Azərbaycanda təhsil islahatları uğurla davam etməkdədir

Azərbaycan Respublikası təhsil nazirinin müavini Qulu Novruzov yap.org.az saytına müsahibə verib

- Qulu müəllim, məlum olduğu kimi, Azərbaycanda həyatın bütün sahələrində uğurlu islahatlar həyata keçirilir. Bu baxımdan, təhsil sistemində həyata keçirilən islahatlar haqqında nə deyə bilərsiniz?

- Ümumiyyətlə, ölkəmizdə təhsil islahatları uğurla davam etməkdədir. Bilirsiniz ki, 1999-cu ildən Dünya Bankının Beynəlxalq İnkişaf Assosiasiyasının kreditləri çərçivəsində ölkəmizdə təhsil islahatları həyata keçirilir. Bu islahatların birinci mərhələsi 1999-2003-cü illəri əhatə etmişdi. 2003-cü ildən etibarən isə islahatların ikinci mərhələsi məzmun və mahiyyətcə yeni bir forma alıb. Təhsildə idarəetmə, müəllim hazırlığı və digər sahələri əhatə edən istiqamətlər üzrə islahatlar həyata keçirilib.

Eyni zamanda, təhsilin inkişafı ilə bağlı ölkə başçısı tərəfindən müvafiq dövlət proqramları təsdiq olunub. Bu proqramlar hazırda Azərbaycan hökuməti tərəfindən icra edilməkdədir. Bu proqramlar təhsilin ən müxtəlif sahələrini əhatə edir: Orta məktəblərdə kurrikulum, təhsil sisteminin informasiyalaşdırılması, texniki peşə təhsili, Azərbaycan ali təhsil sisteminin Avropa təhsil məkanına inteqrasiyası və s. Yəni, təhsilin elə bir sahəsi yoxdur ki, dövlət proqramları vasitəsilə inkişaf etdirilməsin.

- Yeni dərs ilinə hazırlıq işləri hansı səviyyədədir?

- Hazırda Təhsil Nazirliyinin əsas vəzifəsi yeni dərs ilinə hazırlıqla bağlıdır. Bütövlükdə nazirliyin mərkəzi aparatı, təhsil müəssisələri yeni dərs ilinə hazırlıq işlərini davam etdirirlər. Mən deyərdim ki, artıq bu yöndə işləri başa çatmış hesab etmək olar. Yeni dərs ilinə hazırlıq müstəvisində keyfiyyətin təmin olunması ilə yanaşı, təhsilin infrastrukturunun möhkəmləndirilməsi, maddi-texniki bazasının gücləndirilməsi, təhsil müəssisələrində əsaslı təmir işlərinin aparılması, yeni orta məktəb binalarının tikilib istifadəyə verilməsi davam edir. Hazırda yeni məktəblərin tikintisi həm Təhsil Nazirliyi tərəfindən, həm də yerli İcra Hakimiyyəti orqanları tərəfindən həyata keçirilir. Nazirlik tərəfindən bu gün tikinti-təmir işləri aparılan müəssisələrin sayı 70-ə yaxındır. Onlardan 54-ü yeni məktəb tikintisidir, 6-sı əlavə korpusların tikintisidir. O cümlədən, 10 məktəbdə və 1 internat məktəbində əsaslı təmir işləri aparılır. Tikintisi aparılan yeni məktəb binalarının 50-yə yaxını yeni dərs ilində istifadəyə veriləcək. Yeni dərs ilinə hazırlıqdan danışarkən, biz dərslik siyasətinə də mütləq toxunmalıyıq. Hər il olduğu kimi bu il də milyonlarla nüsxə dərslik çap olunacaq. Qarşıdan gələn dərs ili üçün çap olunacaq yeni dərslik nüsxələrinin sayı 4 milyondan çox olacaq. Amma bütövlükdə, çap olunmuş dərsliklər pulsuz olaraq şagirdlərə verildikdən sonra yığılaraq növbəti ildə də şagirdlərə verilir. Çap olunacaq 4 milyondan çox nüsxənin 2 milyonu 1-5-ci siniflərə aid olan dərsliklərdir. Artıq Azərbaycanda beşinci ildir ki, yeni kurrikulumla dərsliklər hazırlanır. Bu o deməkdir ki, 4 il əvvəl Azərbaycanda məktəbə gedən şagirdlər yeni kurrikulum əsasında hazırlanmış dərsliklərlə təmin olunmuşdular. Artıq qaydalara uyğun olaraq 4 ildən sonra 1-ci siniflərin dərslikləri tam yenidən çap olunmalıdır. Yeni kurrikulum əsasında yenidən çap olunan 1-ci sinif dərslikləri tamamilə yeni məzmunla şagirdlərə veriləcək. Yəni, bu il 1-ci sinfə gedən uşaqlar məzmunca və keyfiyyətcə tamamilə yeni dərsliklərlə təmin olunacaqlar. O cümlədən, 5-ci sinif şagirdləri isə ilk dəfə olaraq yeni kurrikulum əsasında hazırlanmış dərsliklərlə təmin ediləcəklər. Dərsliklərin çap olunması sahəsində əsas işlər görülüb və yeni dərs ili başlayana qədər dərsliklər tam olaraq məktəblərə çatdırılacaq.

