Terror ermənilərin siyasi, ideoloji, iqtisadi və humanitar sahələrdə uğradıqları məğlubiyyətləri pərdələmək üçün bir vasitədir

Azərbaycan Respublikasının Macarıstandakı fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Vilayət Quliyev www.yap.org.az saytına müsahibə verib:

- Vilayət müəllim, qarşılıqlı faydalı maraqlara və bərabərhüquqlu əsaslara söykənən Macarıstan-Azərbaycan münasibətlərinin hazırki durumu barədə nə deyə bilərsiniz?

- Son illər ərzində Azərbaycanla Macarıstan arasındakı əlaqələr daim yüksələn xətt üzrə inkişaf etmişdir. Macarıstanın keçmiş prezidenti Pal Şmittin 2011-ci ilin noyabr ayında, baş nazir Viktor Orbanın 2010-cu ilin sentyabr və 2012-ci ilin iyul aylarında Azərbaycana rəsmi səfərləri həmin artan marağın diqqətəlayiq təzahürlərindən biridir. Həm də bu səfərlərin heç biri regional xarakter daşımamışdı. Yüksək səviyyəli macar qonaqların səfər proqramına yalnız Azərbaycan daxil idi. Bakıda keçirilən görüşlər və aparılan danışıqlar ölkələrimiz arasındakı münasibətlərin bütün sahələr üzrə fəallaşmasına təkan vermişdir.

Bu ilin son üç ayı ərzində həyata keçiriləcək işlər də dediyimə sübut ola bilər. 8-9 oktyabr tarixlərində Budapeştdə Azərbaycan-Macarıstan hökumətlərarası birgə iqtisadi komissiyasının üçüncü iclası olacaq. Azərbaycan Respublikasının iqtisadi inkişaf naziri Şahin Mustafayevin rəhbərliyi altında komissiya üzvləri tam tərkibdə iclasda iştirak edəcək. Tədbirin gedişi zamanı bir sıra sənədlərin imzalanması nəzərdə tutulur. Müxtəlif sahələrdə qarşılıqlı əməkdaşlıq məsələlərinin müzakirəsi məqsədi ilə 50 nəfərə yazın azərbaycanlı iş adamı da həmin günlərdə Budapeştə gələcək, macar həmkarları ilə görüşüb müzakirələr aparacaqlar. Hər iki tərəfin səyləri göstərir ki, komissiyanın qarşıdan gələn iclası sadəcə protokol xarakteri daşımayacaq. Burada hər iki tərəf üçün maraq doğuran bir sıra layihələrin həyata keçirilməsinə start veriləcək.

Noyabrın 18-də “Duna plaza” konsert salonunda F.Əmirovun 90, Niyazinin 100 illiyi münasibəti ilə professor F.Bədəlbəyli başda olmaqla Azərbaycan incəsənət ustalarının Budapeştin “Dunay” simfonik orkestri ilə birgə böyük konserti olacaq. Konsertdə F.Əmirov və Niyazinin simfonik və vokal əsərləri səslənəcək.

25-26 noyabr tarixlərində səfirliyin iki ölkənin elmi-ictimai qurumları ilə birlikdə hazırladığı “Azərbaycan-Macarıstan: Mədəniyyətlərin dialoqu” mövzusunda VII Beynəlxalq konfrans keçiriləcək. Bu ilki konfrans ölkələrimiz arasında diplomatik əlaqələrin qurulmasının 20 illiyinə həsr olunur.

Dekabrın 12-də Azərbaycan xalqının Ümummilli lideri Heydər Əliyevin vəfatının ildönümü münasibəti ilə səfirlikdə Budapeşt Musiqi Akademiyası tələbələrinin hazırladığı konsert olacaq.

Öz növbəsində macar tərəfi də yetərincə fəallıq göstərir. 3-7 oktyabr tarixində Bakıda keçiriləcək Beynəlxalq Humanitar forumda Macarıstanı 15 nəfər təmsil edəcək. Onların arasında dünya miqyasında tanınmış görkəmli alimlər, yazıçılar, ictimai xadimlər var. 7 nəfərdən ibarət macar jurnalistlər qrupu da oktyabr ayında ölkəmizin qonağı olacaq. İnanıram ki, onların həqiqətə sədaqət və obyektivlik hissi ilə qələmə alacaqları yazılar xalqımız haqqında gerçək təsəvvür yaradılmasında pozitiv rol oynayacaq. Səfirliyin keçirdiyi “Mən Azərbaycan haqqında nə bilirəm” esse müsabiqəsinin qalibləri, habelə Macarıstanın turizm üzrə ekspertləri də bu ilin sonuna qədər ölkəmizlə tanışlıq imkanına malik olacaqlar.

