Azərbaycan-Türkiyə hərbi əməkdaşlığı inkişaf edir

Ekspertlərin fikrincə iki qardaş ölkə arasında hərbi sahədə əməkdaşlıq, eyni zamanda, bölgədə sülh və təhlükəsizliyin təmini baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir

Məlum olduğu kimi, Azərbaycanın müdafiə naziri, general-polkovnik Səfər Əbiyevin rəhbərlik etdiyi nümayəndə heyəti bu günlərdə Türkiyə Cümhuriyyətinə rəsmi səfər edib. Səfər çərçivəsində Türkiyə Cümhuriyyətinin Prezidenti Abdullah Gül tərəfindən qəbul edilən nümayəndə heyəti, eyni zamanda, Türkiyə Silahlı Qüvvələrinin Baş Qərargahının rəisi, ordu generalı İşık Koşaner və qardaş ölkənin müdafiə naziri Vecdi Gönüllə də görüşüb. Görüşlərdə Türkiyə ilə Azərbaycan arasında bütün sahələrdə, o cümlədən, hərbi sahədə əməkdaşlığın yüksək səviyyəsindən məmnunluq ifadə olunub, bu əlaqələrin gələcəkdə də uğurla davam edəcəyi vurğulanıb, həmçinin, Dağlıq Qarabağ problemi müzakirə edilib.

Müdafiə naziri Səfər Əbiyev Türkiyənin bütün məsələlərdə Azərbaycanı dəstəklədiyini vurğulayıb və qardaş ölkə xalqına bunun üçün təşəkkürünü bildirib. Torpaqlarımızın 20 faizinin Ermənistanın işğalı altında olduğunu xatırladan müdafiə naziri deyib ki, biz torpaqlarımızın bir qarışını da kimsəyə verməyəcəyik. Azərbaycan bütün gücünü səfərbər edərək, Silahlı Qüvvələri gücləndirərək lazım olan anda öz torpaqlarını azad edəcək. Bizim mövqeyimiz qətidir. Ermənistan torpaqlarımızı qeyd-şərtsiz azad etməlidir.

Azərbaycan-Türkiyə əməkdaşlığı günü-gündən inkişaf edir

Beləliklə, əksər ekspertlərin də vurğuladıqları kimi, sözügedən səfər Türkiyə ilə Azərbaycan arasında bütün sahələrdə, o cümlədən, hərbi əməkdaşlıq sahəsində çoxtərəfli əlaqələrin olduğunu bir daha təsdiqləyir. Qeyd etmək yerinə düşər ki, Azərbaycanın dövlət müstəqilliyini qazanmasından sonra iki ölkə arasında ortaq tarixi və mədəni əlaqələr əsasında çoxistiqamətli həmrəylik çərçivəsində Türkiyə-Azərbaycan münasibətləri sürətlə inkişaf edərək bir tərəfdaşlıq səviyyəsinə çatıb. Türkiyə Azərbaycanı regionda çox əhəmiyyətli bir strateji tərəfdaş olaraq görür və müxtəlif sahələrdə möhkəm təməllərə əsaslanan əhatəli əməkdaşlığın daha da inkişaf etdirilməsi üçün səy göstərir. Bu mənada “Azərbaycan Respublikası və Türkiyə Respublikası arasında strateji tərəfdaşlıq və qarşılıqlı yardım haqqında” müqavilə iki ölkə arasında siyasi, hərbi, iqtisadi, ticari, mədəni, elmi sahədə əlaqələrin bütün istiqamətlərini əhatə edən bir çərçivəyə malikdir. Əksər ekspertlərin vurğuladıqları kimi, bu müqavilə iki ölkənin müdafiə sənayesi sahəsində əməkdaşlığına da müsbət töhfələr verəcək.

Ümumiyyətlə, indiyə qədər tərəflər arasında qarşılıqlı səfərlər və tədbirlər çərçivəsində hərbi və müdafiə sənayəsi sahələrini əhatə edən 20-dən çox görüş olub. Eyni zamanda, Azərbaycanın və Türkiyənin hökumətləri, o cümlədən, müdafiə nazirlirlikləri arasında təmənnasız hərbi yardım, maliyyə yardımı, müdafiə sənayesi, təlim-tədris və maddi-texniki təminat sahələrində əməkdaşlıq haqqında, Azərbaycan Respublikası Hökuməti ilə Turkiyə Respublikası Hökuməti arasında Kosovo Türk Taburu Görev Küvveti tərkibində Kosovoya gedəcək Azərbaycan taqımının fəaliyyətinə dair saziş, həmçinin, digər çoxsaylı protokol, saziş və müqavilələr imzalanıb.

