İnkişaf və müstəqillik bir yerdə daha gözəldir

Nizami Cəfərov: Müstəqillik bütün hallarda çox böyük nemətdir, amma Azərbaycanın 20 ildə keçdiyi böyük inkişaf yolunu gördükdə isə bu müstəqillik daha dəyərli olur

Məlum olduğu kimi, bu il Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin əldə olunmasının 20-ci ildönümü tamam olur. Prezident İlham Əliyevin Sərəncamına əsasən, bununla bağlı dövlət səviyyəsində müxtəlif tədbirlər həyata keçiriləcək. “Yeni Azərbaycan” qəzeti olaraq, biz də müstəqilliyimizin ildönümü ilə əlaqədar bir sıra layihələr icra etməkdəyik. Bu gün start verdiyimiz növbəti rubrikamız isə “Bu mənim mövqeyimdir” adlanır. Bu rubrikada Azərbaycanın görkəmli elm adamlarının, cəmiyyətdə nüfuzu olan ictimai, siyasi xadimlərin dövlətimizin müstəqillik tarixi, inkişaf yolu ilə bağlı fikirlərini dərc etdirəcək, bu şərəfli tarixi fərqli rakurslardan dəyərləndirməyə çalışacağıq. Rubrikamızın ilk qonağı isə Azərbaycan Atatürk Mərkəzinin rəhbəri, AMEA-nın müxbir üzvü, filologiya elmləri doktoru, professor, millət vəkili Nizami Cəfərovdur.

- Nizami müəllim, 20 il öncə dünyada çox böyük tarixi əhəmiyyət daşıyan, belə demək mümkündürsə, yeni tarixin əsasını qoyan bir hadisə baş verdi. 70 illik sovet imperiyası süquta uğradı və dağıldı. Bugünkü söhbətimizə istərdik elə bu hadisədən başlayaq. Sizcə, belə böyük bir imperiyanın dağılmasını zəruri edən, şərtləndirən amillər hansılar idi və bu imperiya niyə dağıldı?

- Sovetlər birliyi əslində, bir imperiya kimi yaranmışdı. Hələ sovetlər dövründən əvvəl Rusiya imperiyasını “millətlər həbsxanası” adlandırırdılar. Sovet dövründə də millətlər arasında məsələləri nə qədər həll etməyə çalışsalar da, Rusiya ənənəsi hələ də davam edirdi. SSRİ-yə rəhbərlik edən insanlarda da müəyyən şovinizm meyilləri var idi. Nə qədər millətlərin dostluğundan söhbət getsə də, əslində, rusların üstünlüyü tam təmin olunmuşdu. Sadəcə bir faktı xatırlatmaq kifayətdir. Muxtar respublikalarda rus dili geniş təbliğ olunurdu, yerli dillər isə bu və başqa formalarda sıxışdırılırdı, arxa plana keçirilirdi. Eyni zamanda, nə qədər ört - basdır olunsa da, sovetlərin tərkibindəki respublikalara bir müstəmləkəçilik münasibəti var idi. Azərbaycana münasibətdə isə aqressiya başqa respublikalara nisbətən daha çox idi. Bunun da səbəbləri bəlli idi. Əvvəla, Azərbaycan bir türk, müsəlman respublikası idi. Azərbaycanla bağlı məsələlər həll olunanda, Azərbaycanla bağlı siyasət müəyyənləşdiriləndə həmişə İran və Türkiyə amili nəzərə alınırdı. Çünki azərbaycanlıların böyük əksəriyyəti İranda yaşayırdı, Türkiyə ilə tarixdən gələn sıx əlaqələr var di. Odur ki, Azərbaycanı təcrid etməkdən ötrü çox ciddi addımlar atılırdı. Bu da əlbəttə ki, böyük gərginlik yaradırdı. Məsələn, 1930-cu illərdə Azərbaycan xalqına, ziyalılarımıza qarşı haqsızlıqlar, tariximizin saxtalaşdırılması istər-istəməz ümumi ictimai təfəkkürdə müəyyən etirazlar yaradırdı. Amma nə qədər çalışsalar da, Azərbaycanda müstəqillik duyğularını sındırmağa, aradan qaldırmağa nail olmamışdılar. Sadəcə olaraq, ordusu olmayan, parçalanmış xalqı idarə etmək mümkün olmuşdu. Sovetlər birliyi dağılanda artıq Azərbaycanın müstəqillik potensialı mövcud idi. Onu da qeyd etmək lazımdır ki, artıq 1960-cı illərdən başlayaraq, SSRİ-də milli məsələlərə münasibətdə müəyyən yumşalmalar var idi. Artıq hiss olunurdu ki, müxtəlif xalqlar, respublikalar özünəməxsusluqlarını israrla təlqin edirdilər. Əlbəttə, bu hələ o demək deyildi ki, respubikalar müstəqillik almışdılar. Amma bununla yanaşı, hər halda bu müstəqillik maraqları özünü göstərirdi. Məsələn, Azərbaycanda Novruz bayramının yenidən qeyd olunmasına çalışılması, Azərbaycan dilinin dövlət idarələrində işlənilməsi haqqında Fərmanın verilməsi kimi irəliləyişlər müşahidə olunurdu.

