcüməsini yerləşdirdik. Bu gün təkcə Azərbaycan dili ilə haqq səsimizi dünyaya çatdıra bilmərik. Ona görə də Heydər Əliyev Fondu tərəfindən dünyanın ən aparıcı dövlətlərində onların öz dilində Xocalı soyqırımını, Azərbaycan həqiqətlərini anlatmaq üçün yüksək səviyyəli təbliğat işi qurulub. Bu tamamilə doğrudur. Artıq dünya dilində danışmağın vaxtıdır ki, bizi başa düşsünlər. Həmin kliplə yerli telekanallarımızdan birində Xocalı soyqırımı ərəfəsində qonaq oldum. Biz bu ölkənin vətəndaşıyıqsa ən yaxşı biz bilərik başımıza nə kimi müsibətlər gətirilib. Özəl telekanalda çalışan gənc qardaşımız mənə qəribə bir sual verdi. Dedi ki, bununla kimisə qıcıqlandırmağa çalışırsınız? Çünki şeirdə bir balaca tənqid var idi. 1918-ci ildə Azərbaycanın başına gələn hadisələrdən, Sovet dönəmində şəhidliyimizin gizlədilərək Çəmbərəkənd qəbiristanlığının Dağüstü park elan edilməsindən, Xocalı soyqırımı və Qarabağ hadisələrindən, bir sözlə, Rus imperiyasının başımıza açdığı müsibətlərdən bəhs olunurdu. Bu klip yerli kanalların heç birində göstərilmədi. Amma Türkiyənin 6 kanalının xəbərlər proqramında yayımlandı. Təbii ki, Azərin adı ilə Azərbaycanın siması olaraq yayımlandı. Bu klip Amerikada, Londonda Xocalı soyqırımı ilə bağlı tədbirlərdə nümayiş etdirildi. Yəni, biz öz işimizi görürük, amma bizə münasibət necə olmalıdır onu tam şəkildə görə bilmirik. Mən bu işi özüm üçün etmirəm ki, xalqımızın, dövlətimizin dərdini çatdırıram. Bu danışdıqlarım mənim üçün bir qədər hesabat xarakteri daşıyır və düşünürəm ki, hər bir sənətçi, hər bir mədəniyyət adamı, hətta sıravi vətəndaş belə öz-özünə bu sualı hökmən ünvanlamalıdır: “Mən Vətənin bu günündə nə etmişəm?” Əgər bu gün Azərin deyirsə ki, “Bağışlama bizi vətən!”, deməli, onun haradasa günahı var. Axı torpaqlarımız hələ də işğal altındadır.

- Son illər əcnəbi sənət adamları ilə ortaq layihələr işləmək ənənəsi də formalaşıb. Bəlkə, bu üsul bizim təbliğat işimizə daha çox xeyir gətirər?

- Mənə iş görmək üçün heç bir xarici müğənni lazım deyil. Çünki Azərbaycan musiqisinin qüdrəti və zənginliyi qarşısında hər kəs mütəəssir olur. Ölkəmizdən kənarda məni Azərbaycan müğənnisi kimi tanıyırlar. Bütün tədbirlərdə oynaq musiqi oxusam, mənə baxan insanlar fikirləşməzmi ki, bu millətin axı Qarabağ kimi yaralı yeri var. Fərdi münasibətdə hər kəs öz vicdanının səsinə qulas asmalıdır. Çox məşhur bir deyim var: pul çox şeydi, amma hər şey demək deyil. Vətən, torpaq anlayışı yanında isə pul ümumiyyətlə öz anlamını itirir. İnsan öz vicdanı və mənsub olduğu millət və torpağın onun boynuna qoyduğu məsuliyyətlə üz-üzə qalır. Təəssüf ki, indi incəsənət sahəsində iki tendensiya hökm sürür: bir qisim insanlar iş görür təbliğ olunmur, kölgədə qalır, bir qismi də Xocalı soyqırımı günü xarici telekanalların şou-proqramlarına çıxıb oxuyur, xarici ölkələrdə konsertlər verir və gecə-gündüz efirdən düşmürlər.

