“Demokratiyaya yumşaq, yaxud bərk keçməkdən danışmaq yersizdir”

Siyavuş Novruzov: Çünki Azərbaycan demokratik ölkədir və demokratik yolla gedir. Belə olan halda demokratiyaya hansı keçiddən danışılır?

“Media forum” saytının suallarını Yeni Azərbaycan Partiyası İcra katibinin müavini, millət vəkili Siyavuş Novruzov cavablandırır.

- Avropa Parlamentinə göndərilən müraciəti imzalamaq üçün hakim və müxalif partiyaların bir araya gəlməsini iqtidar-müxalifət dialoqu saymaq olarmı?

- YAP digər siyasi partiyaların ümummilli məsələ ilə bağlı mövqe ortaya qoyması və sənəd imzalaması üçün təşəbbüslə çıxış etdi. On səkkiz siyasi partiya bir araya gələrək bəyanat imzaladı və həmin sənəd Avropa Parlamentinə, Avropa ölkələrinin Azərbaycandakı səfirliklərinə, digər qurumlara göndərildi. Bu bir daha onu göstərdi ki, hansı partiyanın üzvü olmasından asılı olmayaraq ümummilli, dövlət əhəmiyyətli, xalqın maraqları ilə bağlı məsələlərdə hamı yekdildir.

Biz bundan əvvəl də Dağlıq Qarabağ münaqişəsi, Azərbaycanın ərazi bütövlüyü, BMT-nin qətnamələrinin yerinə yetirilməsi və buna oxşar məsələlərlə bağlı birgə qərar və bəyanatlar imzalamışıq. Yəni bu ilk deyil, növbəti addımlardan biridir. Bunun İctimai Palataya nə aidiyyəti var? İctimai Palata bunu niyə müzakirə edir? Ümumiyyətlə o nə qurumdur, onun nə səlahiyyəti var, orada kimlər təmsil olunur? Onların dediklərinin hamısı mənasızdır. Sadəcə olaraq orada yığışan adamlar bekarçılıqdan bilmirlər nə etsinlər. Bekar olmadıqlarını, guya nəyləsə məşğul olduqlarını göstərmək üçün belə bir müzakirə keçiriblər.

- İctimai Palata, orada təmsil olunan partiyalar dəfələrlə hakimiyyəti siyasi qüvvələrlə dialoqa başlamağa çağırıblar. Xalq Cəbhəsi və Müsavat partiyalarının YAP-ın təşəbbüsü ilə bəyanata imza atılması göstərdi ki, bu təşkilatlar iqtidarla müzakirələr aparmağa, hətta sənəd də imzalamağa hazırdır. YAP müxalifətlə dialoqu hansı formada davam etdirə bilər?

- YAP dialoqu davam etdirməyə və istənilən məsələni müzakirə etməyə hazırdır. YAP-ın buna həm potensialı çatır, həm də bizim müzakirə etmək üçün gördüyümüz işlər var. İstənilən məsələ ilə bağlı müzakirələrə tam hazırıq.

- Bir qədər dəqiqləşdirsək, YAP hansı məsələləri müxalifətlə müzakirə etməyə hazırdır?

- Dialoq ancaq ümummilli məsələlər haqda ola bilər. Hər bir partiyanın nizamnaməsi, fəaliyyət proqramı var. Digər hallarda hər bir siyasi partiya öz nizamnamə və proqramına uyğun fəaliyyət göstərir, qarşısına qoyduğu vəzifələri yerinə yetirmək üçün işini davam etdirir. Hesab edirəm ki, partiyaların fəaliyyəti konstruktiv olmalıdır, başqa hallara yol verilməməlidir.

- İctimai Palatanın Koordinasiya Şurasının qəbul etdiyi sonuncu qərarda deyilir ki, qurum bir il əvvəl “Demokratiyaya yumşaq keçidin yol xəritəsi” adlı sənəd hazırlayaraq Prezident Administrasiyasına və YAP-a təqdim edib. Amma indiyədək bu sənəd cavabsız qalıb və bu istiqamətdə iqtidar tərəfi hər hansı alternativ təşəbbüslə də çıxış etməyib. YAP müxalifətlə birlikdə demokratiyaya keçidin yol xəritəsini müzakirə edə bilərmi?

