Müstəqil Azərbaycanda güclü insan kapitalının formalaşdırılması modernləşmə strategiyasının tərkib hissəsi kimi

Dinamik tərəqqi yolunda hər bir xalq gələcək inkişaf prioritetlərini düzgün müəyyənləşdirmək üçün, ilk növbədə, konkret zaman çərçivəsində keçdiyi yolun uğurlu nəticələrindən bəhrələnməyə çalışır. Bu həqiqət işığında bir daha aydın görünür ki, Azərbaycan cəmi 20 illik müstəqillik tarixi ərzində çox ağır sınaqlardan, çətinliklərdən üzüağ çıxmış, bir çox inkişaf etmiş dövlətlərin onilliklər boyu qət etdiyi inkişaf mərhələlərini geridə qoymuşdur. 90-cı illərin əvvəllərində obyektiv və subyektiv səbəblər üzündən xaos, anarxiya, iqtisadi tənəzzül dövrünü yaşayan Azərbaycan bu gün Cənubi Qafqaz regionunun ən sürətlə inkişaf edən, qlobal enerjiko layihələrinin lokomotivinə çevrilən, bütün sahələrdə sürətlə modernləşən dövləti kimi tanınır.

Müstəqillik tariximizin ən mühüm uğuru isə respublikamızın heç bir dövlət və beynəlxalq təşkilatdan asılı olmadan müstəqil siyasət yeritməsi, milli maraq və mənafeyini qətiyyətlə müdafiə etməsidir. Möhtərəm Prezident İlham Əliyevin “Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyinin bərpasının iyirminci ildönümü haqqında” 21 yanvar 2011-ci il tarixli Sərəncamında da qeyd olunduğu kimi, dövlət müstəqilliyinin bərpasının 20 yubileyinin ölkəmizin həyatında müstəsna əhəmiyyət daşıyan ictimai-siyasi hadisə olduğu nəzərə alınaraq, Azərbaycanın keçdiyi zəngin inkişaf yolunda qazandığı parlaq nailiyyətlərin təbliği son dərəcə vacibdir. Sərəncamda, eyni zamanda, keçid dövrünü başa vuran respublikamızın bu gün özünün uzunmüddətli inkişaf strategiyasının istiqamətlərini müəyyən edən ölkə olduğu vurğulanır: “Azərbaycan dünya miqyasında iqtisadi artım sürətinə görə ön sıralarda gedərək islahatçı ölkə kimi tanınır. Respublikamızda neft və qeyri-neft sektorlarının yüksəlişi, çoxşaxəli iqtisadiyyatın ahəngdar inkişafı təmin olunmuşdur. Ümumi daxili məhsul, büdcə və valyuta ehtiyatları ildən-ilə artmaqdadır. Güclü sahibkarlar sinfi və orta təbəqə yaranır. Azərbaycanın enerji təhlükəsizliyi təmin olunmuşdur. Yeni infrastruktur formalaşır, beynəlxalq aeroportlar istismara verilir, minlərlə kilometr yol və müasir körpülər salınır” .

Sürətli intibah yolunda olan, qarşıya qoyduğu hədəflərə inamla yetişən, bütün sahələrdə yeniləşən respublikamız beynəlxalq aləmdə mövqelərini ildən-ilə möhkəmləndirir, ümumregion əhəmiyyətli qlobal layihələri daxili imkanları hesabına gerçəkləşdirir. Aparıcı dünya dövlətləri Cənubi Qafqazın tərəqqi və yüksəlişini Azərbaycandan kənarda görmür, respublikamızla hesablaşırlar. “Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyinin bərpasının iyirminci ildönümü haqqında” Sərəncamda” da göründüyü kimi, əsası Ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən qoyulmuş davamlı inkişaf və tərəqqi kursu bu gün bütövlükdə müstəqil Azərbaycanın siyasi simasını müəyyən edir.

Hər bir xalqın davamlı sabitlik, iqtisadi inkişaf və tərəqqi yoluna çıxaraq sabit dövlətçilik ənənələri formalaşdırması milli lider fenomeni ilə sıx şəkildə bağlıdır. Müdrik xalqımızın XX əsrdə dünya siyasi arenasına bəxş etdiyi nadir şəxsiyyət, dərin zəkası, fitri idarəçilik keyfiyyətləri və xarizması ilə Ümummilli liderlik zirvəsinə yüksəlmiş Heydər Əliyev də müstəqil respublikamızın milli inkişaf modelinin banisi kimi bu gün böyük ehtiramla xatırlanır.

Məlumdur ki, ötən əsrin 90-cı illərinin əvvəllərində müstəqilliyin əldə olunması Azərbaycanın qarşısında diktaturadan demokratiyaya, komanda iqtisadiyyatından sərbəst bazar iqtisadiyyatına, iki əsrlik işğalçılıq tarixi olan imperiyanın bir hissəsindən milli dövlətə çevrilmək, dünya miqyasında özünü təsdiq etmək vəzifəsini qoymuşdu. Bu mürəkkəb proses keçid dövrünün ilkin mərhələsində cəmiyyətin ictimai-siyasi, iqtisadi və mənəvi həyatında ciddi kataklizmlərlə müşayiət olunmuş, bir tərəfdən yeni ictimai-iqtisadi formasiyanın doğurduğu yeniliklərin ictimai şüurda “həzm olunmaması”, digər tərəfdən isə cəmiyyətin mənafeyini təmin edən legitim siyasi hakimiyyətin yoxluğu dövlət idarəetmə sistemini iflic vəziyyətinə salmışdı. 1990-1992-ci illərdə hakimiyyəti zəbt etmiş diletant qüvvələrin yarıtmaz fəaliyyəti nəticəsində dövlətin iqtisadi-siyasi dayaqlarının laxlaması, cəmiyyət həyatının bütün sahələrində tənəzzül və böhran meyillərinin güclənməsi, ölkənin vətəndaş qarşıdurması həddinə çatması, bölgələrdə dövlətçilik üçün potensial təhdidə çevrilən separatçı meyillərin baş qaldırması cəmiyyətin həlledici qismində haqlı olaraq belə bir qəti rəy formalaşdırmışdı ki, yaranmış acınacaqlı vəziyyətdən çıxış yolu hakimiyyətə müstəqil Azərbaycan dövləti quruculuğunun mürəkkəb məsələlərini həll etməyi bacaran yeni qüvvələr gəlməlidir.

