Görülən işlər müsbət nəticələrini verməkdədir

YAP Siyasi Şurasının üzvü, Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsinin sədr müavini Sədaqət Qəhrəmanova www.yap.org.az saytına müsahibə verib:

- Sədaqət xanım, 2011-ci il Komitənin fəaliyyətində qadınların sosial-iqtisadi və məişət problemlərin həlli yönündə hansı işlərlə yadda qaldı?

- Ümumiyyətlə, 2011-ci il hər bir azərbaycanlının yaddaşında müstəqilliyimizin 20 ilinin tamam olması ilə qaldı. Bildiyiniz kimi, Komitə ailə, qadın və uşaq problemləri olmaqla üç istiqamətdə dövlət siyasətini həyata keçirir. Ötən il hər üç istiqamətdə həm 20 ildə görülən işlər, həm də, gələcəkdə qarşımızda duran problemlər komitənin şöbələri və rəhbərlik tərəfindən araşdırıldı. Hər il olduğu kimi, 28 dekabr tarixində komitəmizin kollegiyasında ilin yekunları müzakirə edildi. Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi başa vurduğumuz ildə bir çox irimiqyaslı layihələr həyata keçirib. Məlumdur ki, Azərbaycan bir müstəqil dövlət kimi, qadın və uşaq problemləri ilə bağlı BMT-nin konvensiyalarına qoşulub. Belə ki, Qadınlara qarşı Ayrı-seçkiliyin Bütün Formalarının Aradan Qaldırılması üzrə Konvensiya və Uşaq Hüquqları konvensiyasının həyata keçirilməsi xüsusi diqqət mərkəzində olmuşdur. BMT-nin hər iki konvensiyasının yerinə yetirilməsinə görə komitə vaxtaşırı qurum qarşısında hesabat verir. Qadınlara qarşı ayrı-seçkiliyin aradan qaldırılması istiqamətində həyata keçirilən tədbirlərlə bağlı komitə dördüncü dövri hesabatı vermişdir və hesabatın nəticəsi olaraq BMT-nin müvafiq qurumunun tövsiyələri komitəyə təqdim olunmuşdur. Bu tövsiyələrə uyğun olaraq ötən il ərzində Komitə qadın məssələləri üzrə BMT-nin Bakıdakı ofisi ilə birgə Tovuz, Lənkəran, Biləsuvar, Zaqatala, Göyçay, Şabran və İmişli rayonlarında geniş maarifləndirmə kampaniyası həyata keçirib. 2011-ci ildən etibarən BMT ilə birgə yeni bir layihə həyata keçirməyə başlamışıq. BMT-nin Qadınlara qarşı Ayrı-seçkiliyin Bütün Formalarının Aradan Qaldırılması üzrə Konvensiyasına uyğun olaraq bizə qadınların sosial durumunun yaxşılaşdırılması, stereotiplərin aradan qaldırılması, qadınların ictimai fəallığının yüksəldilməsi məqsədilə kənd və rayon yerlərində yaşayan qadınların iqtisadi və sosial həyatda iştirakının təşviqi yönündə layihə həyata keçiririk. Hazırda pilot layihə kimi Sabirabad rayonu seçilib.

Bildiyinz kimi, sonuncu bələdiyyə seçkilərində qadınların fəallığını artırmaq məqsədilə aparılan maarifləndirmə işlərinin nəticəsi olaraq bələdiyyələrin tərkibində qadınların nisbəti 4 faizdən 26,7 faizə yüksəlib. Azərbaycanın regionlarında fəaliyyət göstərən bələdiyyə sədrlərinin 302-sinin qadın olduğunu nəzərə alsaq, onlara dəstəyin verilməsinin qarşıdakı illərdə də aktual məsələ olduğunu deyə bilərik. Kənd qadınlarının sahibkarlıq fəaliyyətinə cəlb edilməsi istiqamətində tədbirlər isə 2011-ci ildən başlanıb. Bildiyimiz kimi, zorakılığın fiziki, mənəvi və psixoloji növləri ilə yanaşı, iqtisadi forması da var. İqtisadi zorakılığın qarşısının alınması istiqamətində kiçik sahibkarlığın dəstəklənməsi mühüm rol oynaya bilər. Azərbaycanda qadın sahibkarlığı demək olar ki, yalnız orta və kiçik sahibkarlıq səviyyəsindədir. Hazırda Gəncədə sahibkar qadınların regional mərkəzi fəaliyyət göstərir. Belə mərkəzlərin digər regionlarda da yaradılması üçün artıq işlər görməyə başlamışıq. 2012-ci ildə “Qadın sahibkarlığı inkişafı və problemlərinin həllində Azərbaycan modeli” mövzusunda təcrübənin öyrənilməsi və mübadiləsi məqsədilə beynəlxalq konfransın keçirilməsi planlaşdırılır. Bütün bu tədbirlər Azərbaycanda sahibkar qadınların təkcə ölkə səviyyəsində deyil, beynəlxalq səviyyəyə çıxmasına, beynəlxalq təcrübənin öyrənilməsinə şərait yaratmaq məqsədi daşıyır.