- Bu proses Ulu öndər Heydər Əliyev Azərbaycan SSR-ə rəhbərlik etməyə başlayandan sonra xüsusi vüsət aldı, elə deyilmi?

- Bəli, dövlət təhlükəsizlik orqanlarında çalışan, SSRİ-nin mətbəxinə yaxşı bələd olan Heydər Əliyevin Azərbaycanda hakimiyyətə gəlməsi ilə milli meyillər xeyli gücləndi. Azərbaycan dili dərsliklərinə dövlət mükafatı verilməsi, Azərbaycan dilinin inkişafı üçün sözün həqiqi mənasında şərait yaradılması buna bariz misladır. Ulu öndər Heydər Əliyev bilirdi ki, bəzi məsələləri açıq-aşkar şəkildə həyata keçirmək müsbət nəticələr verməyə də bilər. Ona görə də, tədricən, çox da nümayiş etmədən bu prosesləri həyata keçirirdi. Heydər Əliyev böyük dövlət xadimi olduğuna və milli maraqları müdafiə etməyin texnologiyalarını yaxşı bildiyinə görə, 1960-cı illərin sonu, 1970-ci illərdə milli inkişaf meyillərinin geniş miqyasda yayılmasına nail oldu. Bir mühüm məsələ də ondan ibarət idi ki, Ulu öndər Azərbaycanı Sovetlər birliyində tanınan bir respublikaya çevirdi. Azərbaycanın Sovetlər birliyində tanınması, yüksəlməsi eyni zamanda, Azərbaycan şəxsiyyətinin yüksəlməsi demək idi. Heydər Əliyevin səyləri nəticəsində Azərbaycanın tanınmış ədəbiyyat xadimlərinə, dövlət adamlarına, ictimai xadimlərə xüsusi nüfuz qazandırıldı. Həmçinin, təkcə o dövrdə yaşayanlar deyil, daha əvvəlki tarixlərdə yaşamış şəxsiyyətlərə xüsusi nüfuz qazandırıldı, onlarla böyük milli tarixi şəxsiyyətlərə abidə ucaldıldı. Bu o demək idi ki, sənin əcdadın, sənin dədə-baban bunlardır. Bir var ki, milli düşüncə təkcə ziyalılarda, ictimai xadimlərdə olsun, bir də var ki, milli düşüncə kütləviləşdirilsin. Heydər Əliyev bunu həyata keçirdi. Ona görə də, Sovetlər birliyinin tərkibində türk-müsəlman respublikalar içərisində ən öndə gedən, müstəqillik hissiyatları ən güclü olan respublika Azərbaycan idi.

- Nizami müəllim, imperiyanın dağılması ilə bağlı şərhlərdə müxtəlif istiqamətlər özünü göstərir. Bəziləri bunu sırf təbii və labüd proses kimi qiymətləndirdiyi halda, bir qism siyasilər isə iddia edirlər ki, imperiyanın dağılmasına ittifaq daxilindəki respublikaların müstəqillik uğrunda apardığı mübarizə səbəb oldu. Siz necə hesab edirsiniz, bu təbii və dünyada baş verən qlobal hadisələrin fonunda reallaşmış proses idi, yoxsa burada imperiya daxili hərəkatlar əsas rol oynamışdı?