Bu son rübdə görəcəyimiz işlərin tam olmayan siyahısıdır. Belə addımlar xalqlarımızı biri-birinə yaxınlaşdırır, insanlar arasında qarşılıqlı anlaşma və hörmət hissini gücləndirir. Qeyd etməliyəm ki, R.Səfərovun ekstradisiyası nəticəsində son bir ay ərzində Azərbaycan adı Macarıstanda elektron medianın və digər kütləvi informasiya vasitələrinin gündəliyindən düşmür. Əlbəttə, fikirlər və rəylər müxtəlifdir. Lakin biz bütün mümkün vasitələrlə bu marağı müsbət istiqamətə yönəltməyə çalışırıq. Həm də deyə bilərəm ki, niyyətimizə müəyyən dərəcədə nail oluruq. Çünki son günlərdə macar vətəndaşları arasında keçirilən rəy sorğusu erməni təbliğatının bütün səylərinə baxmayaraq Azərbaycana münasibətin mənfi istiqamətə dəyişmədiyini göstərməkdədir. Hesab edirəm ki, təkcə elə bu faktın özü gələcək işlərimiz üçün diqqətəlayiq stimuldur.

- Məlum olduğu kimi, son zamanlar ən çox müzakirə olunan və mübahisə obyektinə çevrilən başlıca məsələlərdən biri də Azərbaycan zabiti Ramil Səfərovun ölkəmizə ekstradisiya olunması və ölkə Prezidenti tərəfindən əfv edilməsidir. Bu proses necə baş tutdu və bu barədə nə deyə bilərsiniz?

- Ramil Səfərov səkkiz ildən çox idi ki, Macarıstan həbsxanasında cəza çəkirdi. Bir sıra macar hüquqşünaslarının özlərinin də etiraf etdikləri kimi, törətdiyi əməl müqabilində ona həddən artıq ağır hökm çıxarılmışdı. Həmin ədalətsiz addım ilk növbədə erməni diasporunun təzyiqi altında atılmışdı. Ona görə də, gizlətmirəm ki, Azərbaycan öz vətəndaşına münasibətdə yol verilən ədalətsizliyi aradan qaldırmağa can atır, bu istiqamətdə təşəbbüslər göstərirdi. Son bir neçə ay ərzində bu iş daha intensiv xarakter almışdı. R.Səfərovun ekstradisiyası əvvəldən sona qədər Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin rəhbərliyi altında ölkəmizin müvafiq hakimiyyət qurumları tərəfindən həyata keçirilmişdir. Burada hansısa nüfuzlu iş adamlarının, oliqarxların iştirakı ilə bağlı səslənən fikirlər onların özlərinin uydurmalarından başqa bir şey deyildir. Eyni sözləri müxalifətin guya işin əvvəlindən prosesdən xəbərdar olması, hökumətə müəyyən zəmanətlər verməsi haqqında da demək olar. Təbii ki, müxalifət də R.Səfərovun ekstradisiyasından yalnız o, Bakı hava limanında yerə endikdən sonra xəbər tutmuşdu. Dediyim kimi, dövlət dövlətlə anlaşıb, həmin işi isə yalnız dövləti, hakimiyyəti təmsil edən rəsmi şəxslər yerinə yetirə bilərdilər. Heç bir macar məmuru, xüsusən də ədliyyə və təhlükəsizlik sistemində çalışanlar pulunun miqdarından, yaxud əlaqələrinin genişliyindən asılı olmayaraq küçədən gələn hər hansı bir iş adamı, yaxud oliqarxla dövlətlərarası münasibətlərin predmeti olan belə bir məsələni müzakirə etməzdi.