Konkret olaraq, 2010-cu ildə iki ölkə arasında hərbi əməkdaşlığın vəziyyətinə dair aparılan araşdırmanın nəticələrinə görə isə, tərəflər 100-dən artıq birgə hərbi tədbirlərdə iştirak ediblər. Onlardan 70-dən çoxu (bura seminarlar, kurslar, təlimlər, mübadilələr, sərgilər və s. daxildir) ikitərəfli əməkdaşlıq planına əsasən həyata keçirilib. 30-a yaxın qarşılıqlı səfərlər reallaşdırılıb. Ümumilikdə isə, 2005-ci ildən sonra Türkiyə-Azərbaycan hərbi əməkdaşlığında yeni sıçrayış gözə dəyir. Müstəqil ekspertlər isə Azərbaycan-Türkiyə hərbi əlaqələrinin perspektivinin vacibliyini qeyd edir.

Bölgə üçün mühüm əhəmiyyət kəsb edən əməkdaşlıq

Ekspertlərin qeyd etdikləri kimi, Azərbaycan ilə Türkiyə arasında hərbi sahədə əməkdaşlıq, eyni zamanda, bölgədə sülh və təhlükəsizliyin təmini baxımından mühüm əhəmiyyət kəsb edir. 2010-cu ilin sentyabrında imzalanmış “Azərbaycan və Türkiyənin Yüksək Səviyyəli Strateji Əməkdaşlıq Şurasının yaradılması” haqqında Birgə Bəyannamə isə əlaqələrin inkişafında yeni mərhələnin əsasını qoyub.

Məlum olduğu kimi, Azərbaycan Türkiyənin hərbi təhsil sahəsində ən sıx əməkdaşlıq etdiyi və Türkiyə Silahlı Qüvvələri tərəfindən təhsil dəstəyinin təmin edildiyi ölkələr arasında ön sıradadır. 11 avqust 1992-ci ildə imzalanmış “Hərbi təhsil sahəsində əməkdaşlıq haqqında” müqavilə və 10 iyun 1996-cı ildə imzalanmış “Hərbi sahədə təhsil, texniki və elmi əməkdaşlıq razılaşması” çərçivəsində Türkiyə ilə Azərbaycan hərbi təhsil sahəsində əməkdaşlıq edir.

Bu günə qədər Türkiyə Silahlı Qüvvələrinin təhsil müəssisələrində 5000-ə yaxın azərbaycanlı hərbçi təhsil alıb. Hazırda azərbaycanlı hərbçilərin bir qrupu Türkiyənin təhsil müəssisələrində təhsillərini davam etdirir. Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin yenidən təşkilinə kömək etmək məqsədilə hər il müəyyən kvotalar daxilində Türkiyədə azərbaycanlı hərbi qulluqçular təhsil alırlar.

Bundan başqa, Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin şəxsi heyəti Türkiyənin keçirdiyi hərbi təlimlərə müşahidəçi qismində dəvət olunur, həmçinin, iki ölkə arasında ikitərəfli əsasda xüsusi təlimlər də icra edilir.

Müdafiə sənayesi sahəsində qarşılıqlı əməkdaşlıq

Bu sırada onu da vurğulamaq yerinə düşər ki, iki ölkə arasında müdafiə sənayesi sahəsində də yüksək səviyyəli əməkdaşlıq qurulub. Bu fikir Türkiyə Cümhuriyyətinin müdafiə naziri Vecdi Gönülün ötən ilin noyabrında Bakıya səfəri çərçivəsində onun Azərbaycanın müdafiə sənayesi naziri Yavər Camalovla görüşündə də vurğulanıb.

Qeyd olunub ki, müdafiə sənayesi sahəsində əməkdaşlıq əlaqədar şirkətlər arasında, beynəlxalq müqavilələr çərçivəsində həyata keçirilir. Türkiyə və Azərbaycan arasında müdafiə sənayesi sahəsində əməkdaşlığın hüquqi təməldə həyata keçirilməsini təmin etmək məqsədilə iki ölkə arasında 20 sentyabr 2000-ci ildə “Müdafiə sənayesi sahəsində əməkdaşlıq haqqında” müqavilə imzalanıb.