- Mən hesab etmirəm ki, burada əsas rolu imperiyanın tərkibindəki respublikalarda başlamış hərəkatlar oynayıb. Hətta inanmıram ki, imperiyanın süqutu muxtar respublikalarda gözlənilən bir hadisə idi. Düşünürəm ki, bu proseslərə impulsu Moskva verdi. Bu o demək deyil ki, Moskva imperiyanın dağılmasını istədi. Xeyr, sadəcə olaraq, onlar bu təbii tarixi proseslərin qarşısını ala bilmədi. Bundan sonra muxtar respublikalarda hərəkatlar başlandı.

- Qeyd etdiniz ki, SSRİ-nin dağılması sırf təbii, tarixi proses idi. Amma niyə Sovet imperiyasının tərkibində olan heç bir ölkə Azərbaycan qədər bu təbii prosesi itkilərlə, ağır keçirmədi?

- Burada bir neçə səbəb göstərmək lazımdır. Birincisi, elə əvvəllər də, xüsusən, XIX əsrin sonu, XX əsrdən başlayaraq regionda Azərbaycana irticaçı maraq həmişə böyük olub. Çünki Azərbaycan xalqı Cənubi Qafqazın aparıcı xalqıdır və proseslərdə həmişə fəallıq göstərib. Azərbaycanın coğrafiyasına həmişə müxtəlif iddialar olub. Bu iddialar da regionda yaşayan müxtəlif xalqlar vasitəsilə irəli sürülüb. Təbii ki, burada da aparıcı işi Moskva görüb ki, regionda Rusiyanı qoruyacaq xristian mühiti yaratsınlar. İkincisi, 1980-ci illərin sonu, 1990-cı illərin əvvəllərində Azərbaycanda siyasi qüvvələr arasında ortaq mövqenin olmaması, nəticə etibarilə prosesləri daha da gərginləşdirmişdi. Eyni zamanda, Heydər Əliyev kimi, Ümummilli liderimiz adını qazanmış böyük şəxsiyyətin də fəaliyyəti məhdudlaşdırılmışdı. Ona görə də, istər-istəməz eyni gücə sahib olan çoxlu sayda qüvvələr toqquşmalı oldu. Xüsusi nüfuzu olan bir qüvvə yox idi ki, siyasətin məqbul bildiyi hər hansı bir formula ilə Azərbaycanda mərkəzləşmə yaratsın. Üçüncü səbəb isə o idi ki, Sovetlər birliyinin dağılma ərəfəsində Moskva heç bir respublikanı əlindən buraxmamaq üçün müxtəlif təxribatlara əl atırdı. Moskvanın son müqaviməti Azərbaycanda daha çox tətbiq olundu. Çünki Moskva üçün Azərbaycan daha böyük strateji əhəmiyyətə malik idi. Yəni sadalanan bu səbəblər Azərbaycanın bu prosesləri daha böyük itkilərlə başa vurmasına səbəb oldu.

- 1991-ci il oktyabrın 18-də Azərbaycan müstəqilliyini elan etsə də, problemlər, çətin dövr geridə qalmadı. Əksinə, müstəqilliyin ilk illəri daha ağır böhranla, mürəkkəb proseslərlə müşayiət olundu...

- Bunun da səbəbləri müxtəlifdir. İlk olaraq, Azərbaycan məcburi Dağlıq Qarabağ münaqişəsinə cəlb olunmuşdu və müstəqilliyini yenicə qazanmış bir ölkə üçün münaqişə şəraitində yaşamaq heç də asan deyildi. Ölkənin bütün imkanları müharibəyə yönləndirilmişdi, faktiki olaraq, bu, ölkənin mərkəzləşdirilməsinə imkan vermirdi. İkincisi, Azərbaycanda həmişə o adamlar dövlət rəhbərliyinə gətirilirdi ki, o adamlar Moskva ilə bu və ya başqa formada əməkdaşlıq edirdi. Moskva ilə işləməyən bir dövlət başçısının Azərbaycanda hakimiyyət başına gəlməsi mümkün deyildi. Nəhayət bu proseslər elə getdi ki, milli düşüncəsinə, milli heysiyyatına heç bir şübhə olmayan Əblüfəz Elçibəy hakimiyyətə gətirildi. Burada da mənə elə gəlir ki, Moskva artıq Əbdürrəhman Vəzirovun, Ayaz Mütəllibovun gedişlərindən sonra təhlil apardı ki, hər halda Əbülfəz Elçibəyin xalq arasında müəyyən nüfuzu olmasına baxmayaraq, hakimiyyətə gəlməsi Azərbaycan üçün o qədər də uğurlu olmayacaq. Moskvada Elçibəyin milli ruhda olmasına baxmayaraq, onun idarəçilik qabiliyyətinin aşağı olmasını yaxşı bilirdilər.

