Hər daşında tarixin sehrli izləri gizlənən Duzdağ

Naxçıvandakı “Duzdağ” Fizioterapiya Mərkəzində il ərzində 1600-1700 xəstə müalicə alır

Azərbaycanın bu qədim və möhtəşəm diyarı haqqında məlumatları hələ orta məktəbdə oxuyarkən kitablardan əldə etmişdim. Düzdür, o zamanlar dərslik kitablarında Naxçıvan Muxtar Sovet Sosial Respublikası (Naxçıvan MSSR) kimi adı keçən bu diyarın Azərbaycan tarixindəki müstəsna rolu barədə isə heç bir məlumata malik deyildim. Çünki sovet məktəblərində bu barədə dərin bilgi verilmirdi. Lakin 9-cu sinifdə oxuduğum “Əlincə qalası” və “Qılınc və qələm” kimi kitablar Naxçıvanın gerçək tarixi haqqında məndə dolğun təəssürat oyatdı. Elə o zamandan da məndə bu diyara getmək arzusu baş qaldırdı. Ancaq bu arzum yalnız 22 il sonra reallaşdı. Kim bilir, bəlkə də qızım Şəmsiyyənin müalicəsi üçün həkimlər “Duzdağ” Fizioterapiya Mərkəzini istinad göstərməsəydilər, hazırda sözün həqiqi mənasında NƏQŞİ-CAHAN olan bu diyara hələ neçə illər sonra yolum düşəcəkdi. Onu da qeyd edim ki, bu qədim türk yurdunda müşahidə etdiyim özəllikləri növbəti yazıda oxucuların diqqətinə çatdıracağam. Hələlik isə Naxçıvan “Duzdağ” Fizioterapiya Mərkəzi və burada aparılan müalicədən söhbət açmaq yerinə düşər.

Dünyada 15 milyon nəfərə yaxın insan bronxial astmalı xəstədir

Yeri gəlmişkən, qeyd edim ki, Naxçıvan “Duzdağ” Fizioterapiya Mərkəzində əsasən allergik xəstəliklərdən, xüsusilə də bronxial astmadan əziyyət çəkənlər müalicə alır. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına görə, dünya əhalisinin təqribən 10 faizi allergik xəstəliklərdən əziyyət çəkir ki, bunun da 1,5-2 faizi bronxial astmanın payına düşür. Məlumata görə dünyada 15 milyon nəfərə yaxın insan bronxial astmalı xəstədir. Bronxial astma bronxlarda müxtəlif etioloji amillərdən asılı olaraq sekresiyanın çoxalması, bronxların selikli qişasının ödəmi, bronxların saya əzələlərinin spazmı və bu hallardan sonra boğulma tutması baş verən allergik, xroniki xəstəlikdir. Bir çox xəstəliklərin, həmçinin, bronxial astmanın müalicəsində duz şaxtası şəraitində aparılan müalicə, yəni spleoterapiya daha effektlidir. “Spleoterapiya” yunanca “Spelaion” - mağara, kaha və “terapiya” - müalicə deməkdir. Duz şaxtası şəraitində aparılan müalicə İtaliya, Macarıstan, Polşa, Almaniya, Ukrayna, Rumıniya və s. kimi ölkələrdə geniş yayılıb. Şaxta şəraitində bronxial astmalı xəstələrin müalicəsi ötən əsrin 40-cı illərində təsadüf nəticəsində aşkara çıxıb. II Dünya müharibəsindən sonra Klutert şaxtasında tənəffüs sistemi xəstəlikləri üçün müalicə ocağı yaradılıb. Həmçinin, karst şaxtası Macarıstanın Mişkolşe şəhərinin yaxınlığında Yoşvafe əyalətində 1954-cü ildən, Gürcüstanın Sxaltubo şəhərinin yaxınlığında “Petri-Movime” şaxtası 1971-ci ildən fəaliyyət göstərir. Şaxtanın mikroklimatında kalsium ionları üstünlük təşkil edir. Mikroklimatı natrium və xlor (Na+ Cl+) ionları üstünlük təşkil edən duz şaxtaları da var. Belə şaxtalar Polşanın Krakov şəhərində 1968-ci ildən, Ukraynanın Ujqorod şəhərinin Solotvino qəsəbəsində 1972-ci ildən və Azərbaycanın Naxçıvan şəhərində 1979-cu ildən fəaliyyət göstərir.