- O, yanlış bir sənəddir. Çünki Azərbaycan demokratik ölkədir və demokratik yolla gedir. Belə olan halda demokratiyaya hansı keçiddən danışılır? Bəyəm Azərbaycan sosialist ölkəsidir ki, demokratiyaya keçid eləsin? Bizim ölkə demokratik, hüquqi dövlətdir, ölkədə böyük işlər həyata keçirilir. Görülən işlər kimisə qane etmirsə, bu işlərin daha yaxşı olması üçün təkliflərini verə bilər. Bütövlükdə Azərbaycan doğru yoldadır, ölkə Konstitusiya əsasında idarə olunur və atılan addımlar Konstitusiyaya, qanunlara uyğundur. Azərbaycan Konstitusiyası dünyanın ən demokratik konstitusiyalarından biridir. Eyni zamanda idarəçilik sistemimiz şəffaf və ədalətlidir. Çünki hakimiyyət qolları seçkilərlə formalaşdırılır. Belə olan halda demokratiyaya yumşaq, yaxud bərk keçməkdən danışmaq yersizdir. Bunu ortaya atan bəzi adamlar bir neçə ərəb ölkəsində baş verənləri yamsılayırlar. Bunu edənlər gah rəngini, gah havasını dəyişir, gah da gül gəzdirirlər. Ukraynada narıncı inqilab baş verəndə hamısı paltarını dəyişdi, narıncı geyməyə başladı. Gürcüstanda qızılgül inqilabı olanda bunlar əllərinə gül götürüb küçələrə çıxmışdılar. İndi isə bəzi ərəb ölkələrində hansısa proseslər baş verir. Axı bunun Azərbaycana nə aidiyyəti var? Ərəb ölkələrindən bəzi şeyləri öyrəniblər, oradan nəsə götürüblər və bunu Azərbaycana da şamil etmək iddiasına düşüblər. Bunu edənlərə normal insan kimi baxmaq olmur. Ona görə də belə sənədlərin hazırlanması, bununla bağlı deyilənlər əsassızdır, mənasızdır, boş şeylərdir.

Mən İctimai Palata adlı qurum tanımıram. Ora bir dərnəkdir. Amma dərnəkdə toplananlar da lazımi işlərlə məşğul olmurlar, ancaq dedi-qodu edirlər. Siyasətlə məşğul olmaq partiyanın işidir, funksiyasıdır, hansısa dərnəyin yox. Onlar bir qədər faydalı işlərlə məşğul olsunlar, küçələrdə təmizlik işləri görsünlər, ağac əksinlər, kitabxanaya yığılıb kitab oxusunlar... Dərnəyin funksiyası bundan ibarətdir. Bütün bunlara görə onların nəsə hazırlaması, təqdim etməsi, kiməsə göstəriş verməsi mənasızdır.

- Seçki Məcəlləsinin təkmilləşdirilməsi, seçki komissiyalarının formalaşdırılması mexanizminin dəyişdirilməsi və komissiyaların yenidən formalaşdırılması iqtidar-müxalifət dialoqunun mövzusu ola bilərmi?

- Hazırda qüvvədə olan qanunda seçki komissiyaları ilə bağlı bütün tərəflərin mövqeyi nəzərə alınıb. Seçki məsələləri qanunla tənzimlənir. Ona görə də bu məsələ qapanıb və dialoq mövzusu ola bilməz. Düzdür, Seçki Məcəlləsində müəyyən boşluqlar var. Amma bu boşluqlar tamamilə başqa məsələlərlə bağlıdır. Seçki qərargahlarının yaranmasının hüquqi əsasları məcəlləyə salınmalı, imza vərəqələrində dəyişiklər edilməlidir. Mənim Seçki Məcəlləsinin təkmilləşdirilməsi ilə bağlı xeyli təklifim var. Amma seçki komissiyalarının formalaşması məsələsinə yenidən qayıtmaq olmaz və buna ehtiyac da yoxdur. Çünki 20 ildir bu müzakirə olunur və ən optimal variant tapılıb. Hazırkı mexanizm təkmildir.

- Müxalifətin təkliflərindən biri də seçki sisteminin dəyişdirilməsi və parlament seçkisinin eyni zamanda həm majoritar, həm də proporsional sistemlə keçirilməsi haqdadır...