Eyni zamanda, Türkiyə ilə bir sıra layihələr - atıcı silahların istehsalı, döyüş sursatlarının, mühəndis texniki vasitələrinin, onların ehtiyat hissələrinin idxalı, maskalanma torlarının istehsalı üçün xammalın alınması, 60 və 82 mm çaplı minaatanlar üçün yarımfabrikatların Azərbaycana gətirilməsi üçün müqavilələr imzalanıb.

Bir sözlə, Türkiyə və Azərbaycanın müdafiə sənayesi sahəsində əməkdaşlığı yüksək səviyyədə aparılan hərbi dialoq çərçivəsində həyata keçirilir.

Azərbaycanla Türkiyə arasında hərbi əməkdaşlığın istiqamətləri

Ekspertlərin fikrincə, iki ölkə arasında hərbi əməkdaşlığın bugünkü vəziyyətini 3 vacib məsələ müəyyənləşdirir:

Birincisi, NATO ilə əməkdaşlıq sənədləri. Bu çərçivədə NATO-nun aparıcı ölkələrindən olan Türkiyə Azərbaycan Silahlı Qüvvələrinin modernləşdirilməsinə kömək göstərir;

İkincisi, Azərbaycanın təhlükəsizlik sənədləri və iki ölkə arasında imzalanmış strateji müqavilələr. Nəzərə alınmalıdır ki, Azərbaycanın Milli Təhlükəsizlik Konsepsiyası və Hərbi Doktrinasında Türkiyənin adı Azərbaycanın milli təhlükəsizliyinin təminatçısı rolunda göstərilməsə də Azərbaycan ərazisində xarici hərbi iştirakın mümkünlüyünə dair məqamlar öz əksini tapıb. Xüsusilə də iki ölkənin prezidentləri tərəfindən ötən il Bakıda imzalanmış “Azərbaycan Respublikası və Türkiyə Respublikası arasında strateji tərəfdaşlıq və qarşılıqlı yardım haqqında” müqavilədə nəzərdə tutulanlar Türkiyə-Azərbaycan hərbi əməkdaşlığının güclənməsinə təkan verir;

Üçüncüsü, Türkiyənin milli regional maraqları və həmçinin, qardaş ölkənin milli təhlükəsizlik sənədləri ilə bağlıdır. Nəzərə alınmalıdır ki, 2009-cu ildən etibarən Türkiyənin milli təhlükəsizlik sənədlərində dəyişiklik prosesi başlayıb. Bu sənədlər dünyada və bölgədə mövcud olan reallıqlara uyğunlaşdırılır. Sözügedən sənədlərdə Cənubi Qafqaz bölgəsi də Ankara üçün strateji prioritetlərdən hesab edilir. Bu baxımdan Cənubi Qafqaz ölkələri ilə, xüsusilə də Azərbaycanla hərbi əməkdaşlığın dərinləşdirilməsi Türkiyənin dövlət və milli maraqlarından irəli gəlir.

Ekspertlərin qənaətinə görə, iki ölkə arasında hərbi əməkdaşlıq baxımından perspektiv planlar da mövcuddur. Buraya hərbi kadrların hazırlanması, maddi-texniki təchizat məsələlərindən tutmuş, müdafiə sənayesi sahəsində yeni birgə əməkdaşlığa qədər məsələlər daxildir. Məhz bu baxımdan tərəflər o fikri bölüşürlər ki, perspektivdə iki ölkə arasında hərtərəfli hərbi əməkdaşlığın gücləndirilməsi istiqamətində yeni imkanlar mövcuddur. Türkiyə Azərbaycana taktiki və strateji dövrdə hərbi dəstəyini davam etdirməkdə qərarlıdır.

Eyni zamanda, Ermənistanın işğalı nəticəsində nəzarətdən kənar qalmış Azərbaycan sərhədlərindən qeyri-qanuni məqsədlərlə istifadə məsələsi Türkiyə-Azərbaycan hərbi əməkdaşlığı üçün mühüm istiqamətlərdən hesab olunur. İki ölkə terrorizmdən əziyyət çəkməklə bu istiqamətdə ayrı-ayrılıqda və birgə mübarizənin bu günü və perspektivlərini həmişə diqqət mərkəzində saxlayır.