1993-cü ilin iyununda xalqın təkidli tələbi ilə hakimiyyətə gəlmiş Ulu öndər Heydər Əliyevin qarşısında ölkəni siyasi və iqtisadi tənəzzüldən, hərcmər-clikdən, müstəqilliyin itirilməsi təhlükəsindən çıxarmaq, sabit və tarazlı milli inkişaf strategiyasının konseptual istiqamətlərini müəyyənləşdirmək, bütün sahələrdə modernləşməni həyata keçirmək kimi taleyüklü vəzifələr dayanırdı. Şübhəsiz, kommunizm ideologiyasının zehinlərdəki və sosial gerçəklikdəki yaşantılarını aradan qaldırmaq, sürətlə yeni ictimai-iqtisadi münasibətlər sisteminə keçmək, cəmiyyət həyatının müxtəlif sahələrində demokratikləşməyə nail olmaq, yeni mərhələnin tələblərinə uyğun mükəmməl hüquqi baza formalaşdırmaq, qanunun aliliyini bütün səviyyələrdə təmin etmək ardıcıl və davamlı səylər göstərilməsini tələb edirdi. Ulu öndər müdrik siyasi addımları ilə ilk gündən sübuta yetirdi ki, demokratiya heç də özbaşınalıq və hərc-mərclik deyil, qanunların aliliyinə söykənən idarəetmə forması və siyasi mədəniyyətdir. Onun müəyyən qanunauyğunluqlarından kənara çıxdıqda, demokratiya insanların, dövlətin inkişafına deyil, demokratik idealların, prinsiplərin buxovlanmasına, məhvinə gətirib çıxarır.

Ümummilli lider Heydər Əliyevin müdrikliklə yaratdığı milli dövlətçilik modeli spesifikliyi və unikallığı ilə fərqlənməklə, xalqın gələcək yaşam fəlsəfəsini, milli inkişaf prioritetlərini müəyyənləşdirmiş, demokratik dəyərləri özündə maksimum dərəcədə ehtiva etmişdir. Azərbaycanın prioritet inkişaf yoluna çevrilmiş milli iqtisadi modeli özünəməxsus uzaqgörənliklə əsaslandıran Ümummilli lider bu spesifik modelin yalnız demokratik tərəqqiyə əsaslanan möhkəm ictimai-siyasi sabitlik şəraitində davamlı nəticələr verə biləcəyini diqqətə çəkmişdir.

Böyük strateq mərkəzi planlaşdırma və bölgü prinsiplərinin hakim olduğu ictimai-iqtisadi formasiyadan azad bazar iqtisadiyyatına optimal keçid modelini irəli sürmüş, onun mərhələlərlə həyata keçirilməsinə çalışmışdır. Ümummilli lider müdrikliklə bildirmişdir ki, Azərbaycan könüllü olaraq qoşulduğu demokratiya yolunun iqtisadi bazisə əsaslanan təkamül modelini özünün alternativsiz inkişaf yolu hesab edir. Keçid dövrünü yaşayan respublikamızda demokratik proseslərin iqtisadi islahatlara adekvat şəkildə tətbiqi bu modelin diktə etdiyi başlıca şərtlərdən olmuşdur. Heydər Əliyev milli gəliri yüksəltmədən, ümumi daxili məhsulun artımına, vətəndaşların yaşayış tərzində əsaslı dəyişikliklərə nail olmadan, təşəbbüskarlığa və maddiləşən işgüzar fəallığa təkan verən əlverişli biznes mühiti yaratmadan, milli sahibkarlığın inkişafını təmin etmədən vətəndaş cəmiyyəti və hüquqi dövlət ideyasının mümkünsüzlüyünü bildirmişdir.

Ulu öndər Heydər Əliyev bir ictimai iqtisadi formasiyadan digərinə keçid prosesi ilə bağlı xarici ölkələrin təcrübəsinin mənimsənilməsinin vacibliyini də önə çəkmiş, xüsusən də Avratlantik məkana, dünya təsərrüfat sisteminə inteqrasiyanı vacib saymışdır. Bu istiqamətdə ən mühüm addımlardan biri də məhz 1994-cü ildə 11 xarici neft şirkətinin iştirakı ilə “Əsrin müqaviləsi”nin imzalanması olmuşdur. Azərbaycanın maliyyə imkanlarının məhdud olduğu bir şəraitdə imzalanmış bu müqavilə ölkə iqtisadiyyatına xarici investisiyaların qoyuluşu istiqamətində ilk uğurlu presedent yaratmaqla yanaşı, ictimai həyatın modernləşməsinə, Qərbin mütərəqqi texnologiyalarının istehsalatda tətbiqinə də geniş imkanlar açmışdır. Bu mütərəqqi proses özlüyündə demokratik proseslərin genişlənməsinə də təkan vermiş, respublikamızın dünya siyasətinə əsaslı təsir imkanları olan Avropa Şurası, ATƏT, Avropa Birliyi və s. kimi beynəlxalq təşkilatlarla münasibətləri yüksələn xətlə inkişaf etmişdir. Beləliklə, iqtisadi, siyasi, hüquqi sahədə aparılan islahatlar modernləşmə strategiyasının həyata keçirilməsi üçün münbit zəmin formalaşdırmış, hər bir fərdin mənafeyinə yönələn pozitiv dəyişikliklər geniş vüsət almışdır.

Bu mərhələdən demokratikləşmə prosesi dövlətin siyasi, iqtisadi, sosial-mədəni həyatının modernləşdirilməsi, əhalinin maarifləndirilməsi, təfəkkürünün və vərdişlərinin tədricən dəyişdirilməsi, ictimai davranış normalarının yeniləşməsi ilə həyata keçirilmişdir. Müstəqilliyin ilk illərində cəmiyyətdə həllini gözləyən bir sıra problemləri - yeni iqtisad-isiyasi sistemin qaçılmaz reallıqlarının ictimai rəydə hələ yaxşı “həzm olunmadığını”, dövlətçilik üçün daxili və xarici təhdidlərin aradan qalxmadığını, sivil siyasi münasibətlər sistemin formalaşmadığını nəzərə alan Ulu öndər Heydər Əliyev bir müddət “dəmir əl” siyasətinə üstünlük vermək məcburiyyətində qalmış, totalitar düşüncə tərzinin ziyanlı komplekslərindən azad olmamış cəmiyyətin liberal demokratik islahatlara tədricən hazırlanmasını vacib saymışdır. Bunun üçün dövlət idarəetmə sistemində institusional xarakterli islahatların həyata keçirilməsini təmin edən, iqtisadi inkişaf üçün etibarlı zəmin hazırlayan, qanunçuluğu, hüquq qaydalarını möhkəmləndirən böyük strateq demokratiyanı üstqurum kimi dəyərləndirərək onun bazisində, ana axarında iqtisadiyyatın dayandığını böyük müdrikliklə vurğulamışdır.