- Gündəmdə belə bir məsələ var. Bununla bağlı xeyli təklif olub. Vaxtilə Azərbaycanda iki parlament seçkisi qarışıq - majoritar və proporsional - sistem üzrə keçirilib. İki seçki isə sırf majoritar sistemlə reallaşdırılıb. Majoritar qaydada təmsilçilik norması proporsionaldan daha üstündür. Yenidən qarışıq sistemin tətbiq olunması üçün verilən təkliflər gələcəkdə götür-qoy olunacaq, müzakirə ediləcək. Əgər bunun ciddi formada əsaslandırılması olarsa, onda qanunvericiliyə dəyişiklik etmək olar. Bunun üçün referendum olmalıdır, əgər vətəndaşlar səs verərlərsə, dəyişdirilə bilər.

- Yəni bunu müxalifətlə müzakirə etmək olar...

- Bu indinin mövzusu deyil artıq. İndi təkmil və yekdil sistem var, bu sistemin əsasında seçki keçiriləcək.

- Müsavat və Xalq Cəbhəsi partiyaları hesab edir ki, “Sərbəst toplaşmaq azadlığı haqqında” Qanun sərbəst toplaşmaq azadlığını məhdudlaşdırır. Sərbəst toplaşmaq azadlığının təmin olunması, qanunda dəyişiklik edilməsi, aksiyalara yerlərin ayrılması məsələlərində dialoq aparmaq olarmı?

- Dünyada “Sərbəst toplaşmaq azadlığı haqqında” ən mükəmməl qanun Azərbaycandadır. Bu qanun Avropa Şurası Venesiya Komissiyasından da müsbət rəy alıb. Sadəcə olaraq qanuna riayət etmək lazımdır. Kim mitinq, aksiya keçirməklə bağlı müraciət etsə, qanunla yer verilir, ayrılan yerdə də aksiya keçirilməlidir. Sərbəst toplaşmaq azadlığı nəyəsə etiraz etməkdir. Amma hansısa müəssisənin qarşısında piket keçirmək başqadır. Sərbəst toplaşmaq azadlığı ilə hansısa müəssisənin qarşısına toplaşmağı bir-birinə qatmaq olmaz. Ayrılan yerin təhlükəsizliyini təmin etmək, digər insanlara ziyan vurmamaq, insanların işinə mane olmamaq kimi hallar da nəzərə alınmalıdır. İnsan haqları üzrə Avropa Xartiyasında belə bir maddə var ki, hüquqlar digərinin hüququnu pozanda məhdudlaşdırılır. Sən mitinq keçirmək istəyirsən, başqası da istirahət, yaxud işləmək istəyir. Sənin keçirdiyin mitinq digər insanlara mane olmamalıdır. Bütün bunlar nəzərə alınaraq yer ayrılıb. Orada qəbul olunan bəyanatla şəhərin ortasında qəbul edilən bəyanatın hansı fərqi var? Harada keçirilməsindən asılı olmayaraq mətbuat həmin aksiyaları işıqlandırır. Mətbuata geniş şərait yaradılıb. İndi azad internet şəbəkəsi var. Müxalifətin keçirdiyi aksiyalar haqqında məlumatlar rahatlıqla yayılır, həmin məlumatlarda deyiləcək ki, filan yerdə müxalifət etiraz aksiyası keçirib.

Söhbət ondan gedir ki, müxalifət etiraz aksiyalarını hansısa ticarət mərkəzinin qarşısında ora bazarlığa gəlmiş insanların sayı hesabına keçirmək istəyir. Demirlər ki, minlərlə, on minlərlə tərəfdaşımız var? Çağırsınlar. Qoy tərəfdaşları gəlsin, hər cür şəraiti olan, normal meydanda toplaşsınlar, etirazlarını bildirsinlər. Səbail rayonu ərazisində, Dövlət Bayrağı Meydanı yaxınlığında onlara yer verilmişdi. Ondan yaxşı yer istəyirlər? Gedib aksiyalarını keçirsinlər, sərbəst toplaşmaq azadlıqlarını reallaşdırsınlar. Amma keçirtmirlər. Çünki aksiya keçirəndə onların heç bir potensiallarının olmadığı üzə çıxır, hamı da bunu görür. Onların sosial bazası, elektoratı yoxdur. Fəvvarələr meydanına çıxsaq görəcəyik ki, orada bəlkə 20 min adam hərəkət edir. Kimi gəzir, kimi işə tələsir, uşağını gəzdirir, dostu ilə söhbət edir... Onların hesabına sərbəst toplaşmaq azadlığı həyata keçirmək olmaz. Burada nəyi dialoq predmeti etmək olar? Yer verilib, gedib aksiyalarını keçirsinlər.

