Novruz Məmmədov: Xankəndində hava limanının inşası Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllinə çox güclü zərbə vurur

Prezident Administrasiyasının xarici əlaqələr şöbəsinin müdiri Novruz Məmmədovun SİA-ya müsahibəsi:

- Dağlıq Qarabağdakı separatçı rejim ilə Ermənistanın hakimiyyət dairələrinin Xankəndində hava limanı inşa etməsi münaqişə bölgəsindəki situasiyaya necə təsir edəcək?

- Bütün aspektlərdə bu məsələnin dəyərləndirilməsi lazım gələrsə, bu, Cənubi Qafqazda gedən proseslərə çox mənfi təsir göstərir. Belə ki, ilk növbədə Ermənistan-Azərbaycan, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həllinə çox güclü zərbə vurur. Azərbaycan 1992-ci ildən Birləşmiş Millətlər Təşkilatının üzvüdür və onun ərazi bütövlüyü dünyanın bütün dövlətləri tərəfindən tanınıb. Bununla yanaşı dünya birliyi Azərbaycan ərazilərinin bir hissəsinin, Dağlıq Qarabağ və onun ətrafındakı yeddi rayonun Ermənistan silahlı qüvvələri tərəfindən işğal edildiyini və bu günə qədər işğal altında saxlanıldığını qəbul edir. Bu gün də, beynəlxalq birliyin, bir sıra beynəlxalq təşkilatların köməyi və iştirakı ilə bu münaqişənin sülh və danışıqlar yolu ilə həlli istiqamətində proses gedir.

Eyni zamanda Azərbaycan və Ermənistan prezidentlərinin görüşlərində ATƏT-in Minsk qrupunun həmsədrlərilə bərabər Rusiya Federasiyasının prezidenti də fəal iştirak edir. Münaqişə bu gün də həll olunmayıb. Baxmayaraq ki, bu istiqamətdə müəyyən addımlar atılıb. Belə olan halda Ermənistan tərəfinin münaqişənin sülh və danışıqlar yolu ilə, beynəlxalq hüquq normaları çərçivəsində həlli ilə bağlı bəyanatları nə deməkdir? Guya ki, Ermənistan münaqişənin tənzimlənməsi ilə bağlı addımlar atmaq və bu sahədə öz səylərini ortaya qoymaq istəyir. Digər tərəfdən isə beynəlxalq hüququn birbaşa pozulması ilə nəticələnən addımlar atır.

Dağlıq Qarabağ bu gün Azərbaycanın ərazisidir. Ermənilər nə qədər iddia etsələr də, nə qədər cəhdlər göstərsələr də, heç bir ölkə tərəfindən bu qondarma qurumun tanınması faktı yoxdur və bu heç vaxt olmayacaq. Belə olan halda, Ermənistan və Dağlıq Qarabağın qondarma qurumu birbaşa beynəlxalq hüququ pozur. Bu, münaqişəyə sivil, beynəlxalq hüquq normaları çərçivəsində yanaşma deyil. Ermənistanın bu addımları Azərbaycan tərəfindən qəbul edilə bilməz. Ermənistan tərəfinin münaqişənin həlli ilə bağlı mövqeyinin dəyişməyinə gəlincə, mən düşünürəm ki, dəyişmə prosesi hələ davam edəcək.

- Xankəndində hava limanının açılışına hazırlıqlar və separatçıların son davranışlarına dünya birliyinin reaksiyası çox qəribədir. Sizcə, bu beynəlxalq hüquq anlayışının yalnız söz olduğuna dəlalət etmirmi?

- Biz bununla bağlı müəyyən bəyanatlar veririk. Bugünkü beynəlxalq hüququ İkinci Dünya müharibəsindən sonra dünyanın aparıcı dövlətləri yaradıblar. Onlar 200-ə yaxın dövlətə bu beynəlxalq hüquq normaları çərçivəsində bir-biri ilə əlaqələr və münasibətlərin bütün sahələrdə qurmaq təklifini veriblər. Amma təəssüflər olsun ki, bu gün həmin təkliflər və beynəlxalq hüquq prinsiplərinin həyata keçməsi məsələsində problemlər mövcuddur. Məhz dünyanın əsas aparıcı dövlətlərinin fəaliyyətində biz bu gün beynəlxalq hüquq normaları və prinsiplərinə tam səmimi və ədalətli yanaşma görə bilmirik. Çox zaman bu dövlətlərin fəaliyyətini dərindən, ətraflı sürətdə, arqumentlərlə təhlil etdikdə, görürük ki, onların özləri də buna çox birtərəfli yanaşırlar. İngilis siyasətçisi və filosofu belə bir fikir söyləyib: Beynəlxalq hüququ böyük dövlətlər yalnız özləri üçün yaradıblar. Onlar özlərinə lazım olanda adını çəkib onu tətbiq etmək üçün bütün səyləri ortaya qoyurlar. Başqalarına lazım olanda bunu etmirlər.