Uğurla reallaşdırılan bu strategiya nəticəsində ölkə iqtisadiyyatının strukturu mülkiyyət və təşkilati-hüquqi baxımdan köklü surətdə dəyişdirilmiş, bir sıra mərkəzi və dövlət idarəetmə orqanları ləğv edilmiş, digərlərinin tənzimləmə funksiyaları saxlanılmaqla təsərrüfat funksiyaları dayandırılmışdır. Ulu öndər Heydər Əliyevin rəhbərliyi altında iqtisadi sahədə həyata keçirilən islahatların başlıca qayəsini həm də dövlətsizləşdirmə prosesinin sürətləndirilməsi - iqtisadi cəhətdən güclü və müstəqil milli şirkətlərin yaradılması, insanların biznes təşəbbüskarlığının, özünüifadə imkanlarının artırılması, demokratik dəyərlərin ictimai şüurda möhkəmlənməsi kimi mühüm prinsiplər təşkil etmişdir.

Böyük müdrikliklə əsaslandırılmış bu inkişaf modeli spesifikliyi ilə fərqlənməklə, demokratik dəyərləri özündə maksimum ehtiva edən milli inkişaf prioritetlərini müəyyənləşdirmişdir. Məhz bunun nəticəsidir ki, Azərbaycan cəmi 20 il müddətində inanılmaz inkişaf yolu keçərək bir sıra Qərb dövlətlərinin onilliklər ərzində zərrə-zərrə əldə etdiyi iqtisadi tərəqqiyə nail olmuş, demokratikləşmə, vətəndaş cəmiyyəti quruculuğu, insan hüquq və azadlıqlarının təminatı sahəsində müəyyən uğurlar əldə etmişdir. Demokratiyanın davamlı milli inkişaf baxımından qaçılmazlığını və müstəsna əhəmiyyət daşıması fikri ictimaiyyət tərəfindən də birmənalı qəbul olunmuşdur.

70 il inzibati-amirlik sistemində yaşamış, milli ideallardan uzaqlaşdırılmış, iqtisadiyyatı səmərəsiz, köhnə texnologiya və infrastruktur üzərində qurulmuş bir respublikanın qısa müddətdə qazandığı nailiyyətlərin miqyası Azərbaycanla genişmiqyaslı əməkdaşlığa maraq göstərən beynəlxalq təşkilatlarda, habelə aparıcı Qərb dövlətlərində də heyrət doğurur. Respublikamızın iqtisadi yüksəliş, demokratikləşmə və modernləşmə sahəsində həlledici nailiyyətlərə imza atmasını şərtləndirən amillər təbii olaraq siyasi və elmi-fəlsəfi çevrələrdə də geniş diskussiya mövzusuna çevrilmişdir.

Azərbaycanın ictimai-siyasi fikir tarixinin görkəmli tədqiqatçısı, Prezident Administrasiyasının rəhbəri, akademik Ramiz Mehdiyev “Vestnik aktualnıx proqnozov. Rossiya: tretye tısyaçaletiye” jurnalının 23-cü nömrəsində dərc edilmiş “Azərbaycanın kursu: sabitləşmədən modernləşməyə doğru” məqaləsində düzgün olaraq göstərilir ki, keyfiyyətcə yeni mərhələdə Azərbaycanın üstünlük verdiyi modernləşmə xətti özünün ilkin uğurlu əsasını ölkədə sabitləşmə və iqtisadi inkişaf istiqamətində həyata keçirilmiş tədbirlərdən götürür. Şübhəsiz, ötən əsrin 90-cı illərində Ulu öndərin böyük siyasi iradə və qətiyyəti hesabına formalaşdırdığı siyasi sabitlik iqtisadi və hüquqi islahatlara başlamaq üçün uğurlu zəmin formalaşdırmış, cəmiyyətin normal inkişaf harmoniyası təmin olunmuşdur.

Ötən 8 ildə Heydər Əliyev siyasi kursunu bütün sahələrdə inamla davam etdirən Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev ilk gündən geosiyasi reallıqlardan çıxış edərək demişdir ki, sürətli demokratik yeniliklər cəmiyyətdə yalnız təkamül yolu ilə, mərhələli şəkildə bərqərar ola bilər. Bu qənaəti tamamilə haqlı saymaq olar ki, kənardan süni şəkildə ixrac edilən demokratiya modelləri transformasiyalı cəmiyyətlərdə şəraitə uyğunlaşmağa heç də həmişə hazır olmur. Müasir dünyada demokratikləşmə prosesinin müəyyən universal tələbləri, meyarları olsa da, hər bir ölkənin özünəməxsus milli mentaliteti, tarixi, sosial-iqtisadi, siyasi və mədəni inkişaf xüsusiyyətləri, qeyri-bərabər başlanğıc imkanları nəzərə alınmalıdır. Bu gün Avropa dövlətlərində eyni demokratiya modelinin mövcudluğundan danışmaq mümkün deyildir. Bu baxımdan bizə eyni vaxtda həm demokratiyaya, həm də bazar iqtisadiyyatına keçidi zorla qəbul etdirmək səyləri iqtisadi və siyasi dəyişikliklər arasında əsrlər boyu yaranmış qarşılıqlı əlaqələr modelini dəyişmək cəhdi, tarixi presedentləri olmayan eksperiment deməkdir.

Təcrübə göstərir ki, iqtisadi cəhətdən inkişaf etməmiş hansısa dövlətdə demokratikləşməyə və vətəndaş cəmiyyəti quruculuğuna yönələn cəhdlər isə uğursuzluqla nəticələnir. Çünki tətbiqinə cəhd göstərilən mütərəqqi yeniliklər vətəndaşların real yaşayış səviyyəsi, həyat tərzi ilə uzlaşmır. Məhz bu reallıqdan çıxış edən Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev hər iki təmayülə vəhdət şəklində yanaşmış, ölkənin uzunmüddətli inkişafı üçün məhz demokratik və iqtisadi islahatların paralel davam etdirilməsini real hesab etmişdir: “Əsl açıq demokratik cəmiyyəti ancaq maddi rifah əsasında qurmaq mümkündür. İqtisadi cəhətdən geridə qalmış dövlətlərdə demokratik proseslər də geridə qalır. O ölkələr ki, onlar iqtisadi cəhətdən güclüdürlər, o ölkələrdə demokratiyanın inkişafı da çox yüksək zirvədədir. Ona görə iqtisadi islahatların davam etdirilməsi xalqın maddi rifahının yaxşılaşdırılması, demokratik cəmiyyətin qurulması və formalaşması üçün başlıca şərtdir. Ancaq bununla bərabər, əgər sadəcə olaraq iqtisadi məsələlərə diqqətimizi yönəltsək və siyasi islahatlarda hansısa bir yubanma olarsa, bu da Azərbaycan qarşısında duran vəzifələrin həlli üçün bizə imkan yaratmayacaqdır. Siyasi islahatlar mütləq aparılmalı və Azərbaycan müasir ölkəyə çevrilməlidir”.