- Yeni konstitusiya layihəsinin hazırlanması, konstitusiya referendumu keçirilməsi mümkündürmü?

- Konstitusiyamız normaldır, çox yaxşıdır. Konstitusiyada nəyi, niyə dəyişmək lazımdır? Konstitusiyada lazım olan hər şey əksini tapıb, bu gün nümunəvi konstitusiyalardan biridir.

- Burada da müzakirə olunası bir şey yoxdur?

- Xeyr, yoxdur.

- Bir nəfərin iki dəfədən artıq prezident seçilməsinə qoyulan məhdudiyyətin bərpa olunmasını necə, müzakirəyə çıxarmaq olarmı?

- Seçki üsulu ilə həyata keçirilən məsələdə heç bir məhdudiyyət ola bilməz. Bu, seçkidir, xalqın seçimidir. Xalq istəyər beş dəfə, on dəfə, iyirmi dəfə seçər. Onun məsələyə heç bir aidiyyəti yoxdur. Ona görə də heç kim buna irad tuta bilməz. Seçmək xalqın birbaşa hüquqdur.

- Siyasi partiyaların fəaliyyətinə normal şərait yaradılması, siyasi məhbusların azadlığa buraxılması, vicdan və din azadlığı sahəsində islahatlar...

- Azərbaycanda siyasi məhbus yoxdur. Vicdan məhbusu kimi də yeni adlar tapıb yazmasınlar. Azərbaycanda konkret qanunu pozan insanlar var. Qanunu pozan insanlar da bu və ya digər şəkildə qanun qarşısında cavab verir. Hər kəs partiya üzvlüyündən, məşğuliyyət formasından asılı olmayaraq qanun qarşısında bərabərdir. Kimliyindən, peşəsindən, siyasi mənsubiyyətindən asılı olmayaraq hamı qanun qarşısında bərabərdir. Kimsə iddia edir ki, bu jurnalistdir, o biri hansısa partiyanın aparatında işləyir, onlara güzəşt olmalıdır. Onda müəllimə, həkimə, fəhləyə niyə güzəşt olmamlıdır? Heç kəsə xüsusi güzəşt tətbiq edilmir. Siyasi partiyaların fəaliyyətinə də normal şərait yaradılıb. Partiyalar mətbuatda çıxış edir, görüşlər, aksiyalar keçirir. O ki qaldı mülkiyyət məsələlərinə, konstitusiyada dövlət, özəl və bələdiyyə mülkiyyəti növləri nəzərdə tutulub. Kim istəsə özünə mülk ala, mülk tikə və ya mülk kirayə götürə bilər. “Siyasi partiyalar haqqında” Qanuna yeni əlavə və dəyişikliklər edildikdən sonra dövlət büdcəsindən maliyyələşmə nəzərdə tutulub. Bu maliyyə əsasında istənilən siyasi partiya özü üçün qərargah kirayə edər. Bu normalar nəzərə alınıb.

- Sosial-iqtisadi sahəni, iqtisadi islahatların aparılması, leqallaşmış xüsusi mülkiyyətin toxunulmazlığının təmin edilməsi məsələlərini necə, müxalifətlə müzakirə etmək mümkündürmü?

- Biz onunla məşğul oluruq. Kimin əlavə təklifi varsa, yazıb təqdim etsin. Dövlət bu proseslə məşğul olur. Bu, dövlətin gündəlik işidir. Dövlətin məşğul olduğu işlə bağlı hansısa partiyanın müzakirələr aparması gülüş doğurur. Amma hansısa qeyd varsa, fərq görünürsə, bunu yazılı şəkildə bildirə bilər.

- Xalq Cəbhəsi, Müsavat partiyalarının, bütövlükdə müxalifətin indiyə qədər gündəmə gətirdiyi, təklif etdiyi bir neçə məsələyə münasibət bildirdiniz və bunlarla bağlı iqtidar-müxalifət dialoquna ehtiyac olmadığını dediniz. Belə olan halda müxalifətlə dialoq üçün bir mövzu təklif edə bilərsinizmi?

- Elə məsələlər var ki, özü ortaya çıxanda onu müzakirə etmək olur. Belə olmadığı halda hər hansı məsələnin müzakirəsinə heç bir lüzum yoxdur.

Yeni Azərbaycan.- 2012.- 26 sentyabr.- S.3.