- Azərin xanım, tamaşaçılar sizi TRT Avaz kanalında “Azərinlə əsintilər” proqramının aparıcısı kimi də tanıyırlar. Həmin layihənin aqibəti necə oldu?

- Bir neçə il bundan öncə, Türkiyənin TRT kanalında bir proqram aparmağa dəvət olunmuşdum. Layihənin formatı məni qane etmədiyindən razılıq vermədim. Ortaq türk kanalı TRT Avaz yarananda isə mən Qala konsertində iştirak edirdim. O kanaldan da təklif gəldi və format məni qane etdiyindən razılığımı verdim. Ötən ilin yaz dönəmində 21 veriliş çəkildi. Çalışdıq ki, Avropadan, Türk dövlətlərindən tamaşaçıları cəlb edə bilək. Veriliş musiqili-əyləncəli xarakter daşısa da həm də çalışdıq ki, Azərbaycan həqiqətlərinə də yer ayıraq, mədəniyyətimizi, tariximizi təbliğ edək. Eləcə də, ümumi Türk dünyasının birləşməsi üçün nələr etmək olar, onları dilə gətirək. Ədəbiyyat yazarlarını söhbətlərə cəlb etdik. Mənim üçün ən önəmli isə bayraq idi. Dövlət atributumuz mənim hər bir verilişimdə proqramı bəzəyirdi. İndi studiya təmirə dayanıb. İnşallah, bu yazdan veriliş davam edəcək.

- Azərin xanım, maraqlıdır ki, sizi ilk dəfə məhz Türkiyədən tanımağa başladıq...

- Yaradıcılığa erkən yaşlarda başlamışam. Beş yaşından AzTV-nin radiosunda uşaq mahnıları oxuyurdum. “Cücələrim” və “Bənövşə” Uşaq Xorunda oxumuşam. Bizim qızıl fondda mənim səsimlə yazılan uşaq mahnıları var. Sonra Konservatoriya dövrü gəldi. “Qızıl payız” estrada müsabiqəsinə qatıldım. O vaxt vokal ifaçısı olduğumuz üçün bizə belə yarışlarda oxumağa icazə verilmirdi. Amma mənim klassik musiqi ilə estrada musiqisini birləşdirib oxumağa böyük həvəsim var idi. Sonra Türkiyəyə getdim. Ailə həyatı qurdum. Orada 7 il yaşadım. Bu illər ərzində Türkiyədə vokal dərsləri verir, həm də müğənnilik fəaliyyətimi davam etdirirdim. Daha çox xeyriyyə konsertləri ilə çıxış edirdim. Dəfələrlə İstanbul səsyazma studiyalarından iş təklifləri gələndən sonra düşündüm ki, əgər məni müğənni kimi tanıyacaqlarsa qoy elə Azərbaycandan tanınım. Geri dönəndən sonra cəbhə bölgələrində konsert proqramları ilə fəaliyyətə başladım. Hətta Türkiyənin Şırnak, Diyarbəkir vilayətlərinə gedib çıxdım. Dəfələrlə Ankarada, İstanbulda, Tokatda, Ərbada stadion konsertləri verdim.

- Mümkünsə, Azərin adının tarixçəsi barədə də danışın...

- İlk dəfə Türkiyədə konsert proqramında çıxış edərkən məsləhət gördülər ki, adımı dəyişim. Çünki Anaxanım adı səhnə üçün bir qədər münasib görülmürdü. Onda mən məhz Azərbaycanla bağlı ad seçdim-Azərin və bu ad mənə çox böyük uğur gətirdi.

- Sənət marşrutunuz tək Azərbaycan-Türkiyəni, yoxsa başqa Türk dövlətlərini də əhatə edir?

