Azərbaycanda sənayeləşmə yeni mərhələyə qədəm qoyur

Respublikamızda ağır sənaye müəssisələrinin istehsal imkanları əhəmiyyətli dərəcədə artmaqdadır

Azərbaycan iqtisadiyyatındakı mövcud inkişaf meyillərinin dərinləşməsində əsas aparıcı qeyri-neft bölməsi kimi diqqəti cəlb edən sənaye sektorunda dinamizm son illərdə daha da sürətlənib. Ümumiyyətlə, sənaye potensialı ölkə iqtisadiyyatında milli gəlir baxımından əhəmiyyətli dərəcədə yer tutmağa başlayıb və yeni əsrdə bu sektorun artım dinamikası ümumi daxili məhsulda (ÜDM) başlıca yer tutur. Respublikamızın son 15 illik makroiqtisadi inkişaf göstəricilərinə nəzər salsaq iqtisadiyyatın ən dinamik və artım meyilləri ilə müşahidə olunan sahəsi kimi sənaye sektorunu görmək olar. 1996-cı ildən indiyə qədər olan dövr ərzində sənaye bölməsində artım tempi 5,5 dəfədən çox olub. Sənaye istehsalı ildə orta hesabla 11 faiz artır ki, bu da region dövlətləri içərisində ən yüksək göstəricidir.

Hökumətin sənayenin inkişafına yönəlmiş məqsədyönlü iqtisadi strategiyası nəticəsində respublikamızda sənayeləşmənin yeni dövrü başlayıb. Son 3 ildə sənaye bumu nəzərəçarpacaq dərəcədə bütün sektorlar üzrə hiss olunur və hər bir sənaye sahəsində yüksək inkişaf templəri qeydə alınıb. Hazırda sənayedəki inkişaf tempi Azərbaycan sənayesinin Sovet dövründəki göstəricilərini üstələyir. Sovet dövründə 4 il ərzində istehsal edilən sənaye məhsulları indi 1 il ərzində istehsal olunur. Məsələn, 2010-cu ildə istehsal olunmuş sənaye məhsulunun həcmi 1950-60-cı illər ərzində, yəni, 10 ildə istehsal olunmuş məhsulun həcminə bərabərdir.

2011-ci ilin birinci yarısında sənayeləşmə siyasəti mühüm inkişaf göstəricilərinin əldə olunması ilə yadda qalıb. Ötən 6 ay ərzində bu sahədə inkişaf tempi ikirəqəmli göstərici ilə qeydə alınıb ki, bu da ÜDM-də sənayenin ən yüksək pozitiv bölmə olduğunu göstərir. Bu dövrdə sənaye bölməsində 15 milyard manatdan çox məhsul istehsal olunub. Sənayenin qeyri-neft sahələrində artım meyli daha yüksək olub (10,6 faiz) və bunun 79 faizi özəl bölmənin payına düşüb.

Sənaye sektorunun inkişafına dair Dövlət proqramlarının icrasının sürətləndirilməsi isə indistriual iqtisadiyyatın möhkəmlənməsi üçün əsaslı təkan olub. Sənayeləşmənin əsas ssenarilərinə uyğun olaraq bu sahədə yeni və müasir texnologiyaların tətbiqi genişlənib ki, bu da ağır sənaye, elektrotexnika, əlvan metallurgiya, maşınqayırma, kənd təsərrüfatı məhsullarının emalı, tikinti materialları sənayesinin istehsalı müəssisələrinin yaradılmasına səbəb olub. Təkcə, 2010-cu il ərzində 60 sənaye müəssisəsi istifadəyə verilib, 80-dən çox sənaye müəssisəsinin tikintisi isə hazırda davam etdirilməkdədir. Son 5 ildə isə 100-dən artıq yeni sənaye müəssisəsi yaradılıb, onlarla müəssisəninin isə yenidən qurulması ilə bağlı tədbirlər həyata keçirilib.