Dövlət qadın siyasətinin həyata keçirilməsi istiqamətində qadınları stimullaşdırmaq, fəallığını artırmaq məqsədi ilə hər il 8 Mart Beynəlxalq Qadınlar günü münasibətilə fəal qadınlar müxtəlif nominasiyalara görə mükafatlandırılır.

2011-ci il yaddaşda həm də beynəlxalq kimya ili kimi qaldı. Azərbaycanın böyük kimyaçı alimi İzzət Orucovanın 100 illiyinin tamam olması münasibətilə UNESCO ilə birgə kimyaçı qadınlarla bağlı Bakı Dövlət Universitetində böyük bir konfrans keçirdik.

- Komitənin uşaqlarla bağlı ötənilki fəaliyyəti barədə nələri qeyd edə bilərsiniz?

- 2011-ci ildə komitə uşaqlarla da bağlı bir sıra mühüm tədbirlər həyata keçirib. Bunlardan ən əlamətdar olanı Uşaqların II Ümumrespublika Forumunun keçirilməsi idi. Bildiyimiz kimi, ilk forum 2009-cu ildə keçirilib. Həmin tədbirdə hər iki ildən bir uşaqların forumunun keçirilməsi qərara alınıb. Forum uşaqların problemləri və onların həlli üçün görüləsi işlər barədə təklifləri, uşaqların özlərindən eşitmək imkanı yaradır. 2012-ci ildə forumun internet portalının yaradılması istiqamətində iş aparılır.

Bu ilin yanvar ayında BMT-nin Uşaq Hüquqları Konvensiyasının yerinə yetirilməsi barədə Azərbaycan hökumətinin dördüncü hesabatı veriləcəkdir. Komitəmizin sədri Hicran xanım Hüseynovanın rəhbərliyi ilə dövlət qurumlarının nümayəndələrindən ibarət komissiya bu hesabatın verilməsini həyata keçirəcəkdir.

Hər il olduğu kimi, bu il də qarşıdan gələn 15 May Beynəlxalq Ailə gününə hazırlıqlar gedir. Hər il yanvar-may aylarında ailələrlə bağlı qısametrajlı filmlərin müsabiqəsinin keçirilməsi artıq ənənəvi hal alıb. Bu istiqamətdə tədbirlər cari ildə də keçiriləcək.

2011-ci ildə qazanılan uğurlardan biri də Milli Məclisdə qəbul olunan qanuna əsasən qızlar üçün nigaha daxil olma yaşının 17-dən 18 yaş həddinə qaldırılması oldu. Bununla yanaşı, Cinayət Məcəlləsinə edilən əlavəyə əsasən, qadını nigaha daxil olmağa məcbur edənlərə qarşı 2 min manatdan 3 min manatadək məbləğdə cərimə və 2 ilədək müddətə azadlıqdan məhrumetmə cəzası nəzərdə tutulur. Eyni əməl nigah yaşına çatmamamış şəxsə qarşı törədilərsə, qanunla 3 min manatdan 4 min manatadək cərimə və 4 ilədək müddətə azadlıqdan məhrumetmə cəzası müəyyənləşdirilib. Bu da bizim üçün çox önəmli idi, çünki erkən nigahların qarşısının alınması istiqamətində bir sıra maarifləndirmə tədbirləri həyata keçirilsə də, bu məsələ ilə bağlı narahatedici məqamlar hələ də qalmaqdadır. Azərbaycanın bölgələrində qızların erkən yaşda evləndirilməsi halları hələ də mövcuddur və buna qarşı komitə mübarizə tədbirlərini davam etdirir.

- Ailə, Qadın və Uşaq Problemləri üzrə Dövlət Komitəsi QHT-lərlə əməkdaşlıq sahəsində hansı işləri görür?