- Bu vaxta kimi istər Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin xətti, istərsə də kollektivim ilə bərabər Avropada da çoxlu konsertlərimiz olub. Demək olar ki, bütün kontingentlərdə olmuşuq. Amma ən böyük arzum bütün Türk dövlətlərində kollektivlə bərabər konsert proqramı ilə çıxış etməkdir. Sovetlər birliyində türk dövlətləri bir-biri ilə daha sıx əlaqələr saxlayırdılar. İstər Özbəkistan, istər Qazaxıstan və ya Türkmənistan olsun. Müstəqillik əldə olunandan sonra bir-birimizə çox uzaq qaldıq. Özbəkistandan bircə Nəsibə Abdullayevanı tanıyırıq. O da ki, bizim mahnıları oxuduğuna görə. Qazaxıstandan Roza Rımbayevanı tanıya bilərik ki, bu sovet dönəmindən olan tanışlıqdır. Onlardan soruşulsa şübhəsiz ki, Zeynəb Xanlarova və Rəşid Behbudovun adı çəkiləcək. Amma ötən əsrin 90-cı illərindən sonra həmin münasibətlər demək olar ki, kəsilib. Bununla belə, sevindirici xəbərlərim də var. Məsələn, Başqırdıstanda yeni televiziya kanalı açılıb. Məndən yaradıcılığımla bağlı məlumatlar və repertuarıma daxil olan əsərləri istəyiblər. Onlarla iş birliyinə razılıq vermişik. Onlara ədəbiyyatımızın, musiqilərimizin təmsilçilərini tanıtmağa çalışacağıq. Əslində, bu işlərdə gec qalmışıq. XXI əsrdə yaşayırıq, hələ də birləşməyin yollarını axtarırıq.

- Azərin xanım, bir qədər də öz ifanızla möhürünü vurduğunuz “Çırpınırdın Qara dəniz” əsəri haqqında danışın.

- Bu əsərin sözləri Türk dünyasına olan sevgidən irəli gələrək 1914-cü ildə Əhməd Cavad tərəfindən yazılıb. 1918-ci ildə isə Üzeyir Hacıbəyli musiqi bəstələyib. Əslində, bu əsər Azərbaycan klassik musiqisi nümunəsidir. Mənim özümə bu əsəri Türkiyədə tanıtdılar.

1992-ci ildə Türkiyədə konsertlərə gedəndə bir nəfər yaxınlaşıb mahnının mətnini mənə təqdim etdi və dedi ki, musiqisi də anonimdir. Mahnını oxudu və mən qeydlərimi götürdüm. Artıq növbəti konsertdə bu əsəri oxuyurdum. Etiraf edim ki, bizdə ilk illər bir qədər soyuq qarşılanırdı bu mahnı. Amma qürurlu tərəfləri də var idi. Görürdüm ki, mən bu mahnını oxuyanda bizim və Türkiyənin zabitləri ayağa qalxırlar, hətta gözləri dolan insanlar var idi. Təbii ki, iş tək mahnı oxumaqla kifayətlənmir. Əgər bir əsrlik yaşı olan mahnını oxuyursansa onun tarixçəsini də bilmək lazımdır. Mahnını insanların başa düşməsi üçün həm də anlatmaq lazımdır. Ona görə də, bütün verilişlərə çıxanda mahnının yaranma tarixini danışırdım. Notlardan hiss etmişdim ki, musiqi Üzeyir Hacıbəylinindir. Sənətçilər də mənim ehtimalımın həqiqətə yaxın olduğunu söyləyirdilər. Araşdırandan sonra gördük ki, həqiqətən də bu Üzeyir bəyin əsəridir. Sonra daha bir fakt ortaya çıxdı. Ermənilər bu əsəri kamança haqqında oxuyurlar. Və bu əsəri Daşnaqsütyun partiyasının himni kimi qəbul ediblər. Onda əsərin təbliğatı istiqamətində bütün imkanlarımızı səfərbər etdik. Əksər internet portallarına əsəri yerləşdirdik. Bu gün həmin aqibəti “Sarıgəlin” mahnısı da yaşayır. Onu da öz fəallığımızla ermənilərin təcavüzündən qoruya bilərik.

- Hesab etmirsiniz ki, böyük Turan ideyası reallaşsa bu əsər himnə çevriləcək?