- Bunu necə başa düşmək olar - Əbülfəz Elçibəyin hakimiyyətə gəlməsi ilə Moskva razılaşdı, yoxsa onun hakimiyyətə gəlməsində Kreml birbaşa rol oynadı?

- Mən düşünmürəm ki, Əbülfəz Elçibəyi Moskva hakimiyyətə gətirdi, amma buna mane də olmadı. Çünki Əbülfəz Elçibəyin idarəçilik təcrübəsi və Azərbaycana ayağa qaldırmaq gücü yox idi. Rusiya yalnız Heydər Əliyevin Azərbaycanda hakimiyyətə gəlməsindən narahat idi və Onun hakimiyyətə gəlməsinin qarşısını almaq üçün istənilən adama dəstək verməyə hazır idi. Çünki Heydər Əliyevi ruslar yaxşı tanıyırdı və bilirdilər ki, Heydər Əliyev üçün Azərbaycanda mərkəzləşmiş hakimiyyət yaratmağa qısa vaxt lazımdır.

Bununla yanaşı, Moskvanın Azərbaycana təzyiq etməsinə stimul verən, şərait yaradan səbəblərdən biri də ölkəmizdə müxtəlif millətlərin yaşaması idi. Buna görə də, milli azlıqlardan kifayət qədər istifadə olunurdu. Ən vacibi isə qeyd etmək istəyirəm ki, Əbülfəz Elçibəyin ətrafındakı qüvvələr bir-biriləri ilə normal münasibətdə deyildilər və onlar arasında bəzən gizli, bəzən açıq mübarizə gedirdi. Bu da hakimiyyətin möhkəmlənməsinə imkan vermirdi. Elçibəy isə bu problemləri həll etmək iqtidarında deyildi. Yəni, bir var ki, istək olsun, bir də var ki, o istəyi həyata keçirmək üçün iradə olsun. Dövlət başçısı üçün təcrübənin olması çox mühüm məsələdir ki, bu təcrübə də nə Elçibəydə, nə də onun ətrafındakılarda var idi. Bu da istər-istəməz, vəziyyəti daha da ağırlaşdırdı.

- 1993-cu ildən sonra Azərbaycanda hər şey dəyişdi. İstər siyasi, istər iqtisadi, sosial sferalarda böyük inqilabi dəyişikliklər yarandı. Amma istərdik sizə daha yaxın olan bir sahədə müşahidə olunmuş dəyişikliklər, qəbul olunmuş böyük qərarlar haqqında danışaq. Ulu öndər Heydər Əliyevin Azərbaycana ikinci dəfə rəhbərlik etməyə başlamasından sonra ölkədə yeni ideoloji əsaslar yaranmağa və yeni ideologiya formalaşmağa başlandı. Sizcə, azərbaycançılıq ideologiyasının dövlətin əsas ideoloji istiqaməti olaraq müəyyənləşdirilməsi hansı məntiqə söykənirdi və özündə hansı məqsədləri ifadə edirdi?