- Azərbaycan təhsilinin Avropa təhsil məkanına inteqrasiyası hansı səviyyədədir? Ali təhsil sistemi Boloniya prosesinə tam qoşulubmu?

- Ümumiyyətlə, beynəlxalq inteqrasiya olmadan təhsilin keyfiyyətinin təmin olunması mümkün deyil. Bu baxımdan, müstəqilliyin ilk illərindən Azərbaycanda təhsillə bağlı beynəlxalq əməkdaşlıq proqramlarının həyata keçirilməsinə başlanıb. Lakin daha çox bu əməkdaşlıq beynəlxalq təşkilatların, o cümlədən, Avropa İttifaqının, Avropa Şurasının, UNESCO-nun, UNİSEF-in həyata keçirdiyi müxtəlif layihələr çərçivəsində məzmun baxımından daha da dərinləşib. Hazırda təhsilin elə səviyyəsi yoxdur ki, orada beynəlxalq əməkdaşlıqdan danışmaq mümkün olmasın. Eyni zamanda, orta təhsilin inkişafı yönündə aparılan təhsil islahatları ilə əlaqədar Dünya Bankının layihələri əsasında geniş əməkdaşlıq mövcuddur.

Ali təhsil sahəsində isə əməkdaşlıq daha çox Avropa strukturları ilə, Avropa İttifaqının, Avropa Komissiyasının proqramları ilə bağlıdır. Əgər biz ali təhsildə islahatlara toxunuruqsa, Boloniya prosesini xüsusi vurğulamalıyıq. Çünki Boloniya prosesi Avropada vahid ali təhsil məkanının yaranmasını nəzərdə tutan prosesdir. 1999-cu ildə başlanmış bu prosesə postsovet məkanında Azərbaycan da daxil olmaqla Cənubi Qafqaz ölkələri, o cümlədən, Ukrayna və Moldova 2005-ci ildə qoşulub. Qeyd etdiyim kimi, Boloniya prosesinin məqsədi və mahiyyəti vahid Avropa təhsil məkanının yaradılmasıdır. Vahid təhsil məkanı dedikdə, bu, bilavasitə həm təhsilin məzmunu, həm də keyfiyyət faktoru baxımından eyni standartlara cavab verən ali təhsilə nail olmaqdır. Bununla belə, Boloniya prosesi ali təhsilin məzmununun unifikasiyası demək deyil. Bu proses ali təhsildə milli ənənələrin qorunması şərtilə yüksək ali təhsil səviyyəsinin verilməsidir.