- Ola bilər, İnşallah. 8 il “Çırpınırdın Qara dəniz” əsərinin mücadiləsini apardıq. Artıq şükürlər olsun ki, dünyanın hər bir yerində bilirlər ki, bu Azərbaycan klassik əsəridir. Əsərdə Əhməd Cavad deyir ki “Türkün şanlı bayrağını, Turan eldən asacağız”, mənə sanki içdən gəldi və dəyişib “Azərbaycan bayrağını Qarabağdan asacağıq” oxudum. Bir dəfə Əhməd Cavadın oğlu Yılmaz bəy mənə zəng vurmuşdu. Fikirləşdim ki, mənə irad tutacaq ki, niyə misraları dəyişmişəm. Mənə söylədi ki, sizə çox sağ ol demək istəyirəm, bəlkə də Əhməd Cavad sağ olsaydı, Azərbaycanın müsibətlərini görsəydi, o da şeirin sonunu belə deyərdi. Allah qismət etsin ki, biz öz bayrağımızı Qarabağdan asaq. Musiqiçi olaraq sevinirəm ki, Əhməd Cavadın, Üzeyir bəyin ruhunu şad etmişəm. Bir məsələ də var, bu əsəri çox-çox əvvəl ilk olaraq, böyük sənətkarımız Zeynəb xanım Xanlarova da oxuyub. Mən bu tarixləri sonradan öyrənmişəm. Özü də Zeynəb xanım bu əsəri sovet dönəmində Türkiyədə oxuyub. Bu isə hər sənətçinin bacaracağı iş deyildi. İnsanı həbs edə, min yolla ləkələyə bilərdilər. Zeynəb xanım bunların heç birindən qorxmayıb.

- Azərin xanım ixtisasca vokal ifaçısınız, amma Azərbaycan Opera və Balet Teatrının səhnəsində yoxsunuz?

- Bir dəfə solo konsertimdə Gülçöhrənin ariyasını oxudum. Sonra üzümü zala tutub zarafatla söylədim ki, deyin onları bağışlamaq olarmı? Konservatoriyada oxuyanda müəlliməm professor Elmira xanım Quliyeva mənə deyirdi ki, səni operamızın Bülbülü olaraq görürəm. Bu gün opera səhnəsində olan Zemfira İsmayılova, Azər Zeynalov, Qərinə xanım da Esmira Quliyevadan dərs alıb. Hər hansı bir opera tamaşasında rol versələr məmnuniyyətlə oynayaram. Hətta hər hansı bir yaxşı bəstəkar mənim səsimə opera yazsa sevə-sevə ifa edərəm. Ən böyük arzularımdan biri Qarabağ mövzusunda yazılmış operada oynamaqdı. Müğənni kimi isə operalardan ariyalara müraciət edirəm.

- Azərin xanım, adətən sənətkarlar öz məktəblərini yaradırlar. Siz bu haqda nə düşünürsünüz?

- Təbii məktəbimin olmasını istəyərdim. Arzum var ki, yaxşı gəlirim olsun və məktəb tikdirim. Bu ənənə Türkiyədə çox geniş yayılıb. Və oradan çox tez-tez master klass dərsləri üçün dəvətlər alıram. Maraqlıdır ki, Türkiyədən təkcə dərs vermək üçün yox, ortaq türkçülük ideyalarını təbliğ edən, bu sahələrdə fəaliyyət göstərən elm, təhsil ocaqlarından, mədəniyyət mərkəzlərindən mühazirələr söyləmək üçün dəvətlər gəlir. Özümü bu işə hazır görəndə yəqin ki, mən də öz məktəbimi yaradacağam. Amma onu da deyim ki, bu gün gözəl sənətkarlarımız - Fidan və Xuraman Qasımova bacıları musiqi akademiyasında öz siniflərini yaradıblar, gözəl tələbələri var. Bu insanların Azərbaycanın musiqi dünyasında böyük yerləri var.

Turanə QADİRQIZI,

Kəbutər HAQVERDİYEVA

Yeni Azərbaycan.- 2010.- 11 mart.- S.6.