- Bu həqiqətən də çox mürəkkəb bir məsələ idi. 1980-ci illərin ortalarından başlayaraq, Azərbaycanda vaxtilə nəzəri şəkildə mövcud olmuş azərbaycançılıq ideologiyası dirçəldildi. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin tarixinə maraq artdı, Cümhuriyyət dövründə mövcud olmuş bayrağımız yenidən gündəmə gəldi və s. Amma bununla yanaşı, azərbaycançılıq ideologiyasında daha çox türkçülük əsas götürülürdü. Bu da müəyyən qədər emosional mühit yaradırdı. Yəni elmi, ciddi siyasi, ideoloji yox, emosional düşüncə tipi formalaşırdı. Xüsusilə, Azərbaycan Xalq Cəbhəsi vaxtında, ondan sonra Müsavat partiyası səviyyəsində emosionallıq çox güclü idi. Və bu emosionallıqla çox da irəli getmək mümkün deyildi. Eyni zamanda, bu məsələ Azərbaycanda yaşayan qeyri-türk xalqlarında da hakimiyyətə qarşı inamsızlıq yaradırdı. 1993-cü ildə Ulu öndər Heydər Əliyev hakimiyyətə gəldikdən sonra vahid ideologiya ilə bağlı geniş düşüncələrini ortaya qoydu. Burada da əsas prinsip ondan ibarət idi ki, Azərbaycan dövlətinin coğrafiyası qorunsun. Eyni zamanda, Azərbaycan xalqının mütəşəkkiliyi bərpa olunsun. Heydər Əliyev sadəcə bir nəzəriyyəçi, ideoloq deyildi. Heydər Əliyev dövlət başçısı, millət başçısı idi. O, bu işin praktikasını dərindən bilən bir insan idi. Heydər Əliyev bilirdi ki, çox gözəl və maraqlı ideyalar irəli sürülə bilər. Amma dövlət xadimi üçün xalq, dövlət üçün əhəmiyyətli ideyaları həyata keçirmək vacibdir. Heydər Əliyevin əsas böyüklüyü, əsas gücü onda idi ki, O, azərbaycançılıq ideologiyasını klassik məzmunda qəbul etdi və onu müasir şəraitə və milli mənafeyimizə uyğunlaşdıraraq tədricən tətbiq etməyə və qısa müddət ərzində mükəmməlləşdirməyə başladı.

Qeyd etdiyimiz kimi, 80-ci illərin sonu, 90-cı illərin əvvəllərində türçülük ideologiyası xeyli emosional şəkildə tətbiq olunurdu. Azərbaycançılıq ideologiyası isə Heydər Əliyevin təcrübəsində həddindən artıq emosionallıq xarakterindən yeni bir sferaya keçdi və hisslərin yox, ağlın, zəkanın faktoruna çevrildi. Həmçinin, müstəqilliyin ilk illərində ortaya çıxmış müəyyən dağıdıcı proseslərin qarşısını aldı və ölkəni parçalayacaq ideyalar aradan götürüldü. Eyni zamanda, azərbaycançılıq ideologiyasının mühüm cəhətlərindən biri də o idi ki, beynəlxalq münasibətlərə Azərbaycanın müstəqilliyini itirmədən qoşulması təmin olundu. Yəni, dünya ilə müasir standartlara cavab verən əlaqələrin yaranması əhəmiyyətli idi. AXC-Müsavat hakimiyyəti dövründə Azərbaycanın beynəlxalq inteqrasiyası xeyli dərəcədə konyuktur şəkildə baş tuturdu. Yəni, bizə yaxın ölkələr, bizə düşmən olan ölkələr, feodal dövlət idarəçiliyi səviyyəsində elan olunurdu ki, bu ölkə bizə dostdur, bu ölkə bizə düşməndir və s. Bu da aradan qaldırıldı. Ümumilikdə isə bu cəhətlər Azərbaycanın həqiqi, müstəqil dövlət olmasını təmin etdi.

- Nizami müəllim, xalqın və dilimizin adlandırılması məsələləri də o zaman çox ciddi müzakirə olunmuşdu. Siz bu müzakirələrdə iştirak etmiş bir şəxs kimi bu prosesləri necə xatırlayır və qiymətləndirirsiniz?