Müasir dövrdə Azərbaycanın milli inkişaf yoluna çevrilmiş suveren demokratiya modeli xalqımızın sosial-iqtisadi, mədəni və intellektual baxımdan bu prosesə hazırlığı ilə üzvi surətdə bağlıdır. Şübhəsiz, demokratik dəyər və normaların hər hansı cəmiyyətdə möhkəmlənməsi, özünə güclü dayaqlar tapması üçün, ilk növbədə, insanların maddi rifah halı, yaşayış və düşüncə tərzi mütərəqqi dəyişikliklərə məruz qalmalıdır. Demokratiyanın fundamental şərti azadlıqdır - insanın tam azadlığı isə təkcə qanunun və hüquq qaydalarının deyil, həm də iqtisadi müstəqilliyin hökm sürdüyü cəmiyyətlərdə mümkün olur. S.Hantinqton hələ 1984-cü ildə yazırdı: “Millətin maddi rifahı ilə onun demokratikləşməsi arasında qarşılıqlı əlaqə kifayət qədər möhkəmdir”.

Hər bir ölkə üçün üstün siyasi təsisatların formalaşmasını xeyli dərəcədə məhz iqtisadi inkişafın səviyyəsi müəyyən edir. İnkişaf səviyyəsi yüksək olan ölkələr postindustrializm dövrünün tələblərinə uyğunlaşma məsələlərini yalnız müasir demokratik cəmiyyətin kifayət qədər inkişaf etmiş təsisatları mövcud olduqda həll edə bilər. Yəni, siyasi liberallaşmaya xidmət edən islahatlar iqtisadi inkişaf və adambaşına düşən gəlirlər müəyyən bir həddə çatdığı zaman praktik səmərə verə bilər. Son illər Azərbaycanda da milli gəlirin artım tempi ilə siyasi-hüquqi islahatların həyata keçirilməsi prosesi mütənasiblik təşkil etməyə başlamışdır. Adambaşına düşən milli gəlirin 5000 manata, dövlət büdcəsinin 15 milyard dollara yüksəlməsi ölkə iqtidarına liberallaşma və modernləşmə istiqamətində daha qətiyyətli addımlar atmağa, vətəndaş maraqlarına xidmət edən çoxşaxəli islahatlar həyata keçirməyə imkan vermişdir.

Amerikalı nəzəriyyəçi T.Fridman yazırdı ki, əgər ötən əsrdə böyük dövlətlər kiçikləri udurdularsa, XXI əsrdə “sürətli” dövlətlər “ləng”, “astagəl” dövlətləri öz təsiri altına salacaqlar. Bu baxımdan respublikamız əldə etdiyi sürətli inkişafı ilə çevik ölkələr sırasındadır: son illər ölkədə həyata keçirilən sosialyönümlü iqtisadi siyasət vətəndaşların maddi rifah halını yüksəltmiş, sosial infrastrukturun inkişafını, yoxsulluğun azaldılmasını, işsizliyin minimuma endirilməsini təmin etmişdir. Həmçinin iqtisadi sahədə keçid dövrünü yekunlaşdırmaq yönündə qəti, çevik addımlar atılmış, zəruri işlər görülmüşdür.

2009cu ilin noyabrında BDU-nun 90 illik yubileyində dərin məzmunlu nitq söyləyən dövlət başçısı İlham Əliyev tarixi bəyanatla çıxış edərək ölkədə ötən əsrin 90-cı illərindən başlanmış keçid dövrünün artıq geridə qaldığını, Azərbaycanın bu mərhələdən uğurla çıxdığını diqqətə çatdırmışdır. Söhbət ictimai-iqtisadi formasiya dəyişkənliyi ilə bağlı Sovet təsərrüfat sistemindən, planlı iqtisadiyyatdan miras qalmış bütün iqtisadi seqmentlərin bazar prinsiplərinə uyğun tamamilə yenidən qurulması prosesinin başa çatmasından gedir. Respublikamız son 15 ildə - özəlləşdirmədən, torpaq, vergi, gömrük islahatından tutmuş səmərəli idarəçiliyin vacib şərti olan struktur islahatlarınadək - böyük bir iqtisadi mərhələni inamla geridə qoymuşdur. Qarşıdakı dövrdə isə formalaşmış bu möhkəm təməl üzərində bazar iqtisadiyyatı prinsiplərinin tam bərqərar olmasına çalışmaq, iqtisadi sahədə liberallaşdırma prosesini davam etdirmək hökumətin qarşısında duran ciddi vəzifələrdən biridir. Eyni zamanda, sabitləşmə və liberallaşma sahəsində uğurlar cəmiyyəti labüd olaraq modernləşməyə aparır.

Modernləşmə ənənəvi aqrar cəmiyyətdən müasir, industrial cəmiyyətə keçid prosesidir. O, sənayeləşmə və ya kapitalizmə keçidlə müqayisədə daha geniş siyasi proses kimi səciyyələnir. “Modern” anlayışı Avropada yeni zaman epoxasından başlanmış iqtisadi, siyasi, fəlsəfi, elmi, dini və mədəni təkamülün gedişində yaradılmış həyat şəraitinin məcmusu kimi başa düşülür.

Modernləşmənin iqtisadi bazisini formalaşdıran Azərbaycan suveren dövlət kimi, artıq yeni tarixi və iqtisadi şəraitdə iqtisadiyyatın inkişafı problemlərini həll edir. Prinsipial baxımdan yeni olan, iqtisadi sərbəstliyə, dünya təsərrüfatı sisteminə inteqrasiya etməyə yönəlmiş iqtisadiyyat qurur. Bu isə, ictimai şüurun daha da demokratikləşməsinə aparır, vətəndaş cəmiyyətinin bazisinin təşəkkülü mərhələsini başa çatdırmağa, “azad vətəndaş - güclü dövlət” konseptinin şüurlu şəkildə başa düşülməsinə şərait yaradır.

Akademik Ramiz Mehdiyev “Modernləşmə xətti yenə də gündəlikdədir” əsərində haqlı olaraq yazır ki, modernləşmənin funksionallığını: birincisi, siyasi mədəniyyətin və inzibati idarəetmə şüurunun dəyişməsi və təkmilləşdirilməsi; ikincisi, kütləvi şüurun korreksiyası, yəni, cəmiyyətin lider qrupunun modernləşdirmə potensialının reallaşdırılmasına mane olan ideya və davranış stereotiplərini tədricən aradan çıxarmaq məqsədilə liberal-demokratik dəyərləri kütləvi şüura yeritməsi; üçüncüsü, müəyyən ideoloji konstruksiyalara və milli ideyalara uyğun olaraq modernləşdirmə siyasətinin həyata keçirilməsi kimi səciyyələndirmək olar.