Tanrının insanlara bəxş etdiyi möcüzə

Naxçıvan Respublika Fizioterapiya xəstəxanası 1979-cu il dekabr ayının 29-dan 50 çarpayılıq xəstəxana kimi Naxçıvan Duz mədəni bazasında, dəniz səviyyəsindən 1173 metr hündürlükdə fəaliyyət göstərir. Xəstəxananın yeraltı şöbəsi, yəni, “Duzdağ” Fizioterapiya Mərkəzi Naxçıvan şəhərindən 14 km aralıda yerləşir. Bu barədə Mərkəzin baş həkimi Ruslan Süleymanov məlumat verdi. Onun sözlərinə görə, yeraltı şöbə duz mədənində II əsas dağ sexində, girişdən 300 metr məsafədə, 110 metr dərinlikdə 9 işlənmiş ştrixdə yerləşir. Onlardan ikisində qadın, ikisində kişi, birində uşaq palataları, ikisində istirahət foyeləri və s. var: “Dəniz səviyyəsindən 1173 metr hündürlükdə yerləşən Mərkəzin duz layları arasında oksigen 20 faiz təşkil edir. Həmçinin, duzun tərkibindəki zəngin minerallar və kimyəvi elementlər də orqanizmə müsbət təsir göstərir. 2006-cı ildə xəstəxananın yeraltı şöbəsində ən müasir tələblərə uyğun olaraq yenidənqurma işləri aparılıb, yeraltı şöbə genişləndirilib, müasir avadanlıqlarla və ləvazimatlarla təmin olunub. Xəstəxananın yeraltı şöbəsinə 300 metr giriş yolu genişləndirilib, yolboyu işıqlanma sistemi yaradılıb. Yeraltı şöbənin giriş hissəsi yenidən qurulub, şöbəyə yeni transformator qoyulub. Xəstələrin yeraltı şöbəyə aparılıb gətirilməsi üçün yeni avtobus ayrılıb. Şərur-Naxçıvan magistral yolundan xəstəxananın yeraltı şöbəsinə qədər olan 5 km yolda əsaslı təmir işləri aparılıb. Xəstəxananın yeraltı şöbəsi lazımi yumşaq və bərk inventarlarla tamamilə təmin olunub. Yeraltı şöbə əlavə 100 ədəd çarpayı ilə təmin edilib”.

Ruslan həkim deyir ki, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə ölkəmizdə həyata keçirilən quruculuq siyasəti Naxçıvan Muxtar Respublikasında da öz müsbət nəticəsini verir: “Konkret olaraq Mərkəzimizə gəlincə, onu deyə bilərəm ki, Prezident İlham Əliyevin tapşırıq və göstərişlərinə əsasən, aparılan abadlıq və yenidənqurma işlərindən sonra Mərkəzdə vəziyyət daha da yaxşılaşıb. Hazırda mərkəzdə 300 yataq yeri mövcuddur. Yəni, eyni vaxtda 300 xəstəni qəbul etmək imkanımız var. İl ərzində 1600-1700 xəstə qəbul edirik”.

Baş həkim onu da əlavə etdi ki, mərkəzdə spleoterapiya Ukraynanın Ujqorod xəstəxanasının metodik göstərişlərinə uyğun aparılır: “Belə ki, xəstələr əvvəlcə 2-3 gün xəstəxana ərazisinə adaptasiya olunurlar. Bundan sonra saat axşam 18:00-dan - səhər saat 8:00-a qədər, böyüklər 20-24 seans, uşaqlar isə 14-18 seans yeraltı şöbədə olurlar. Bu müddət xəstəliyin ağırlığından, yanaşı gedən xəstəliklərdən, ümumiyyətlə səhhətinin vəziyyətindən asılı olaraq dəyişilə bilir. Müalicə başa çatdıqdan sonra böyüklərdə 65-70 faiz, uşaqlarda isə 80-85 faiz yaxşılaşma qeyd olunur. Xəstələr şaxtaya getməklə bərabər, lazım gələrsə bəzi dərman preparatları, fizioproseduralar, müalicəvi bədən tərbiyəsi, döş qəfəsinin masajları və s. alırlar. Xəstəxana açılan dövrdən indiyədək 35000-ə yaxın xəstə burada müalicə olunub”.