- Ötən illər komitənin fəaliyyətində uşaqlar, qadınlar və ailələrlə işləyən QHT-lərlə əməkdaşlıq sahəsində görülən tədbirlərlə də yadda qalıb. Komitə beynəlxalq təşkilatlar və yerli QHT-lərin iştirakı ilə birgə layihələrin həyata keçirilməsi, ailə, qadın və uşaq problemlərinin aradan qaldırılması ilə bağlı maarifləndirmə kampaniyalarının gerçəkləşdirilməsi istiqamətində addımlar atır. Bu gün məhz birgə fəaliyyətin nəticəsi olaraq 11 rayonda yaradılan uşaq və ailələrə dəstək mərkəzləri vasitəsilə ailələrə yardım həyata keçirilir. Bu, əvvəlcə layihə şəklində başlayıb və layihə bitdikən sonra artıq bizim hökumətə müraciətimiz nəticəsində sözügedən 11 mərkəz büdcədən maliyyələşir. Regionlarda ailələrə böyük dəstək verilməklə uşaqların hüquqları qorunur, ailələrdəki gərginlik aradan qaldırılır, məişət zorakılığına gətirib çıxaran amillər aradan qaldırılır. Belə layihələrin 2012-ci ildə də həyata keçirilməsi nəzərdə tutulub.

- Nigahın rəsmiləşdirilməsi və nigah müqaviləsinin imzalanması ilə bağlı maarifləndirmə tədbirləri hansı səviyyədədir və öz nəticələrini göstərirmi?

- Ailə qurularkən rəsmi nigahın bağlanmamasının mənfi nəticələri, fəsadları barədə əhali arasında mütəmadi qaydada maarifləndirmə tədbirləri həyata keçirilir. Ötən ildə də bələdiyyələrin, icra hakimiyyəti nümayənəliklərinin dəstəyi ilə regionlarda vətəndaş nigahında yaşayan şəxslərin rəsmi nigaha dəvət edilməsi kampaniyasını həyata keçirdik. Bu tədbirlər öz müsbət nəticələrini verdi və elə ailələr oldu ki, iki, üç, hətta dörd uşağının olmasına baxmayaraq, rəsmi nigaha daxil oldular və onların şəhadətnaməsi təntənəli surətdə təqdim edildi. Ümid edirəm ki, bu tədbir yalnız kampaniya xarakteri daşımayacaq, yerli icra nümayəndələri, bələdiyyələr bu işi davam etdirəcəklər.

Nigah müqaviləsi məsələsi Komitənin 2006-cı ildə yaradılışından etibrən diqqətdə saxladığı problemlərdən biridir. Bu məsələ ilə bağlı ailə məcəlləsinə dəyişikliklər edilməsi məqsədilə Komitə Milli Məclisə müraciət etmişdi. Əsas məqsəd ailələrin qurulması zamanı, yaxud qurulan ailədə qadınla kişi arasında nigah müqaviləsinin imzalanmasıdır. Hər həftənin çərşənbə axşamı Komitədə vətəndaşların qəbulu həyata keçirilir. Müraciətlərdən də görürük ki, nigah müqaviləsinin olmaması boşanma zamanı bir sıra problemlərin ortaya çıxmasına səbəb olur. Belə görüşlərdə də müraciət edən vətəndaşlara nigah müqaviləsinin vacibliyi izah olunur. Komitə bu məsələni qaldırdığı ilk vaxtlarda bəzi insanlar bunun milli mentalitetimizə yad olduğunu qeyd etsə də, bir qədər keçmişə nəzər saldıqda elə bu ənənənin bir zamanlar xalqımızın mentalitetinin tərkib hissəsi olduğunu görürük. Qədimdə, hətta yaxın keçmişdə də qızın cehizinə daxil olan əşyaların siyahısı tutulardı.

Bu sahədə aparılan maarifləndirmə tədbirləri də müsbət nəticələr göstərməkdədir. Belə ki, son dövrlərdə yeni ailə quranların nigah müqaviləsi imzalaması faktları ilə bağlı artım qeydə alınıb.

Bildiyimiz kimi, 2010-cu ildə məişət zorakılığı haqqında qanun qəbul olunub. Bununla bağlı 2011-ci ildə Komitə tərəfindən ATƏT-in Bakı ofisi ilə birlikdə Azərbaycanın bir sıra bölgələrində bu istiqamətdə tədbirlər, o cümlədən treninqlər həyata keçirilib. Həmçinin, məişət zorakılığına məruz qalan şəxslər üçün yaradılan reabilitasiya mərkəzlərində qadınların, uşaqların, hətta yaşlı kişilərin müdafiəsi həyata keçirilir. Bütün bu problemlər ailədaxili münasibətlərin düzgün qurulmamasının nəticəsində baş verir. Məişət zorakılığı haqqında qanunun icrası sadalanan problemlərin qarşısının alınmasına imkan verəcək.

Yeni Azərbaycan.- 2012.- 17 yanvar.- S.5.