Müasir Azərbaycan cəmiyyəti modernləşməni milli inkişaf prosesində sosial sifariş kimi qəbul edir. Bu yanaşma yeni dəyərlərin və demokratik transformasiyaya xas olan davranış normalarının mərhələlər üzrə, təkamül yolu ilə tədricən ictimai, kütləvi şüura tranzitinin başa düşülməsini və dərk olunmasını özündə ehtiva edir. Lakin hər bir proses kimi, Azərbaycan cəmiyyətinin modernləşməsi milli ənənə və resurslar, tarixi reallıqlar nəzərə alınmaqla baş verir. Uzun illər dəyişməz siyasi imperativlərə əsaslanan cəmiyyətdə siyasi, sosial və mədəni mühitin fundamental şəkildə dəyişməsi həm də nəsillərin dəyişməsi amilləri nəzərə alınmaqla həyata keçirilir.

Siyasi sistem o halda uğurlu fəaliyyət göstərir ki, yetişməkdə olan gənc nəslin cəmiyyətin həyatında qurucu rolu tam şəkildə nəzərə alınır. Bu baxımdan Azərbaycanda modernləşmə prosesinin sürətlə aparılması üçün yeni düşüncəli, intellektual səviyyəli, kreativ baxışlı gəncliyin yetişdirilməsi, maddi resursların insan kapitalına çevrilməsi istiqamətində də kompleks tədbirlər həyata keçirilir. Ulu öndərin bu sahədə müəyyənləşdirdiyi siyasəti keyfiyyətcə yeni mərhələdə inamla davam etdirən Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev elmin, təhsilin problemlərinin həlli istiqamətində inamlı addımlar atır.

Dövlət başçısı yeni idarəçilər üçün zəruri bazis formalaşdırmaq, ölkəni müasir dünya nizamı kateqoriyaları ilə düşünməyə qadir olan, dövlətin mənafelərini qorumağı bacaran kadrlarla təmin etmək vəzifəsini qarşıya qoymuşdur. Akademik Ramiz Mehdiyev “Azərbaycan: qloballaşma dövrünün tələbləri” əsərində bu vəzifəni belə səciyyələndirir: “Sadə dildə desək, əgər biz hamımız eyni bir təyyarədə uçmalı olsaq, pilotu onun sosial və ya maddi statusuna görə deyil, təyyarəni idarə etmək bacarığına görə seçməliyik. Deməli, bizə təşəbbüskar, intellektual, kreativ (yaradıcı) və həqiqi vətənpərvər insanlar lazımdır. Bu strateji məqsəd üç əsas amilə söykənir: modernləşmə xəttinin uğurunu təmin etmək cəhdi, siyasi təsisatları və ənənələri möhkəmlətmək və intensiv qərbləşmə və qloballaşma şəraitində milli mənlik şüurunu qoruyub saxlamaq. Biz yaddan çıxarmamalıyıq ki, öz kökündən məhrum olmuş xalq yalnız instinktlər və ehtiraslarla yaşayır”.

2003-cü ildən dövlət büdcəsi vəsaitlərinin ilbəil əhəmiyyətli dərəcədə artımı təhsil sahəsində məhz maliyyə çatışmazlığı səbəbindən uzun illərdən bəri yığılıb qalmış bir çox problemlərin məhz hazırkı mərhələdə həlli məsələsini aktuallaşdırmış, elm və təhsillə bağlı dövlət investisiyalarının həcmcə artımını təmin etmişdir. Ötən 7 ildə Avroatlantik məkana inteqrasiya kursu seçməklə dinamik inkişaf yoluna qədəm qoymuş Azərbaycanda ali təhsilin müasirləşdirilməsi və problemlərinin mərhələli həlli, inkişaf etmiş dövlətlərin bu sahədəki zəngin təcrübəsinin dərindən mənimsənilməsi, universitetlərdə tədris prosesinin maddi-texniki bazasının yaxşılaşdırılması, kompüter və informasiya texnologiyalarının geniş tətbiqi, yeni korpusların inşası kimi fundamental problemlərin həlli xüsusi diqqət mərkəzindədir. Ötən illərdə bu məqsədlə imzalanmış çoxsaylı mühüm Fərman və sərəncamlar, Dövlət proqramları da Azərbaycanda ali təhsil sisteminin təkmilləşdirilməsinə və müasirləşdirilməsinə xidmət etmişdir.

Azərbaycanda ali təhsil sistemində həyata keçirilən islahatların mühüm istiqamətlərindən biri də dünya təhsil sisteminə inteqrasiyanın təmin edilməsidir. Respublikamız yeni iqtisadi münasibətlər kursunu götürərək öz təhsil sisteminin inkişaf prioritetlərini, dünyada, o cümlədən, Avropa məkanında gedən proseslərə inteqrasiya olunmaqla müəyyənləşdirir. Milli təhsil sisteminin Avropa standartlarına uyğunlaşdırılması məqsədilə “Bolonya prosesi” çərçivəsində qəbul olunmuş təhsil standartlarının mənimsənilməsi olduqca vacibdir. “Azərbaycan Respublikasının ali təhsil müəssisələrinin Avropa ali təhsil məkanına inteqrasiyası ilə bağlı bəzi tədbirlər haqqında” 31 yanvar 2008-ci il tarixli Sərəncam bu baxımdan vacib əhəmiyyətə malikdir. Sərəncama əsasən, “2009-2013-cü illərdə Azərbaycan Respublikasının ali təhsil sistemində islahatlar üzrə Dövlət Proqramı” layihəsi, habelə, YUNESKO və digər beynəlxalq qurumların qəbul etdiyi sənədlərə uyğun hazırlanmış ixtisasların yeni siyahısı hökumətə təqdim edilmişdir. Layihədə ali təhsil sistemində keyfiyyətin təmin olunması məqsədilə normativ-hüquqi bazanın, məzmunun və təlim texnologiyalarının yeniləşdirilməsi, ali təhsil müəssisələrinin strukturunun və idarə olunması sisteminin müasir tələblər baxımından modernləşdirilməsi, əmək bazarının tələbatına uyğun kadr hazırlığının təkmilləşdirilməsi, elmi-tədqiqat işlərinin səmərəliliyinin yüksəldilməsi, maddi-texniki və tədris bazasının müasir tələblərə uyğun qurulması, müasir maliyyələşdirmə siyasətinin hazırlanıb həyata keçirilməsi və digər bu kimi aktual istiqamətlər əksini tapmışdır.