Sənayenin əsas milli gəlir baxımından daha prioritet sahəsi sayılan ağır sənayedə inkişaf dinamikası müşayiət olunur və dövlətin güclü dəstəyi sayəsində təkcə respublikamız üçün deyil, həm də region üçün strateji əhəmiyyətə malik iri müəssisələrin istehsal gücü artır. Bu gün ağır sənayenin əsas sütunları olan Bakı, Sumqayıt, Gəncə, Daşkəsən kimi sənaye zonalarında ildə dəyəri 100 milyon dollarla ölçülən məhsul istehsal olunur. “Bakı Stil Kompani”, “DETAL”, Gəncə Alüminium Zavodu, Dərin Özüllər Zavodu, Bakı Poladtökmə Kombinatı, Qaradağ-Sement və digər müəssisələr milli iqtisadiyyatın inkişaında xüsusi çəkiyə malik strateji obyektlərdir.

Son illər sənayeləşmənin şaxələndirilməsi ilə bağlı siyasətin daha da gücləndirilməsi ağır sənayenin bazasının güclənməsinə, böyük sənaye şəbəkəsinin formalaşmasına səbəb olub. Azərbaycan bu sahənin ən qabaqcıl və yeni sahələri üzrə layihələrin icrasına başlayıb, modern innovasiyaların tətbiqini genişləndirib. Prezident İlham Əliyev ölkəmizdə yeni sənaye müəssisələrinin yaradılması üçün geniş bazanın mövcud olmasını qeyd edərək sənayeləşmə ilə bağlı tədbirlərin hökumətin iqtisadi siyasətinin başlıca istiqamətlərindən biri olacağını bildirib: “Gələcəkdə iqtisadiyyatın bütün sənaye kompleksinin modernləşdirilməsi prosesi daha da sürətlə getməlidir. Mən bu barədə dəfələrlə demişəm, Azərbaycanda sənayeləşmə prosesi sürətlə getməlidir. Bu gün bu proses gedir. Bu gün yaranmaqda olan nəhəng sənaye kompleksləri 2-3 ilə işə başlayacaqdır. Bunlar Azərbaycanda yeni istiqamətdə sənaye sahəsinin yaradılmasına gətirib çıxaracaqdır... Sənaye sahəsində görüləcək işlər elə olmalıdır ki, Azərbaycan iqtisadiyyatı ancaq sənaye müəssisələrinin səmərəli fəaliyyəti hesabına yaşaya bilsin”.

Ümumilikdə maşınqayırma, metallurgiya, kimya kompleksi, mədənçıxarma və filiz müəssisələri, digər strateji obyektlər ağır sənayenin əhəmiyyətli dərəcədə inkişaf meyilləri ilə müşayiət olunmasına imkan yaradıb. Sənayenin strukturuna diqqət yetirdikdə, neft sənayesinin çəkisi ilə bərabər, ağır sənaye sahələrinin artım tempinin daha yüksək olmasını görmək olar. Məsələn, sənayenin real həcmi son 4 ildə 3 dəfəyə yaxın artıb və burada maşınqayırma, metallurgiya, kimya kompleksi, mədənçıxarmanın payı daha yüksək olub. Yəni, əsas etibarilə potensial baza, güc ağır sənaye sektorudur.

Sənayeləşmənin bu cür yüksək templə davam etməsi ölkənin zəngin valyuta ehtiyatları əldə etməsi üçün də əlverişli şərait yaradır. Hazırki dövrü güclü sənaye istehsalının yaradılması və sənayenin şaxələnməsi dövrü kimi səciyyələndirmək olsa da, qarşıdakı illəri sənaye sektorunun sıçrayışlı inkişaf dövrü kimi xarakterizə etmək mümkün olacaq. Növbəti 5 ildə də hökumət sənayeləşmənin inkişafına ən azı 5 milyard dollar kapital yönəltməyi nəzərdə tutur. Növbəti illəri əhatə edən Dövlət Proqramına görə, əsas hədəf alüminium, polad, maşınqayırma, yeyinti və yüngül sənaye obyektlərinin yaradılmasından ibarət olacaq. Güclü sənaye istehsalının yaradılması və şaxələndirilməsi intensiv iqtisadi inkişafı sürətləndirəcək. Hökumət bu sahəyə hər il investisiyaları artıracaq, yeni sənaye mərkəzlərinə investorların cəlb olunması üçün əlverişli biznes imkanları təmin ediləcək. Respublikamızın ən zəngin təbii ehtiyatlara malik olması sənaye potensialından maksimum faydalanmağa zəmin yaradır.

ELBRUS CƏFƏRLİ

Yeni Azərbaycan.- 2011.- 13 avqust.- S. 2.