- ABŞ-ın Azərbaycandakı səfiri Metyu Brayzanın Xankəndində aeroportun açılması və oraya aviareyslərin təşkili barədə açıqlamasına münasibətiniz necədir?

- Mənim buna münasibətim əlbəttə mənfidir. Belə addımları atmaq lazım deyil. Bu gün beynəlxalq hüquqa müəyyən mənada saymazyana yanaşarıqsa, bundan yalnız bir sıra dövlətlər zərər çəkə bilər. Əslində həqiqi strateji düşüncəli siyasətçi, ölkəsinin gələcəyini yalnız bir-iki il üçün yox, uzun illər üçün görmək istəyən siyasətçi anlamalıdır ki, bu cür addımlar son nəticədə strateji baxımından, uzun müddətlilik baxımından həmin dövlətin elə özünə təsir göstərər. Çünki, dünyada proseslər sabit qalmır, daim dəyişir və onun bir ildən yox, iyirmi, otuz, yüz, iki yüz ildən sonra nə cür olacağına heç kəs təminat verə bilmir. Ona görə də bu cür addımlar atmaq lazım deyil. Məhz bu gün dünyada hüquqi, ədalətli yanaşmanı başda Amerika Birləşmiş Ştatları olmaqla aparıcı dövlətlərdən gözləyirlər. Onlar da buna bəzən etinasızlıq göstərəndə, bəzən proseslərə özləri istədiyi kimi yanaşanda, o zaman bu, elə-belə uzunmüddətli düşüncə çərçivəsində nəticəsiz qalmaz. Çox təəssüflər olsun ki, bir sıra Qərb dövlətləri müəyyən vəziyyətdə bir az yumşaq desək, bizim gördüyümüz məsələlərə müəyyən maraqlar çərçivəsində yanaşırlar. Yəni, Ermənistanın maraqlarından tutmuş öz maraqlarına qədər və ya öz maraqlarından tutmuş Ermənistan maraqlarına qədər. Bu da düzgün deyil. Bütünlükdə, ikili standart yanaşmanı təkcə Azərbaycan üçün yox, bütün beynəlxalq qayda-qanun üçün zərərli bir proses, mövqe hesab etmək lazımdır.

- ATƏT-in Minsk qrupu həmsədrləri gələn həftə bölgəyə səfər edəcəklər. Fikrinizcə, ATƏT-in Minsk qrupu həmsədrlərinin regiona növbəti səfəri konkret nəticələr verə bilərmi?

- Baxmayaraq ki, Minsk qrupunun həmsədrləri müəyyən səylər göstərirlər, lakin bu gün gedən danışıqlar prosesi çox mürəkkəb xarakterlidir. Rusiya Federasiyasının prezidenti bu istiqamətdə fəal iştirak edir, münaqişənin həllində maraqlı olduğunu bəyan edir. Amma bu gün beynəlxalq hüququn həyata keçirilməsi və reallaşdırılması ən vacib məsələdir. Əslində, Ermənistana beynəlxalq hüquq baxımından təzyiq olsaydı, onun qarşısında bu məsələlərlə bağlı konkret mövqe qoyulsaydı, Ermənistan heç bir şey edə bilməzdi. Çox təəssüflər olsun ki, bu gün Ermənistana heç bir təzyiq olunmur. Məhz buna görə Ermənistan özünü müəyyən mənada rahat hiss edir, məkrli planlarını tez-tez ortaya qoyur və münaqişənin həllində vaxtı uzatmaq üçün bütün imkanlardan istifadə etməyə çalışır. Buna görə də sizin sualınıza konkret cavab vermək çətindir.