2008-ci il 10 aprel tarixli “Azərbaycan elmində islahatların aparılması ilə bağlı Dövlət Komissiyasının yaradılması haqqında” Sərəncam da məhz bu zərurətlə şərtlənir. Sərəncama əsasən, 2009-2015-ci illər üzrə elm sahəsində aparılacaq islahatların, habelə, elmin inkişaf strategiyasının konkret proqram modelində hazırlanması üçün hökumət və elm adamlarından ibarət dövlət komissiyasının yaradılması da təqdirəlayiqdir. Bir sıra problematik məsələlərin önə çəkildiyi Sərəncamda Azərbaycan Respublikasında elmi qurumların strukturunun müəyyənləşdirilməsi, tədqiqatların müasir standartlar səviyyəsində aparılması və maliyyələşdirilməsi, ölkənin elmi kadr potensialının artırılması və onun sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi, bütövlükdə elmin inkişafı üzrə milli strategiyanın həyata keçirilməsi, Azərbaycan elminin beynəlxalq elm məkanına inteqrasiyasının təmin olunması məsələləri əksini tapmışdır.

Dövlət başçısının 4 may 2009-cu il tarixli Sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasında 2009-2015-ci illərdə elmin inkişafı üzrə Milli Strategiyanın həyata keçirilməsi ilə bağlı Dövlət Proqramı” elm sahəsində həyata keçiriləcək islahatların konseptual əsaslarını özündə əks etdirir. Elmin inkişafını nəzərdə tutan Milli Strategiyanın əsas məqsədi ölkənin mövcud tələbləri nöqteyi-nəzərindən Azərbaycan elminin strukturunun müəyyənləşdirilməsi, Azərbaycan elminin dünya elmi, texnika və texnologiyasının prioritet istiqamətlərinə müvafiq şəkildə təşkili, respublikanın iqtisadi inkişafında elmin rolunun artırılması, yüksəkixtisaslı kadrların hazırlanmasının təmin edilməsi; mühüm sosial-iqtisadi və ictimai-siyasi vəzifələrin həlli məqsədi ilə, Azərbaycan Respublikasında fundamental və tətbiqi tədqiqatların prioritetlərinin müəyyən edilməsindən ibarətdir.

Dövlət başçısı İlham Əliyevin rəhbərliyi altında gerçəkləşdirilən səmərəli islahatların nəticəsi kimi, respublikamızın iqtisadi sahədə keçid dövrünü uğurla başa vurması, elm və təhsil sahələrində də adekvat modernləşməni, əsaslı keyfiyyət dəyişikliklərini zərurətə çevirir. Sürətli iqtisadi və sosial-mədəni tərəqqi yolu keçən Azərbaycanda elmin inkişaf təmayüllərinin respublikanın müasir reallıqlarına nəzərən müəyyənləşdirilməsi, bu sahədə mövcud problemlərin aradan qaldırılması, elmlə idarəçiliyin səmərəli vəhdətinin təmini, bu sahəyə yönəldilən vəsaitlərin rentabelliyinə nail olunması yeni mərhələdə qarşıda ciddi vəzifələr kimi durur.

Dövlət başçısının 22 may 2009-cu il tarixli “2009-2013-cü illərdə Azərbaycan Respublikasının ali təhsil sistemində islahatlar üzrə Dövlət Proqramı”nın təsdiq edilməsi barədə Sərəncamı da ali təhsil sistemində islahatlar üçün əsaslı baza rolunu oynayır. Dövlət Proqramının məqsədi ölkənin ali təhsilinin Avropa təhsil məkanına inteqrasiyası, onun məzmununun Bolonya prosesinin prinsiplərinə uyğun qurulması, cəlbedici və rəqabət qabiliyyətliliyinin təmin edilməsi, ölkə iqtisadiyyatının inkişaf tələblərinə uyğun ali təhsilli kadrlara yaranan tələbatın ödənilməsi, habelə, informasiya cəmiyyətinin və biliklərə əsaslanan iqtisadiyyatın tələblərinə uyğun olaraq kadr potensialının yaradılması, əhalinin müasir tələblərə cavab verən ali təhsil almaq imkanlarının təmin edilməsi üçün iqtisadi və sosial baxımdan səmərəli ali təhsil sisteminin formalaşdırılmasıdır.

Azərbaycanda elmin inkişafı üçün geniş maddiintellektual resurslardan səmərəli istifadə də cənab İlham Əliyevin müəyyənləşdirdiyi başlıca prioritetlərdən biridir. Dövlət başçısının 2009-cu il oktyabrın 21-də imzaladığı Sərəncamla Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Elmin İnkişafı Fondunun yaradılması da tədqiqatların stimullaşdırılmasının yeni maliyyə mexanizmi kimi diqqəti çəkir. Fondun yaradılması fundamental elmi tədqiqatların stimullaşdırılması, ölkənin təbii resurslarının, mədəni və tarixi irsinin öyrənilməsinin gücləndirilməsi, elmin müxtəlif sahələrində aparılan araşdırmaların səmərəliliyinin artırılması məqsədi ilə əsaslandırılır.

İnformasiyalı cəmiyyət quruculuğu da ölkədə modernləşmənin əsas tələblərindən biri kimi nəzərdən keçirilir. Belə bir cəmiyyətin formalaşmasında “texnoloji yükü” üzərinə götürən İKT müasir dövrdə hər bir cəmiyyətin tərəqqisinin, o cümlədən, “insan inkişafı indeksi”nin vacib göstəricilərindən birinə çevrilmişdir. Başqa sözlə, İKT hər bir dövlətin demokratiklik səviyyəsini müəyyən edən əsas amillərdən olaraq cəmiyyətdə şəffaflıq və hesabatlılığın yüksək səviyyədə qorunmasına, insanların dövlət və qeyri-dövlət strukturlarından operativ informasiya almaq, onlara birbaşa müraciət etmək imkanlarının genişlənməsinə imkan yaradır.

İKT-nin cəmiyyətə, sosial-iqtisadi, siyasi, mədənimənəvi inkişafa təsiri XXI əsrin yeni insanını - fərdlər arasında münasibətləri və yeni istehsal vasitələrini formalaşdırır. Beləliklə, İKT yeni sosial-iqtisadi formasiyanın -informasiya cəmiyyətinin yaranması və formalaşmasının əsasını, bünövrəsini qoyur. İnformasiya cəmiyyətinin strateji hədəfi isə yaşından, dilindən, dinindən, irqindən, sosial və siyasi mənsubiyyətindən, həmçinin zaman və məkandan asılı olmayaraq, bütün insanların informasiya, bilik tələbatını ödəməkdən, onların arasında sosial kommunikasiya mühiti yaratmaqdan, bilik və düşüncələrini, istədikləri məlumatı ictimaiyyətə çatdırmaqdan ibarətdir. Bu baxımdan, son illər Azərbaycanın adı İKT-nin inkişafı və informasiyalı cəmiyyətin formalaşması üzrə reytinq göstəricilərində MDB məkanında öncüllər sırasında çəkilir. Son illər ölkədə həyata keçirilən məqsədyönlü və ardıcıl dövlət siyasəti informasiya kommunikasiya texnologiyalarının yeni bir prioritet sahə kimi inkişafına əlverişli şərait yaratmışdır. İnformasiya kommunikasiya texnologiyaları müasir cəmiyyətin ən vacib infrastrukturu, iqtisadiyyatın real sektoru, məhsuldarlığın artım amili və müasir humanitar inkişafın katalizatoru olaraq, Azərbaycanda energetika sektorundan sonra ən dinamik inkişaf edən ikinci sahədir.