Səfirlik əvvəldən sona qədər bu prosesin içərisində olub. Hazırlıq mərhələsi kifayət qədər uzun çəkdi. Biz ilk növbədə ciddi maarifçilik fəaliyyəti ilə məşğul olduq. Macar cəmiyyətində ilk növbədə və bir qayda olaraq R.Səfərovun törətdiyi cinayətdən danışılırdı. Bu cinayəti ortaya çıxaran səbəb və amillər isə cəmiyyətə məlum deyildi. Yaxud onların üzərindən sükutla keçilirdi. Əgər Azərbaycan torpaqları, ilk növbədə isə Ramilin kiçik vətəni sayılan Cəbrayıl işğal olunmasaydı, minlərlə həmvətənimiz, eləcə də Ramilin yaxınları və doğmaları erməni zülmünə məruz qalmasaydılar, o, gəncliyini, həyatını, bütün gələcəyini riskə ataraq belə bir iş görərdimi? Təbii ki, yox. Bu sadə, lakin prinsipial həqiqəti macar cəmiyyətinə açıqlamaq üçün biz macar jurnalistlərinin Azərbaycana səfərlərini təşkil etdik. Burada onlar qaçqınların həyatı ilə tanış oldular, Ermənistanın elan olunmamış müharibəsinin ölkəmizə vurduğu ağır yaraları gözləri ilə gördülər, Ramilin atası və digər yaxınları ilə görüşdülər. Nəticədə, təkcə son bir il ərzində nüfuzlu macar qəzetlərində 2004-cü ilin fevralında baş vermiş dəhşətli hadisənin pərdə arxasını açan 10-a yaxın obyektiv ruhlu, gerçəyi əks etdirən məqalə çap olundu.

Bir il əvvələ qədər macar mətbuatı Ramili sadəcə “baltalı adam” kimi təqdim edir, ermənilərin təsiri altında onun intellektual potensialının məhdudluğu, əqli səviyyəsinin aşağılığı haqqında əsassız nağıllar uydururdu. Biz bu mifi də dağıda bildik. Hazırlıq və istedadını nəzərə alaraq onu yaradıcı işə təşviq etdik, macar dilindən çevirdiyi və milli ədəbiyyatın diqqətəlayiq nümunələri sayılan “Qapı”, “Pal küçəsinin oğlanları” kitablarının Bakıda nəşrinə, ictimaiyyətin iştirakı ilə təqdimatına nail olduq. Eyni zamanda bu kitabları Macarıstanda geniş təbliğ etdik. Macar həbsxanasında cəza çəkən azərbaycanlı zabitin macar ədəbiyyatını tərcümə və təbliğ etməsi öz effektini verdi. Nəticədə qısa müddət ərzində “baltalı adam” mifi də dağıldı, macar ictimai fikrində Ramil özü də, hətta onun affekt vəziyyətində əl qaldırdığı erməni zabiti Markaryan da Ermənistan rəhbərliyi tərəfindən həyata keçirilən daha böyük və dəhşətli cinayətin qurbanları kimi qəbul olunmağa başladılar.

Prinsipial qərar Macarıstanın baş naziri Viktor Orbanın bu il Bakıya 30 iyun-1 iyul tarixli səfəri zamanı qəbul edildi. Bundan sonra iki ölkənin Ədliyyə nazirlikləri fəal şəkildə prosesə qoşuldular. Nəticədə avqustun 6-da Macarıstanın ədliyyə naziri Tibor Nuvroçiç tərəfindən R.Səfərovun ekstradisiyası ilə bağlı müvafiq sənəd imzalandı. Macar dostlarımızın və ölkəmizin müvafiq qurumlarının səyi nəticəsində ekstradisiya prosesi avqustun 31-də son dərəcə böyük məxfilik şəraitində və yüksək professionallıqla həyata keçirildi.

Macarıstan bu addımı atarkən beynəlxalq hüquqa, ilk növbədə isə 1983-cü ildə imzalanan “Məhkum edilmiş şəxslərin verilməsi haqqında” Strasburq konvensiyasına əsaslanmışdır. Məlum olduğu kimi, Azərbaycan da, Macarıstan da həmin konvensiyaya qoşulmuşdur. Digər tərəfdən, R.Səfərovla bağlı Macarıstanın Ermənistan qarşısında heç bir öhdəliyi yox idi. Azərbaycan Prezidenti isə ölkə qanunvericiliyi və Konstitusiya ilə Ona verilmiş hüquqdan istifadə edərək R.Səfərovun əfvi ilə bağlı qərar qəbul etdi.