Bu yaxınlarda Minsk qrupu həmsədrlərinin rəhbərlik etdiyi faktaraşdırıcı missiya işğal olunan ərazilərdə monitorinq həyata keçirdi. Orada beynəlxalq təşkilatların nümayəndələri də var idi. Açıq göstərirlər ki, bu gün iyirmi il əvvəl işğal olunan ərazilərdə vəziyyət necədir. Həmin mətndə hər şey yazılıb. Əslində beynəlxalq təşkilatlar, həmin dövlətlər, regional təşkilatlar, qeyri hökumət təşkilatları Azərbaycan haqqında balaca bir hadisə olan kimi dünyanın hər yerinə müxtəlif xarakterli informasiyalar yayan qurumlar heç olmasa ədalət naminə, haqq naminə, onunla bağlı da yazsınlar. Həmsədrlərin sahə qiymətləndirmə missiyasının mətnini oxuyandan sonra onlar mütləq buna qarşı bir mövqe bildirməli idilər. İyirmi ildir ki, ərazilər darmadağın edilir, dağıdılır və vəziyyət çox pisdir. Onlar da bunu görürlər. Heç buna normal, konkret, operativ, ədalətli mövqe nümayiş bildirmək istəmirlər. Bu bizim bugünkü beynəlxalq münasibətlər sütununun böyük bir problemidir və bu problemin belə qalması ümumiyyətlə, çox təhlükəlidir.

- Dağlıq Qarabağ məsələsində Ermənistanın radikal siyasəti bölgədə yeni müharibəyə səbəb ola bilərmi?

- Biz belə düşünürük ki, hələlik sülh və danışıqlar yolu ilə münaqişənin həlli üçün imkanlar var. Yəni, bunun üçün resurslar tükənməyib. Baxmayaraq ki, Ermənistan tərəfi qeyri-konstruktiv mövqe tutur və vaxtı daim uzatmağa çalışır. Amma bu, əslində, onların faciəsidir, ağıllı və uzaqgörən olmaları demək deyil. Bu, onların məkrli olması, həyatlarını yalnız saxta, riyakar, belə məkrli proseslər üzərində qurması deməkdir. Onlar bu illər ərzində keçən dövrü yaxşı təhlil edib nəticələr çıxarmağı bacarsaydılar, görərdilər ki, keçən iyirmi ildə onlar nə qədər geriyə düşüblər. Əslində onlar dərindən düşünə bilsəydilər, bu iyirmi il ərzində Azərbaycanın hesabına Cənubi Qafqazda inkişaf etmiş dövlətlərdən biri olardılar.

Hətta sovet dövründəki o illər ərzində Ermənistan Azərbaycanın hesabına firavan yaşayıb. Yəni, Azərbaycanın resursları hesabına yaşayıb. Bu faktdır və göz qabağındadır. Lakin ermənilərin rəhbərlərinin yüz illərlə qalan bir xəstəliyi var ki, hazırda da bu xəstəlikdən sağala bilmirlər. Onlar bütün maraqları özlərinin maraqlarına qurban verərək yalan, saxta sənədlər, fikirlər üzərində özlərinin tarixini yaradaraq bütün xalqı ona girov edirlər və düşünmürlər ki, belə davam etdikcə Cənubi Qafqazda yaranan situasiya Ermənistanla Azərbaycan arasında olan fərqi onlar üçün daha pis, faciəvi bir vəziyyətə gətirib çıxaracaq. Amma fikir verin, Gürcüstanla Azərbaycan arasında necə gözəl əməkdaşlıq var. Məgər Qafqaz ölkələri bir-biri ilə sıx münasibətdə mehriban yaşaya bilməz? Sovet dövründə yaşaya biliblərsə, demokratiya dövründə azadlıq dövründə niyə yaşamasınlar? Birgə uğurlar əldə etməklə yaşaya bilərlər və bundan da Ermənistan tərəfi yalnız on qat artıq qazanardı. Ermənilər Bakıda və Azərbaycanlın digər rayonlarda yaxşı yaşayırdılar. Dağlıq Qarabağda onların muxtariyyətini kim almışdı ki? Lakin bunu başa düşüb qiymətləndirə bilmirlər. Bir daha deyirəm ki, Ermənistanın hakim dairələri öz maraqlarını millətin maraqlarından üstün tutur və xalqı öz maraqlarının girovuna çevirir.