“İqtisadi inkişaf sürətinə görə, Azərbaycan qabaqcıl ölkələr sırasındadır. Biz bu maddi dəyərləri, iqtisadi potensialımızı insan kapitalına çevirməliyik. Çünki insanın savadı, biliyi onun gələcək həyatını müəyyən edir, ölkənin hərtərəfli inkişafına xidmət edir və beləliklə, ölkənin intellektual potensialı da möhkəmlənir. Bu gün vaxt gəlibdir ki, biz məhz bu sahəyə sərmayələr qoyaq” - deyən Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev ilk gündən neftdən əldə olunan gəlirlərin insan kapitalına çevrilməsi istiqamətində məqsədyönlü siyasət həyata keçirir. Dövlət başçısı haqlı olaraq bildirir ki, neft Azərbaycan üçün məqsəd deyil, davamlı iqtisadi tərəqqini təmin etmək üçün vasitədir. Dünya təcrübəsində iqtisadiyyatın yalnız neft üzərində qurulması, habelə, neft gəlirlərindən həddən artıq asılılıq nəticəsində iqtisadi sistemi iflic edən “Holland sindromu” kimi mənfi presedent də var. Məhz buna görə də, ölkə başçısı iqtisadi inkişafa yalnız neft amili hesabına nail olmağı məqbul saymır, tarazlı və davamlı tərəqqi naminə qeyri-neft sektoruna, elmtutumlu iqtisadiyyata, xüsusən də, İKT-nin inkişafına xüsusi diqqət yetirilməsini önə çəkir.

Bu da təsadüfi deyildir ki, cənab İlham Əliyev Prezident seçildikdən sonra ilk xarici səfərə BMT-nin mandatı altında Cenevrədə təşkil edilmiş İnformasiya Cəmiyyəti üzrə Dünya Sammitində iştirakla başlamışdır. Azərbaycan Prezidenti həmin Sammitdə bəyan etmişdir ki, XXI əsrdə informasiya və kommunikasiya texnologiyalarının inkişafı Azərbaycanın sosial-iqtisadi inkişafında prioritet sahələrdən biri kimi nəzərdən keçirilir. Cənab İlham Əliyevin “Qara qızılı insan qızılına, intellektual potensiala çevirək” tezisi İKT-nin Azərbaycan cəmiyyətindəki inkişafını stimullaşdıran ən başlıca amildir. Bu gün Azərbaycanda uğurlu neft iqtisadiyyatının estafetinin qəbulu, neftdən sonrakı iqtisadi prioritet sahə yüksək texnologiyalar, o cümlədən, İKT sayılır.

2005-ci il noyabrın 16-18-də Tunisdə İnformasiya Cəmiyyəti üzrə Sammitin Təşkilat Komitəsinin üzvü və sponsorlarından biri də məhz respublikamız olmuşdur. Bu Sammitdə XXI əsrin yeni çağırışı “İnformasiya kommunikasiya texnologiyalarının cəmiyyətin demokratikləşməsində və insan hüquqlarının qorunmasında rolu” elan olunmuşdur. Həmin tezisin əsas müəlliflərindən biri də məhz Azərbaycandır.

Respublikamızda təbii sərvətlərin hasilatından əldə olunan vəsaitlərin böyük qisminin məhz elm və təhsilə, informasiya texnologiyalarının inkişafına yönəldilməsi inkişaf etmiş bir sıra dövlətlərin təcrübəsində özünü doğrultmuşdur. Elm və təhsil, yüksəkixtisaslı kadr potensialı bu gün hər bir dövlətin davamlı sosial-iqtisadi, mədəniintellektual yüksəlişinin əsas təminatı qismində çıxış edir. Bunu ABŞ, Almaniya, Yaponiya, Şimali Koreya, Finlandiya, İsrail və digər dövlətlərin iqtisadi inkişaf strategiyasına nəzərən əminliklə demək olar. Yalnız bir faktı vurğulamaq kifayətdir ki, bu gün Finlandiyanın tanınmış “Nokia” şirkətinin informasiya texnologiyaları sahəsində əldə etdiyi gəlirlər müsəlman ölkələrinin, karbohidrogen ehtiyatları istisna olunmaqla digər gəlirlərindən çoxdur.

Hazırda dövlət səviyyəsində həyata keçirilən innovasiya siyasətinin başlıca hədəfi İKT infrastrukturunun iqtisadi bazasını durmadan yüksəltmək, bu sahənin inkişafı ilə ümumi daxili məhsulun formalaşmasındakı xüsusi çəkisini artırmaqdır. İKT sahəsində lider olmaq və iqtisadi inkişafı təmin etmək üçün informasiya cəmiyyətini səciyyələndirən informasiya və kommunikasiya, habelə, innovasiya texnologiyalarının ilk mərhələdə istifadəçisi, daha sonra istehsalçısına çevrilmək son dərəcə zəruridir. “Elektron imza və elektron sənəd haqqında”, “Elektron ticarət haqqında”, “İnformasiya əldə etmək haqqında” və “Telekommunikasiya haqqında”, “Poçt rabitəsi haqqında” qanunlar kimi mühüm sənədlər, “Azərbaycan Respublikasında telekommunikasiya sahəsinə dair siyasət planı”, “Azərbaycan Respublikasının inkişafı naminə informasiya və kommunikasiya texnologiyaları üzrə Milli Strategiya” və “Azərbaycan Respublikasında rabitə və informasiya texnologiyalarının inkişafı üzrə 2005-2008-ci illər üçün Dövlət Proqramı (Elektron Azərbaycan)” qəbul edilmişdir. Bütün bu sənədlər rabitə və informasiya texnologiyaları sahəsi üzrə geniş islahatların aparılmasını, tənzimləmə prosedurunun təkmilləşdirilməsini, telekommunikasiya şəbəkələrində geniş modernləşmə işlərinin aparılmasını, internetin sürətli inkişafını təmin etmişdir.