2005-ci ildən etibarən Azərbaycanda bu istiqamətdə islahatlar aparılır. Demək olar ki, Boloniya prosesinin əsas prinsiplərinin yerinə yetirilməsi ilə bağlı Təhsil Nazirliyi tərəfindən yeni standartlar hazırlanıb və bu standartlar ali məktəblərdə tətbiq olunmaqdadır. Əvvəllər tələbə yalnız 4 il təhsil almağı bir qayda kimi qəbul edirdisə, indi isə bu qədər təhsil almasına baxmayaraq, bəziləri məzun ola bilmirlər. Bu o deməkdir ki, artıq tələb olunan akademik kreditləri tələbələr mənimsəyə bilmirsə, onlara 4 ildən sonra da tələb olunan kreditləri tamamlamaq üçün əlavə vaxt lazım olur. Əvvəllər bu qaydanı valideyn və tələbələr normal qarşılamırdılar, amma biz ali təhsildə keyfiyyətin təmin olunmasını istəyiriksə, bilavasitə Boloniya prosesi çərçivəsində tələb olunan bu komponentlərin icrasını təmin etməliyik. Əgər tələbələrimiz təhsillərini Avropanın nüfuzlu ali məktəblərində davam etdirə bilirlərsə, deməli onlar Azərbaycanda kifayət qədər keyfiyyətli təhsil alırlar.

- Azərbaycan gənclərinin xarici ölkələrdə təhsili ilə bağlı nə deyə bilərsiniz? Bu istiqamətdə qəbul olunmuş Dövlət Proqramının icrası ilə bağlı məlumat verməyinizi xahiş edirik.

- Azərbaycanlı gənclərin xaricdə təhsil alması prosesi müstəqilliyimizin ilk illərindən həyata keçirilməkdədir. Xüsusilə, Ulu öndər Heydər Əliyev ikinci dəfə hakimiyyətə qayıtdıqdan sonra Rusiya və Türkiyə ilə bu sahədə əməkdaşlıq kifayət qədər genişləndi. Yüzlərlə azərbaycanlı gənc bu ölkələrin ali məktəblərində təhsil almağa göndərildi. İlk dəfə 1994-cü ildən başlayaraq xaricdə təqaüdlü olaraq təhsil alan tələbələrimizin yol xərclərinin ödənilməsinə başlandı. Sonralar xaricdə təhsil siyasəti daha da təkmilləşdirildi və onun coğrafiyası genişləndirildi. Bəzi Şərqi Avropa ölkələrinə, Çinə, Misirə tələbələrin göndərilməsinə başlanıldı. Bu dövr ərzində ikitərəfli razılaşmalar çərçivəsində tərəfdaş ölkələrin Azərbaycana verdiyi təqaüdlər hesabına minlərlə gəncimiz Türkiyənin, Rusiyanın, Çinin, Misirin, o cümlədən, bəzi Şərqi Avropa ölkələrinin ali məktəblərində təhsil alaraq Azərbaycana qayıtdılar.