- O zaman bu məsələlər çox geniş müzakirə olundu. Xüsusilə, 1995-ci ildə müstəqil Azərbaycanın ilk Konstitusiyası qəbul olunanda xalqın və dilin adı ayrıca müzakirə edildi. O dövrdə bununla bağlı müxtəlif fikirlər səsləndi. Doğrudur, bəzi düşüncə adamları, elm adamları deyirdilər ki, dilin adı türk dili olsun. Təbii ki, bunun ardınca da Azərbaycan xalqının türk xalqı adlandırılması məsələsi gündəmə gələcəkdi. Bunun mənfi tərəflərini biz artıq 80-ci illərin sonu, 90-cı illərin əvvəllərində görmüşdük. Və hələ də bunun ziyanlarını çəkməkdə idik. Yenə də müxtəlif iddialar baş qaldırırdı, qondarma “Talış muğan respublikası”, “sadvalçılıq” kimi separatçı iddialar müəyyən təhlükə olaraq qalırdı. Bütün bu məsələləri dərindən bilən Ümummilli liderimiz ən doğru qərarı qəbul edərək bütün mübahisələrə son qoydu. Burada yenə də ən dərin və güclü səbəb millətin mütəşəkkilliyinin təmin olunması məsələsi idi. Burada bir müqayisə aparmaq istəyirəm. Əgər 1992-ci ildə sadəcə parlament səviyyəsində məhdud bir çərçivədə Azərbaycan dilinin türk dili elan olunması məsələsi qəbul olundusa, 1995-ci ildə Ulu öndər Heydər Əliyev bu məsələni bir qrupun müzakirə predmeti olmağından kənara çıxardı. Bu məsələ bir neçə mərhələdə, alimlərin, ziyalıların iştirakı ilə müzakirə olundu və Konstitusiyada dilin adı Azərbaycan dili kimi qəbul olundu. Digər tərəfdən, bəzi hallarda Azərbaycan - Türkiyə münasibətlərindən konyukturcasına istifadə cəhdləri də olurdu. Hətta bəzən belə çağırışlar olurdu ki, Azərbaycanla Türkiyə bir dövlətin tərkibində birləşsinlər. Təbii ki, bu yolverilməz idi. Heydər Əliyevin gəldiyi qənaət ən doğru və düzgün seçim idi.

- Bu gün artıq ölkəmiz 20 ildir ki, müstəqildir və həqiqətən bu dövr ərzində çox böyük hadisələr yaşanıb. İstərdik, bu 20 ildə ölkəmizin əldə etdiyi nailiyyətlərə qısaca nəzər salaq, onların dövlət müstəqilliyinin möhkəmlənməsində yerindən danışaq...

- İstər biz bu dövrü bir tarixçi düşüncəsi ilə az hesab edək, istər başqa bir tarixçi düşüncəsi ilə çox hesab edək, bütün hallarda heç bir insan bu 20 il ərzində Azərbaycanın keçdiyi böyük inkişaf yolunu inkar edə bilməz. Müstəqilliyimiz bizə sadəcə o baxımdan dəyərli deyil ki, biz müstəqilik. Bütün hallarda müstəqillik çox böyük nemətdir, amma Azərbaycanın 20 ildə keçdiyi böyük inkişaf yolunu gördükdə isə bu müstəqillik daha dəyərli olur. İnkişaf və müstəqillik bir yerdə daha gözəldir. Həm iqtisadi sahə çox böyük layihələr həyata keçirilib, Azərbaycan öz sərvətlərinə, neftinə sahib ola bildi. Böyük layihələr həyata keçirməsəydi, bu gün Azərbaycan heç neftini ixrac edə də bilməzdi, dünya bazarlarına çıxara da bilməzdi, özünü təmin edə də bilməzdi. Məlum olduğu kimi, hətta bu günün özündə də çox dövlətlər var ki, onun təbii sərvətlərindən başqaları istifadə edirlər. Azərbaycan çox böyük uğurla təbii sərvətlərinin yaratdığı imkanlardan istifadə edə bildi. Bunun üçün də böyük güc, iradə sərf olundu, böyük mübarizələr yaşandı. Heydər Əliyev bu məsələlərin reallaşmasında həqiqətən çox böyük əmək sərf etdi, ortaya iradə qoydu. Bu gün isə bu işləri Prezident İlham Əliyev uğurla davam etdirir. Doğrudur, XX əsrin sonlarında və XXI əsrin əvvəllərində Azərbaycan hələ təşkilatlanma dövrü keçirdi və ölkədə iqtisadi səviyyə o qədər də yüksək deyildi. Amma son illər bu təşkilatlanma dövrü də başa çatıb və Azərbaycan artıq yüksək səviyyədə inkişaf yoluna qədəm qoyub. Təkcə onu demək kifayətdir ki, Azərbaycanın dövlət büdcəsi 1 milyard manatdan 14-15 milyard manata qədər yüksəlib. Əhalinin milli gəlirləri xeyli artıb və vətəndaşların sosial rifah halı əvvəlki dövrlərlə müqayisə olunmayacaq qədər yüksəkdir. Təbii ki, qazanılan bu uğurlar bütün sferalarda özünü göstərir.