Dövlət başçısının 22 oktyabr 2005-ci il tarixli Fərmanı ilə “Azərbaycan Respublikasında rabitə və informasiya texnologiyalarının inkişafı üzrə 2005-2008-ci illər üçün Dövlət Proqramı Elektron Azərbaycan”nın imzalanması isə bu sahədə kompleks tədbirlərin həyata keçirilməsini nəzərdə tutan, rabitə və informasiya texnologiyalarının hökumətin fəaliyyətində geniş tətbiqinə imkan yaradan, habelə, bölgələrdə geniş yayılmasını təmin edən təkmil fəaliyyət konsepsiyasıdır. Proqramda nəzərdə tutulmuş tədbirlər nəticəsində 2008-ci ildə Azərbaycan informasiya texnologiyalarının inkişafı sahəsində umumdünya orta göstəricilərinə çatmış, bu sektorun inkişafına 150 milyon ABŞ dolları yönəldilmişdir. Dövlət Proqramı eyni zamanda “rəqəmsal uçurum”un, yəni informasiya uçurumu təhlükəsinin aradan qaldırılmasına xidmət etmişdir. Etiraf etməliyik ki, yəni paytaxtda və digər iri şəhərlərdə müasir texnologiyalar sürətlə inkişaf etdiyi halda, rayonlarda bu proses nisbətən yubanırdı. Bu baxımdan, regionlarda rəqəmsal sistemin tətbiqi, internetin, müasir rabitə və kommunikasiya texnologiyalarının inkişafı olduqca vacib idi. Bu istiqamətdə atılan addımlar sosial-iqtisadi deyil, həm də mədəni-intellektual inkişafa, elmi tərəqqiyə öz müsbət təsirini göstərir.

Məktəblərin kompüterləşdirilməsi, gənclərin virtual dünyaya çıxışının təmini və informasiya texnologiyaları ilə işləmək vərdişlərinə yiyələnmələri üçün atılan məqsədyönlü addımlar da xüsusi qeyd olunmalıdır. 2004-cü il 21 avqust tarixində “Azərbaycan Respublikasında ümumtəhsil məktəblərinin informasiya və kommunikasiya texnologiyaları ilə təminatı Proqramının (2005-2007-ci illər) təsdiq edilməsi haqqında” Fərman imzalayan dövlət başçısı İlham Əliyev gənclərin müasir bilikləri və informasiya texnologiyalarını dərindən mənimsəməsinə elmi-texniki zəmin yaratmışdır. Bu proqramın 2005-2007-ci illəri də uğurla həyata keçirilməsinin nəticəsidir ki, orta ümumtəhsil məktəblərinin V-XI siniflərində hər 29 şagirdə 1 kompüter düşür. Halbuki, 2003-cü ildə bu göstərici hər 1000 nəfərə cəmi 1 kompüter idi. 2008-ci il iyunun 10-da təsdiq edilmiş “2008-2012-ci illərdə Azərbaycan Respublikasında təhsil sisteminin informasiyalaşdırılması üzrə Dövlət Proqramı” Azərbaycan Respublikasında müasir informasiya və kommunikasiya texnologiyalarının geniş tətbiqi yolu ilə vahid ümummilli təhsil mühitinin yaradılması və əhalinin bütün təbəqələri üçün keyfiyyətli təhsil almaq imkanlarının təmin edilməsi məqsədinə xidmət etmişdir.

Dövlətin apardığı siyasətin məqsədi respublikamızı regionda rabitə və informasiya texnologiyaları sahəsində tranzit və mərkəzi ölkəyə çevirməkdir. Azərbaycanın yaxın illərdə informasiya ixrac edən ölkələrdən birinə çevrilməsi də aparılan islahatların başlıca qayəsini təşkil edir. Azərbaycan fibrooptik kanalların keçdiyi əlverişli coğrafi məkanda yerləşir və bu baxımdan, respublikanın Şərqlə-Qərb arasında əlverişli informasiya tranziti məkanına çevrilməsi ehtimalı kifayət qədər yüksəkdir. Məhz buna görə də, son zamanlar dünyanın ən böyük kommunikasiya şirkətləri Azərbaycana böyük maraq göstərirlər. İri şirkətlərin rəhbərlərinin respublikamıza səfərləri və hər ilin yanvar ayında İçveçrənin Davos şəhərində təşkil olunan dünya iqtisadi forumları dünyanın aparıcı informasiya kommunikasiya texnologiyaları şirkətlərinin (“Microsoft”, “Cisco”, “İntel” və s.) prezidentlərinin təşəbbüsü ilə cənab Prezident İlham Əliyevlə görüşlər bir daha göstərir ki, Azərbaycanın İKT sektoru potensial investorların diqqət mərkəzindədir və bu imkanlardan səmərəli istifadə etmək lazımdır. Bunda məqsəd, ilk növbədə, texnoparkların yaradılması, daha sonra isə Azərbaycanda elektron avadanlıqların istehsalı və ixracatın təşkilidir. Böyük investisiyalar isə hökmən iri istehsal və ixracatın təşkilini tələb edir.

İKT-nin qlobal əməkdaşlığın bir bünövrəsi kimi inkişafında dövlətlər və xalqlar arasındakı qeyri-normal münasibətlər və konfliktlər ən böyük maneələrdir. Bu gün Azərbaycan ərazisinin 20 faizinin Ermənistan tərəfindən işğalı və işğal olunmuş ərazilərdən bir milyona qədər qaçqın və köçkün düşmüş azərbaycanlıların problemi regionda bir çox sahələrdə olduğu kimi, İKT sahəsində də regional və beynəlxalq layihələrin həyata keçirilməsində böyük maneədir. Təkcə Dağlıq Qarabağ adı ilə tanınmış bu konfliktin yox, dünyada mövcud olan digər konfliktlərin həlli üçün də real informasiyanın yayılmasında, sülh danışıqlarının aparılmasında, konfliktlərin qurbanları olan sadə xalqların düzgün məlumatlandırılmasında İKT böyük rol oynaya bilər və biz bundan istifadə etməliyik.

Bütün bunlar deməyə əsas verir ki, modernləşmə mürəkkəb proses olaraq cəmiyyətin ayrılıqda götürülmüş hansısa bir sahəsini əhatə etmir, onun hüdudları son dərəcə genişdir. Ən ümumi formada desək, modernləşmə yeni əsrdə ictimai həyatın bütün sahələrində ciddi kəmiyyət və keyfiyyət dəyişikliklərini, ictimai şüur və vərdişlərin müasirləşməsini nəzərdə tutur. Azərbaycanın hazırkı dinamik inkişafı deməyə əsas verir ki, Ulu öndərin modernləşmə strategiyasının gerçəkləşdirilməsi üçün təməlini qoyduğu islahatlar möhtərəm Prezident İlham Əliyev tərəfindən qətiyyətlə davam etdirilir. Bu siyasət isə yeni əsrdə Azərbaycanı inkişaf etmiş ölkələr sırasına daxil olmasını təmin etmək məqsədinə hesablanmışdır.

İradə Hüseynova,

Azərbaycan Respublikası təhsil

nazirinin müavini, tarix elmləri doktoru,

professor,

YAP Siyasi Şurasının üzvü,

Əməkdar müəllim

Yeni Azərbaycan.- 2011.- 7 may.- S.6-7.