Bütünlükdə bu çətin və mürəkkəb proses Azərbaycan Prezidentinin qətiyyəti, ölkəmizin beynəlxalq miqyasda artan nüfuzu, nəhayət Azərbaycan dövlətinin özünün hər bir vətəndaşına sahib çıxmaq əzmi və qətiyyəti sayəsində uğurla nəticələndi.

- Məlumdur ki, Ramil Səfərovun ekstradisiya olunması və Prezident İlham Əliyev tərəfindən əfv edilməsindən sonra erməni terrorçu təşkilatlarından təhdid məktubları aldınız. Bu, nəyə dəlalət edir və yaxud nəyin göstəricisidir?

- Bu, ilk növbədə terrorun erməni siyasətbazlarının başlıca silahı kimi indi də öz aktuallığını saxlamaqda olduğunu göstərir. Ötən əsrin əvvəllərindən başlayaraq onlar sui-qəsd və terroru öz məqsədlərinə çatmaq, cəmiyyətdə qorxu və xof əhval-ruhiyyəsi yaratmaq üçün əsas vasitələrdən birinə çevirmişlər. Osmanlı imperiyası və Azərbaycan Demokratik Respublikasının dövlət xadimlərinə qarşı çevrilmiş “Nemezis” əməliyyatı, yaxud 1973-1991-ci illərdə türk diplomatlarına qarşı çevrilmiş terror aktları bunun sübutudur. Aparıcı erməni terror təşkilatlarından biri kimi tanınan ASALA indi də eyni üsula əl atır, Azərbaycan diplomatları, xarici ölkədə yaşayan Azərbaycan vətəndaşları arasında xof yaratmağa çalışır. Çünki indiki məqamda terror onların siyasi, ideoloji, iqtisadi və humanitar sahələrdə uğradıqları məğlubiyyətləri pərdələmək üçün bir vasitədir.

Digər tərəfdən, erməni ideoloqları hələ də özlərinin “istisna təşkil etmələri” haqqındakı mifdən xilas ola bilməyiblər. Belə çıxır ki, onlar erməni əsilli ən qatı cinayətkarları da Ermənistana gətirə, əfv edə, milli qəhrəmana çevirə bilərlər. Başqa dövlətlər və xalqlar isə özlərinin situasiyanın qurbanı olmuş vətəndaşlarına münasibətdə eyni humanizm və şəfqət göstərə bilməzlər. Bu erməni iddialarının cəfəngliyini bir daha bütün çılpaqlığı ilə göstərir. Biz hədə məktubları almışıq və alırıq. Hətta müəyyən təxribat əməllərinin həyata keçirilməsini istisna etmirik. Lakin bu bizi qorxutmur. İlk hədə məktubu alındıqdan sonra mən səfirliyimizin kiçik kollektivini topladım, onlara son dərəcə diqqətli və ehtiyatlı davranmaları ilə bağlı ətraflı təlimat verdim. Eyni zamanda tərəddüd hissi keçirənlərin, mürəkkəb situasiyada Budapeştdə qalıb fəaliyyətini davam etdirmək istəməyənlərin ən qısa zamanda Bakıya qayıtmalarına şərait yaradacağımı bildirdim. Lakin heç kim qayıtmaq fikrini yaxın belə buraxmadı. Azərbaycan dövləti öz vətəndaşlarını qorumağa qadirdir. Bu da ASALA-nın və digər erməni terror təşkilatlarının təhdidləri qarşısında bizim ən güclü silahımızdır.

- Bildiyimiz kimi, Azərbaycanın digər ölkələrdəki diplomatik nümayəndələrinə qarşı da ermənilərin terror çağırışları, təhdid mesajları yönəldi. Macarıstanın Azərbaycandakı səfirliyi ölkəmizin digər ölkələrdəki diplomatik nümayəndəlikləri ilə bu məsələlərlə bağlı koordinasiyalar edirmi?