- Bu nailiyyətlər, əldə olunan uğurlar Azərbaycanın beynəlxalq əlaqələrinə hansı formada təsir göstərir? Xüsusilə, Azərbaycanın Türk dünyası ölkələri ilə son əlaqələrindəki mövcud durumu necə qiymətləndirirsiniz?

- Təbii ki, ölkə daxilində qazanılan uğurlar, eyni zamanda, ölkənin beynəlxalq əlaqələrinin güclənməsi üçün də əsaslı zəmin yaradır və son dövrlər Azərbaycanın beynəlxalq əlaqələrində xeyli irəliləyişlər müşahidə olunmaqdadır. Bunu Türk dünyası ilə əlaqələrdə də müşahidə etmək mümkündür. Bu həm neft faktoru, həm də ölkədə yaşayış səviyyəsinin yüksəlməsi, əmin-amanlığın təmin olunması ilə bağlıdır. Tam əminliklə söyləmək olar ki, əhalinin yaşayış səviyyəsinə görə, Azərbaycan istənilən türkdilli ölkə ilə müqayisə oluna bilər və hətta mən deyərdim ki, onları qabaqlayır. Xatırlayırsınızsa, AXC hakimiyyəti dövründə müəyyən türk dövlətləri ilə əlaqələrimizdə böhran yaşanırdı. Məsələn, Türkmənistanla, Özbəkistanla müəyyən problemlər yaşanmışdı və əlaqələr demək olar ki, yox idi. Amma Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışından sonra Onun tarixi nüfuzu, iradəsi ilə Türk dünyasında çox böyük birləşdirici işlər görülməyə başlandı. Türkdilli dövlət başçılarının zirvə görüşlərinə nəzər salsaq, Heydər Əliyevin hansı nüfuza sahib olduğu daha yaxşı xatırlaya bilərik. Ulu öndər deyirdi ki, türk xalqlarının mədəni, mənəvi birliyini onların siyasi birliyi tamamlamalıdır. Və türk xalqları arasında siyasi əlaqələrin genişlənməsində Heydər Əliyevin liderlik gücü hiss olunurdu. Bu gün isə Prezident İlham Əliyev əsas türk dövlətlərinin rəhbərləri ilə çox sıx münasibətdədir və heç də təsadüfi deyil ki, Onu Türk dünyasının yeni lideri hesab edirlər. Prezident İlham Əliyev də türk dövlətləri arasında qarşılıqlı münasibətlərin inkişaf etməsi, Azərbaycanın Türk dünyasında nüfuzunun güclənməsi istiqamətində çox böyük işlər görür.

- Nizami müəllim, sizin də qeyd etdiyiniz kimi, Azərbaycan 20 ildə çox böyük inkişaf yolu keçib və bu gün ölkəmiz inkişaf tempinə görə dünyanın qabaqcıl ölkələrini də qabaqlayır. Azərbaycan dövləti bütün məsələlərdə yalnız milli maraqlara söykənən müstəqil siyasət həyata keçirir. Amma çox təəssüflər olsun ki, bəzi beynəlxalq maraqlı qüvvələr bundan narahatlıq hissi keçirir və bu inkişafın qarşısını almaq üçün ölkəmizdəki əlaltıları vasitəsilə müxtəlif təxribatlar törətməyə çalışırlar. Xüsusilə, bir sıra Ərəb ölkələrində baş verən hadisələrdən sonra bəzi radikal müxalifət partiyalarının son dövrlər paytaxtımızda keçirməyə çalışdığı icazəsiz aksiyalar da bunu deməyə əsas verir. Ümumiyyətlə, sizin bu son hadisələrə münasibətini bilmək maraqlı olardı...