2007-ci ildən etibarən xaricdə təhsil siyasətində tamamilə yeni mərhələ başlandı. Belə ki, 2007-2015-ci illərdə Azərbaycan gənclərinin xaricdə təhsili üzrə Dövlət Proqramı qəbul olundu. Bu proqram çərçivəsində indiyə qədər 1200-ə qədər azərbaycanlı gənc dünyanın nüfuzlu universitetlərində təhsil almağa göndəriliblər. Bu dövlətlərin coğrafiyası Yeni Zellandiyadan başlamış Kanadaya qədər dünyanın ən aparıcı təhsil ölkələrini əhatə edir. O cümlədən, Avstraliya, Cənubi Koreya, Çin, Malaziya, Sinqapur, ABŞ, Almaniya, Fransa, Niderland kimi ölkələrin adını çəkmək istərdim. Tələbələrimizin təhsil aldığı ölkələr sırasında Norveç, İsveç, Finlandiya, İtaliya, Belçika və Böyük Britaniya kimi dövlətlər də var. Hazırda proqram çərçivəsində təhsil alaraq məzun olmuş yüzlərlə gəncimiz Azərbaycana qayıdıb. Cəmiyyətdə bəzən həmin gənclərin ölkəmizə qayıtmamaları barədə fikirlər səslənir. Fürsətdən istifadə edərək demək istəyirəm ki, son 5 ilin təcrübəsi göstərir ki, tələbələrimizin böyük əksəriyyəti təhsillərini başa vuraraq geri qayıdırlar. Bəli, onların bir qismi qalıb təhsillərini növbəti pillələrdə davam etdirirlər. Bütövlükdə, xaricdə qalanların sayı çox deyil. Əvvəla, onlar dövlət vəsaiti ilə təhsil alırlar. Bu o deməkdir ki, həmin gənclər dövlətin sponsorluğu ilə təhsil aldıqları üçün oxuduqları ölkədə qalıb işləmələri üçün yalnız o dövlətlərin miqrasiya siyasətinə əsasən sponsordan razılıq alınmalıdır. Əks halda, onlara orada qalıb işləməyə icazə verilmir. Təbii ki, biz də bu icazələri vermirik. İcazə verilsə belə, onların qalmaq istəkləri müşahidə olunmur. Artıq Dövlət Proqramı çərçivəsində yeni tədris ili üçün sənəd qəbuluna başlanıb. May ayından bu proses həyata keçirilir.

- Qulu müəllim, dövlət proqramı çərçivəsində xarici ölkələrdə hansı sahələr üzrə təhsil prioritet kimi qəbul olunur?

- Bildiyiniz kimi, dövlət proqramının icrasına nəzarət Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Təhsil Komissiyası tərəfindən həyata keçirilir. Gənclərimiz bu Komissiyanın müəyyən etdiyi prioritet ixtisaslar üzrə xaricdə təhsil almağa göndərilir. Bu prioritetlər əsasən fundamental və texniki elmləri əhatə edir. Onları sadalasaq, deyə bilərik ki, burada mühəndislik ixtisasları, İKT, neft-qaz sənayesi, tibb elmləri, turizm, kənd təsərrüfatı kimi sahələr prioritet kimi müəyyən olunub. Bu il 2012-2013-cü tədris ili üçün isə əlavə prioritet sahələr müəyyənləşdirilib. Bunlar qədim dillər və nanotexnologiya üzrə ixtisaslardır.

Qeyd edim ki, sözügedən Dövlət Proqramının icrasının ilk illərində daha çox müraciətlər edənlər idarəetmə, iqtisadiyyat, humanitar, sosial elmlərlə bağlı idi. Yəqin ictimaiyyət nümayəndələri bizimlə razılaşar ki, Azərbaycan üçün daha çox ehtiyac olan ixtisaslar mühəndislik, texniki elmlərdir. İqtisadiyyatımızın inkişaf etdiyi, yeni texnologiyaların geniş tətbiq edildiyi bir zamanda bizə bu sahədə yüksək ixtisaslı kadrlar lazımdır. Ona görə də, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Təhsil Komisiyyasının bu prioritetləri müəyyənləşdirməsi tamamilə düzgün qərardır. Son illər gənclərimizin texniki elmlərə marağı xeyli artıb. Əgər biz iki il bundan əvvələ qədər bu sahədə müəyyən çətinliklərlə rastlaşırdıqsa, indi qeyd etdiyim məsələdə heç bir problem yoxdur.

Proqrama müraciət edən namizədlər bilavasitə xarici ölkələrin ali təhsil müəssisələrinin şərtlərini ödəyərək müraciət edir. Onlar akademik səviyyədə dilbilmə sertifikatlarını əldə etdikdən sonra müvafiq sənədlərlə ali məktəblərə müraciət edirlər, bu ali məktəb tələbələrin nailiyyətlərini nəzərə alaraq onları qəbul edir. Yalnız gənclər həmin ali məktəblərə qəbul olunduqdan sonra Dövlət Proqramının təqaüdünə müraciət edirlər. Yəni, Dövlət Proqramına müraciət etmək üçün ilk növbədə, nüfuzlu ali məktəblər tərəfindən qəbul olunmaq lazımdır. Gənclərimizin hansı ali məktəblərə göndərilməsi də Azərbaycan Prezidenti yanında Təhsil Komissiyası tərəfindən müəyyənləşib. Buraya dünyanın ən nüfuzlu ali məktəbləri daxildir. Bu gün proqram çərçivəsində təhsil almaq üçün güclü rəqabət mövcuddur.