- Azərbaycanın son illərdə nail olduğu yüksək inkişaf, beynəlxalq miqyasda nüfuzunun artması, onun Cənubi Qafqazın aparıcı ölkəsinə çevrilməsi Ermənistan rəhbərliyində böyük həsəd və paxıllıq hissləri doğurur. Məlum ekstradisiya hadisəsindən sonra bu çağırışlar daha geniş vüsət almış və açıq hədələrə çevrilmişdir. Ona görə də Azərbaycanın dilomatik nümayəndəliklərinin, eləcə də xarici ölkələrdə yaşayan Azərbaycan vətəndaşlarının müdafiəsi və mühafizəsi daha yüksək səviyyədə təşkil olunmalıdır. Təbii ki, biz digər ölkələrdəki həmkarlarımızla təhlükəsizlik məsələsini müzakirə edirik, əlimizdəki mövcud informasiyaları onlarla bölüşürük. Eyni zamanda onlardan da bəzi məlumatlar alırıq. Amma bütünlükdə bu işin mərkəzləşdirilmiş qaydada təşkili son dərəcə vacibdir.

- Ümumiyyətlə, ermənilərin terror çağırışlarına yönəlik Azərbaycan hökuməti və Macarıstan tərəfinin gördüyü təhlükəsizlik tədbirləri hansı səviyyədədir?

- Hələlik təhlükəsizlik tədbirləri yalnız Macarıstan tərəfindən görülür. Ekstradisiyasının həyata keçirilməsindən bir neçə gün əvvəl bu ölkənin Daxili İşlər Nazirliyi Azərbaycan səfirliyinin binası və səfirin iqamətgahı qarşısında 24 saatlıq mühafizə təşkil etmişdir. Hazırda bu mühafizənin daha uzunmüddətli olması ilə bağlı danışıqlar aparırıq. Macar polisi eyni zamanda həm də səfirlik əməkdaşlarının yaşadıqları binaları nəzarətə götürmüşdür. Bizə daxil olan hədə xarakterli elektron məktublar və zənglər barəsində dərhal Macarıstan tərəfini məlumatlandırırıq. Bütün belə təsadüflərdə onların reaksiyası son dərəcə professional və operativ olur.

Erməni terror təşkilatları Azərbaycanın yalnız Macarıstanda deyil, digər ölkələrdəki səfirliklərini də hədəfə götürə bilərlər. Ona görə də xaricdəki diplomatik nümayəndəliklərin rəhbərlərinin bu günlərdə öz işini başa çatdıran toplantısında diplomatlarımızın təhlükəsizliyinin təmin olunması məsələsi bir qədər epizodik şəkildə də olsa, müzakirə edildi. İnanmaq istərdik ki, vəziyyətin ciddiliyi nəzərə alınaraq bu istiqamətdə ən qısa zamanda operativ və səmərəli tədbirlər hazırlanacaq və həyata keçiriləcək.

- Yenidən Azərbaycan-Macarıstan münasibətlərinə qayıtmaq istərdik. Münasibətlərin hazırki durumunu əsas götürərək perspektiv inkişaf istiqamətləri barədə nə deyə bilərsiniz?

- Ekstradisiya məsələsi müəyyən mənada Azərbaycan-Macarıstan iş birliyinin bu günü və gələcəyi üçün bir sınaq odu. Həm də tam əminliklə demək mümkündür ki, bir sıra formal prosedurları istisna etmək şərti ilə iki ölkə rəhbərliyinin qarşılıqlı etimada əsaslanan münasibətləri bu sınaqdan layiqli şəkildə çıxdı. Bu da bizə əsas verir ki, gələcək münasibətlərimizə, onların inkişaf dinamikasına və potensialına daha böyük nikbinliklə baxaq. Macar və Azərbaycan xalqlarının tarixi taleyində oxşar cəhətlər çoxdur. Məhz bu tale ümumiliyi dövlətlərimizi və xalqlarımızı təhlükələri, hədə və riskləri günbəgün artan dünyada daha sıx əlaqələr saxlamağa, birlikdə addımlamağa vadar etməlidir. Əlamətdar haldır ki, həm Azərbaycanda, həm də Macarıstanda bunun fərqində olan çoxsaylı insanlar, ilk növbədə isə dövlət adamları vardır. Münasibətlərimizin inkişaf perspektivləri güman edirəm ki, hər şeydən öncə bu mühüm mənəvi-tarixi amilə əsaslanmalıdır.

Yeni Azərbaycan.- 2012.- 26 sentyabr.- S.4.