- Radikal müxalifətin son aksiya cəhdlərini necə qiymətləndirirsiniz?

- Azərbaycan bu gün təkcə Cənubi Qafqazın yox, dünya dövlətləri arasında son illər ərzində ən dinamik inkişaf edən, sabitliyi və təhlükəsizlik şəraitini təmin edən bir dövlətdir. Bu bir ilin hadisəsi deyil. On beş il ərzində dinamik inkişafı təmin edən bir dövlət bu gün də inkişaf etməkdə davam edir. Əlbəttə, bu həm ölkə daxili, həm də xaric üçün gözəl bir misaldır. Bunu hamı görür və qiymətləndirir. Elə buna görə də müəyyən mənada bu proses həm ölkə daxilində, həm də xaricdə müəyyən dairələrin qısqanclığı özünü göstərir. Bu qısqanclıq indi də var, həmişə olub və olacaq. Amma digər tərəfdən bu gün iyirmi ildən artıq bir dövrdə hərəsi bir partiyanın rəhbəri, sədri və yaxud başqanı olub. Bunlar özlərinin artıq siyasi cəsəd olduqlarını çox yaxşı başa düşürlər, anlayırlar. 20 ildir ki, bir partiyanın rəhbəri olaraq heç bir iş görməyiblər və bu uğursuzluqlarını gözəl anlayırlar. Bundan sonra da on il, on beş il partiyanın rəhbəri olaraq qalmaq üçün nə etmək lazımdır? Ona görə də onlar bu gün sanki pusquda dayanaraq bu proseslər üstündə nəyinsə intizarındadırlar, nəyisə gözləyirlər. Özləri heç bir şey edə bilməyəcəklərini bildikləri üçün, bəlkə burada bir vəziyyət yarandı, bəlkə xaricdən bir təklif oldu, bəlkə qonşuda hansısa bir hadisə oldu və bunun bizə hər hansı bir köməyi oldu xəyalları ilə yaşayırlar. Bu birinci cəhd deyil. Elə bu son on illikdə rəngli inqilabları dəfələrlə görmüşük. Başqa bir ölkədə baş verən hadisədən bir növ havalanaraq nəyəsə nail olmağa çalışırlar.

Son vaxtlarda ərəb dövlətlərində baş verən hadisələr müəyyən mənada radikal müxalifətə ümid verib. Bəlkə, birdən bu variant oldu? Amma onların faciəsi bundan ibarətdir ki, güclü siyasi təhlil edib nəticə çıxara bilmirlər. Ərəb dövlətlərində gedən proseslər Azərbaycanda 20 il əvvəl olub və keçib. Yəni bu proseslərin önündə dayanmışıq. Bir neçə gün ərzində bütün xalq meydana çıxıb öz hüquqlarını tələb edib, öz arzu istəyini və iradəsini bildirib. Yəni bu gün artıq Azərbaycan xalqı bu arzusuna çatıb. Buna çatmaq üçün də xalqa dahi rəhbər, Ümummilli lider Heydər Əliyev yardım göstərib. İndi isə həmin yolu bütün mənalarda, bütün səyləri ilə Prezident İlham Əliyev davam etdirir. Ona görə də xalq bu gün bir qrup radikal müxalifətçinin ardınca gedən deyil. Heç vaxt da getməyəcək. Ona görə də müxalifətdə parçalanma prosesləri baş verir. Bu bir prosesdir. Çünki onlar bilirlər ki, onların boş-boş ideyaları ilə insanları harasa aparıb çıxarmaq mümkün deyil. Yenə deyirəm bu mürəkkəb prosesdir. Bəzi insanlar müəyyən vədlərə aldanaraq onlara qoşulur. Ölkə xaricində müəyyən dairələr var ki, qızışdırırlar. Hay-küyə getməyi də bəziləri sevir. Amma bir şeyi başa düşməlidirlər ki boş xülyalar dalınca çox getmək mümkün deyil. Tez bir zamanda onların hamısına aydın olacaq və ondan sonra, düşünürəm ki, həqiqi mənada özlərində məsuliyyət hiss edəcəklər. Onların hamısı gərək papaqlarını çıxarıb qoysunlar qabaqlarına ki, biz heç nəyi doğurdan da bacarmırıq və çıxıb gedirik.

Yeni Azərbaycan.- 2011.- 8 aprel.- S.4.