Tələbələr Dövlət Proqramının təqaüdünə müraciət edərkən müəyyən mərhələləri keçirlər. Eyni zamanda, proqram çərçivəsində xaricdə təhsil almaq üçün digər istiqamət də var. Bu da Təhsil Nazirliyinin beynəlxalq tərəfdaşlarla həyata keçirdiyi proqramlardır. Burada daha çox Alman Akademik Mübadilə Xidmətinin adını çəkmək istərdim. 2008-ci ildən nazirliklə bu qurum arasında əməkdaşlıq haqqında saziş imzalanıb. Bu saziş çərçivəsində hər il Almaniyada nüfuzlu ali məktəblərini təmsil edən ekspertlərdən ibarət nümayəndə heyəti Azərbaycana dəvət olunur. Verilmiş elan əsasında yığılan sənədlərə uyğun olaraq TQDK tərəfindən keçirilən qəbul imtahanlarında yüksək bal toplamış tələbələrimiz bu seçim mərhələsində iştirak edirlər. Almaniya ekspertləri tərəfindən seçilən namizədlər bu ölkələrin nüfuzlu ali məktəblərində yerləşdirilir. Yeri gəlmişkən, bu il artıq 40-dan artıq azərbaycanlı gənc Almaniyaın ali məktəblərinə qəbul olunub. Burada çox maraqlı statistika var ki, 40 nəfərdən 34-ü tibb ixtisası üzrə qəbul olunub. Daha maraqlı fakt odur ki, bu 34 nəfərdən 33-ü Azərbaycan Tibb Universitetini bitirərək Almaniyada rezidentura təhsili almağa gedən tələbələrdir. Ümumilikdə isə Almaniyada yalnız tibb ixtisası üzrə təhsil alan tələbələrimizin sayı 80-dən artıqdır. Bu il qəbul olunanları da saysaq, tibb təhsili alanların sayı 150 nəfərə yaxınlaşacaq. Bu, Azərbaycan üçün böyük nailiyyətdir.

- Bəs Azərbaycanın ali məktəblərində nə qədər əcnəbi tələbələr təhsil alır?

- Azərbaycanda 6000 nəfərədək əcnəbi tələbə təhsil alır. Onlar 40-a yaxın ölkəni təmsil edirlər. Daha çox isə Türkiyə, İran, Çin və Yaxın Şərq ölkələrindən olan tələbələr bizim ali məktəblərimizdə təhsil alırlar.

- Qulu müəllim, başqa br məsləyə də münasibətinizi bilmək istərdik. Hazırda gündəmin əsas mövzularından biri XXX London Yay Olimpiya Oyunları ilə bağlıdır. Azərbaycan idmançılarının London Olimpiadasında əldə etdiyi nəticələri necə qiymətləndirirsiniz?

- Təbii ki, bu olimpiya həyəcanını hər bir azərbaycanlı yaşadı. Xüsusilə London Olimpiadasının ilk günlərində nəticələrin əldə olunmaması bizi çox narahat edirdi. Amma cənab Prezidentin idmançılara bəslədiyi ümidlər özünü doğrultdu. Nəticə göstərdi ki, Azərbaycan hər olimpiya yarışlarında irəliyə doğru addım atır. Bir daha sübut olundu ki, ölkəmiz hər sahədə olduğu kimi idmanda da özünə layiqli yer tutdu. Biz 204 dövlət arasında 30-cu yeri qazandıq. Bu, çox uğurlu nəticədir və bu münasibətlə xalqımızı təbrik edirəm.

Yeni Azərbaycan.- 2012.- 18 avqust.- S.10.