- Əvvəla, onu deyim ki, Ərəb dövlətlərində baş verən hadisələrin Azərbaycanda da baş vermə ehtimalı sıfıra bərabərdir. Bunun da səbəbləri müxtəlifdir. Birincisi, son illərdə ölkəmizdə həyata keçirilən islahatlar nəticəsində həqiqətən çox böyük inkişaf baş verib. Bu gün Azərbaycan dövləti dünyada ildən - ilə imkanlarını artıran, güclənən, dinamik inkişaf edən ölkə kimi xarakterizə olunur. Azərbaycanın müəllifi olduğu böyük iqtisadi layihələr təkcə ölkəmizin vətəndaşlarının deyil, bütöv bir regionun əhalisinin həyatını təmin edir, Azərbaycan sabitliyin və təhlükəsizliyin qarantı kimi çıxış edir. Prezident İlham Əliyevin həyata keçirdiyi düşünülmüş siyasət nəticəsində Azərbaycan problemlərinin böyük əksəriyyətini qısa müddət ərzində həll etmiş ölkəyə çevrilib. Respublikamızda möhkəm sosial-iqtisadi tarazlıq mövcuddur və cəmiyyətdə demokratik təsisatların yüksək effektiv fəaliyyəti üçün hər cür şərait yaradılıb, onların funksionallığı tam təmin olunub. Azərbaycanda geniş vətəndaş azadlıqları, insan hüquqları, söz və məlumat, azadlığı hökm sürür. Vətəndaşların bütün sosial-iqtisadi problemlərinin həllinə yönəlmiş proqramlar icra olunmaqdadır və artıq bunun real nəticələrini hər bir vətəndaş öz həyatında hiss edir. Bütün regionların inkişafı, qəsəbə, kəndlərimizdə yaşayan əhalinin yüksək sosial həyatının təmin olunması, onların problemlərinin həllinə nail olunması üçün Dövlət proqramları uğurla icra olunmaqdadır. Bu çərçivədə son illərdə regionlarda böyük infrastruktur layihələri həyata keçirilib, yüzminlərlə yeni iş yerləri yaradılıb. Vətəndaşların əməkhaqqları, pensiyalar, müxtəlif sosial müavinətlər davamlı şəkildə artırılır, insanların həyat səviyyəsi yüksəlir. Buna paralel olaraq, müxtəlif problemlərin, neqativ halların da aradan qaldırılmasına yönəlmiş tədbirlər reallaşdırılmaqdadır. O cümlədən, ölkəmizdə korrupsiya, rüşvətxorluq, inhisarçılıq, süründürməçilik kimi, hətta dünyanın ən inkişaf etmiş ölkələrin də belə mövcud olan mənfi tendensiyaların aradan qaldırılması üçün dövlət tərəfindən ciddi iradə ortaya qoyulub və buna uyğun olaraq, təxirəsalınmaz, sərt tədbirlər görülməkdədir. Bu istiqamətdə aparılan barışmaz mübarizənin müsbət nəticələrini, gözlənilən effektini artıq vətəndaşlarımız öz həyatlarında hiss edirlər. Bəli, sirr deyil ki, bəzi neqativ hallar hələ də qalmaqdadır və bunu heç kəs inkar etmir. Amma onların da həlli üçün yetərli iradə ortaya qoyulub və inanıram ki, yaxın vaxtlarda artıq bu problemlərin də həllinə nail olunacaq. Yəni, vətəndaşların ciddi narazılığına şərait yaradan səbəblər yoxdur. İkinci mühüm səbəb isə odur ki, Azərbaycan xalqı, vətəndaşlarımız bu günki iqtidarın fəaliyyətindən razıdır və öz əməlləri ilə bu razılığı ifadə edir. Nəhayət, seçkilər də göstərdi ki, müxalifətin heç bir ciddi sosial dayağı yoxdur. Onların iddia olunduğu kimi, beynəlxalq aləmdən ciddi dəstək aldıqlarını da düşünmürəm. Ona görə də, mən bu hadisələri təxribatçı səylər kimi qiymətləndirirəm və hesab edirəm ki, bu hadisələrin heç bir perspektivi yoxdur.

- Maraqlı söhbətə görə, çox sağ olun!

Aqşin ŞAHİNOĞLU

Yeni Azərbaycan.- 2011.- 7 aprel.- S.6.