Duzdağın ali qonaqları

Bu məqamda qeyd etmək yerinə düşər ki, 2009-cu il oktyabrın 3-də Türkdilli ölkələrin dövlət başçılarının IX zirvə görüşündən sonra tədbirin iştirakçıları “Duzdağ” Fizioterapiya Mərkəzi ilə tanış olublar. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev qonaqlara məlumat verib ki, Naxçıvanın rəmzlərindən biri də təbii ehtiyatları 90 milyon ton təşkil edən Duzdağdır. Bu dağ ölkəmizdə təkcə saf və təmiz duzu ilə deyil, həm də şəfaverici xüsusiyyətlərinə görə tanınıb. Hələ Nuh-Nəbi dövründən burada duz çıxarılır. Şöhrəti dünyaya səs salan İpək Yolundan əvvəl Naxçıvan ərazisindən Yaxın Şərq ölkələrinə Duz yolu uzanırdı. Həmin ölkələrə buradan duz daşınırdı. Qədim Naxçıvanın ən möcüzəli yerlərindən biri olan Duzdağın hər qarışında, dağında, daşında tarixin sirli, sehirli izləri gizlənib. Hələ Sovet İttifaqı dövründə burada fizioterapiya xəstəxanası fəaliyyət göstərib. Sonralar müalicəyə gələnlərin sayı artdıqca bura genişləndirilib. Hazırda bu mərkəzə bir çox ölkələrdən xəstələr gəlir. Mərkəzin 324 yerlik beşulduzlu mehmanxanası da var.

Xəstələr üçün vacib xəbərdarlıq

Beləliklə, lazımi prosedurlardan keçdikdən sonra bizə də xəstəxanada 10 günlük müalicə üçün müvafiq palata ayrıldı. Müalicə müddətində orada tanış olduğum xəstələr “Duzdağ” Fizioterapiya Mərkəzinin onların sağlamlığının bərpasında müstəsna rol oynadığını dedilər. Məsələn, Ağstafa rayonundan olan Əvəz Həsənov bura gəldikdən sonra səhhətində ciddi normallaşmanın qeydə alındığını bildirdi. Qazax rayonundan olan İsmayıl Qurbanov və Bakıdan olan Rüfət Rzayev isə artıq 4-cü ildir ki, bura gəldiklərini dedilər. Rüfət müəllimin sözlərinə görə, ildən-ilə səhhətində müsbətə doğru irəliləyişlər müşahidə edilir.

Orada olarkən onu da öyrəndik ki, xəstələr təkcə müalicə dövründə deyil, ondan sonra da səhhətlərinə xüsusi diqqətlə yanaşmalıdırlar. Bizimlə söhbətində Mərkəzin həkim-allergoloqu Ruxsarə Əsədova da bunu təsdiqlədi. Xəstələrə xüsusi qayğı və nəvazişlə yanaşan Ruxsarə həkimin sözlərinə görə, bəziləri elə hesab edir ki, sadəcə 10-12 gün burada müalicə almaqla iş bitir: “Lakin bu heç də belə deyil. Hər bir xəstə istər müalicə dövründə, istərsə də ondan sonra özünü ciddi şəkildə soyuqdan və digər amillərdən qorumalıdır. Biz bunu buradakı bütün xəstələrə deyirik. Ancaq təəssüflər olsun ki, bəzən bizim tövsiyələrimizi nəzərə almayanlar da tapılır”.

Nadir AZƏRİ

Yeni Azərbaycan.- 201.- 8 sentyabr.- S. 5.