Azərbaycanda sərhəd təhlükəsizliyi sisteminin təşkili, əməliyyat şəraiti və bu istiqamətdə Türkiyənin göstərə biləcəyi dəstək də mühüm hesab edilir.

Və nəhayət, iki ölkə arasında hərbi təhsil, kadrların hazırlanması sahəsində əməkdaşlığın inkişafı prioritet sahələrdən biridir. Bu istiqamətdə ciddi planların olduğu bildirilir.

Müdafiə sahəsində əməkdaşlıq bundan sonra da möhkəmlənəcək

Yuxarıda da vurğuladığımız kimi, Türkiyə ilə Azərbaycan arasındakı hərbi əməkdaşlıq məsələləri qardaş ölkənin müdafiə naziri Vecdi Gönülün ötən ilin noyabrında Bakıya baş tutan rəsmi səfəri zamanı da əsas müzakirə mövzusu olub. Türkiyənin müdafiə nazirini qəbul edən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev “Azərbaycan ilə Türkiyə arasında müdafiə sahəsində əməkdaşlığın bundan sonra da möhkəmlənəcəyinə əminəm” - deyə, bəyan edib.

Həmin vaxt iki ölkənin müdafiə nazirləri arasında keçirilən görüşdə hərbi, hərbi-texniki və hərbi təhsil sahəsində əməkdaşlıq məsələləri müzakirə edilib. “Azərbaycanla Türkiyə arasında hərbi, hərbi-texniki və hərbi təhsil sahəsində əlaqələr inkişaf etməkdədir və gələcəkdə də həmin prinsiplər əməkdaşlığın prioritetlərini təşkil edəcək” - deyə, Azərbaycan müdafiə naziri Səfər Əbiyev vurğulayıb.

Səfər Əbiyev bildirib ki, Azərbaycan və Türkiyə tarix boyu bir-birilərinə arxa olmaqla yanaşı, sınaq günlərində də birlikdə olublar, Azərbaycan erməni işğalına məruz qaldığı ilk vaxtlarda da bunu yaxından hiss edib. Səfər Əbiyev deyib ki, iki ölkə arasında hərbi, hərbi-texniki və hərbi təhsil sahəsində əlaqələr inkişaf etməkdədir, gələcəkdə də həmin prinsiplər əməkdaşlığın prioritetlərini təşkil edəcək. Nazir sözünə davam edərək söyləyib ki, ikitərəfli görüşlər, aparılan danışıqlar dostluq və əməkdaşlığın genişlənməsinə yeni töhfələr verəcək.

Öz növbəsində, Vecdi Gönül də Azərbaycanla Türkiyənin müxtəlif istiqamətlər üzrə, o cümlədən, müdafiə sahəsində geniş əməkdaşlıq məsələlərindən söhbət açaraq perspektivdə də bu əlaqələrin dərinləşdirilməsinin zəruriliyini vurğulayıb. “Bu əlaqələrin dərinləşdirilməsini zəruri hesab edirəm”, - deyə, o, əlavə edib.

Bir sözlə, qarşılıqlı yüksək səviyyəli səfərlərdə ifadə edildiyi kimi, iki ölkə arasındakı hərbi əməkdaşlığın daha da inkişaf etdirilməsi mümkündür. Azərbaycanın hərbi baxımdan və müxtəlif sahələrdə inkişafı, coğrafi mövqeyini gücləndirməsi, eyni zamanda, Türkiyənin güclənməsi deməkdir. İki dövlət arasında hərbi sahədəki əməkdaşlıq regional təhlükəsizlik ehtiyacları nəzərə alınmaqla, inkişaf etdirilməlidir. Azərbaycan və Türkiyə hər sahədə tam bir müttəfiqdirlər. Bu mənada həm ikitərəfli səviyyədə, həm də NATO ilə əməkdaşlıq çərçivəsində hərbi sahədə əməkdaşlığın davamlı inkişafı isə bu müttəfiqliyin ayrılmaz hissəsidir.

Nadir AZƏRİ

Yeni Azərbaycan.2011.- 14 aprel.- S.7.