Ulu öndər Heydər Əliyevin neft strategiyası Azərbaycanın xoşbəxt gələcəyinə xidmət edir

Ümummilli lider Heydər Əliyev: Neft Azərbaycanın ən böyük sərvəti olub, xalqa, özü də təkcə indiki nəslə deyil, həm də gələcək nəsillərə mənsubdur

Məlum olduğu kimi, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev yanvarın 21-də xalqımızın Ümummilli lideri Heydər Əliyevin 90 illik yubileyi haqqında Sərəncam imzalayıb. Dahi Heydər Əliyev şəxsiyyətinin Azərbaycan dövlətçilik tarixində müstəsna yeri olduğu bildirilən Sərəncamda qeyd edilir ki, azərbaycançılıq məfkurəsinin parlaq daşıyıcısı kimi Ulu öndər öz müdrik siyasəti, dönməz əqidəsi və tarixi uzaqgörənliyi sayəsində milli dövlətçilik ideyasının gerçəkləşdirilməsinə, müasir Azərbaycan dövlətinin qurulmasına və xalqımızın müstəqillik arzusuna çatmasına nail olub. Azərbaycanda müasir demokratik, hüquqi və dünyəvi dövlət quruculuğunun, vətəndaş cəmiyyətinin təşəkkülünün, milli-mənəvi dəyərlərə qayıdışın, elmin, təhsilin, mədəniyyətin inkişafının əbədi surətdə Heydər Əliyevin adı ilə bağlı olduğu vurğulanan Sərəncamda diqqətə çatdırılır ki, respublikamızın dünya miqyasında neft-qaz hasil və ixrac edən ölkəyə çevrilməsi, milli neft strategiyasının uğurla həyata keçirilməsi məhz Ümummilli liderin xidmətləridir. Sərəncamda bildirilir ki, Azərbaycanda qeyri-neft sektorunun inkişaf etdirilməsi, ölkəmizin dünya iqtisadiyyatına uğurla inteqrasiyası, milli ordumuzun formalaşması və Cənubi Qafqazda aparıcı hərbi qüvvəyə çevrilməsi, ana dilimizin dövlət dili kimi tətbiqi, onun imkanlarının genişləndirilməsi və Azərbaycan xalqının ən böyük sərvəti kimi dəyərləndirilməsi, mədəniyyətimizin və zəngin tarixi irsimizin dünya ictimaiyyətinə tanıdılması Ulu öndər Heydər Əliyevin uzaqgörənliyinin və müdrikliyinin məntiqi nəticəsidir. Ümummilli liderin rəhbərliyi altında milli maraqlara əsaslanan və siyasi perspektivləri nəzərə alan xarici siyasət kursunun müəyyənləşdirildiyinin, dünyanın aparıcı dövlətləri və beynəlxalq təşkilatları ilə qarşılıqlı münasibətlərin qurulduğunun bildirildiyi Sərəncamda deyilir ki, Ulu öndər Böyük İpək Yolunun mühüm mərkəzi olan, mədəniyyətlərin və sivilizasiyaların qovşağında yerləşən ölkəmizi dünyada tolerantlığın və dözümlülüyün məkanı kimi tanıdıb.

Müstəqil Azərbaycan Respublikasına rəhbərlik etdiyi illər ərzində Heydər Əliyev tərəfindən aparılan ardıcıl və məqsədyönlü siyasət nəticəsində Azərbaycan diasporunun təşkilatlandığı, inkişaf etdiyi vurğulanan Sərəncamda diqqətə çatdırılır ki, Ulu öndər XX əsrdə totalitarizmin ölkəmizə qarşı törətdiyi faciələrin davamı kimi qanlı 20 Yanvarı xalqımız əleyhinə hərbi, siyasi və mənəvi təcavüz kimi qiymətləndirib.

Sərəncamda deyilir: “Mövcud siyasi, iqtisadi və sosial böhran müstəqilliyimizin ilk illərində Azərbaycanı vətəndaş müharibəsi həddinə çatdırdığı bir dövrdə Heydər Əliyevin xalqın təkidli tələbi ilə hakimiyyətə gəldiyi gün - 1993-cü ilin 15 iyunu tariximizə Qurtuluş Günü kimi daxil olmuşdur. Bu qurtuluş qısa bir zamanda özünü nəinki siyasətdə, həm də iqtisadiyyatda, təhsildə, mədəniyyətdə və insanların gündəlik real həyatında büruzə vermişdir”.

Sərəncama əsasən, müstəqil Azərbaycan dövlətinin hərtərəfli inkişafı yolunda əvəzsiz tarixi xidmətləri nəzərə alınaraq, milli dövlətçilik ideyasının bərqərar olması və ölkəmizin beynəlxalq aləmdə nüfuzunun artması naminə misilsiz töhfələr vermiş Azərbaycan xalqının Ümummilli lideri Heydər Əliyevin 90 illik yubileyinin ölkəmizdə dövlət səviyyəsində geniş qeyd edilməsi qərara alınıb.

Ümummilli lider Heydər Əliyev Azərbaycanda neft sənayesinin möhkəm təməlini yaradıb

Sərəncamda da qeyd olunduğu kimi, respublikamızın dünya miqyasında neft-qaz hasil və ixrac edən ölkəyə çevrilməsi, milli neft strategiyasının uğurla həyata keçirilməsi məhz Ümummilli liderin xidmətləridir. Lakin hər kəsə bəllidir ki, neft strategiyasının hazırlanması və həyata keçirilməsi heç də asanlıqla başa gəlməyib.

Qeyd edək ki, Ümummilli lider Heydər Əliyev 1969-cu ildə Azərbaycan KP MK-nın birinci katibi seçildikdən sonra digər sahələrdə olduğu kimi, neft-qaz sənayesində də dərin keyfiyyət dəyişiklikləri baş verdi. Ümumiyyətlə, birmənalı şəkildə vurğulamaq yerinə düşər ki, Azərbaycanın bugünkü neft strategiyasının əsasları məhz ötən əsrin 70-80-ci illərində Ulu öndər Heydər Əliyevin respublikaya rəhbərlik etdiyi dövrdə yaradılıb. Həmin illərdə mütərəqqi neftçıxarma texnikasının tətbiqi, neftayırmada ən müasir texnologiya əsasında yeni emal qurğularının tikilməsi nəticəsində Azərbaycanın neft sənayesi keçmiş SSRİ miqyasında ön mövqeyə çıxdı. 1970-ci ildə “Xəzərdənizneft” İstehsalat Birliyi yaradıldı və SSRİ Neft Sənayesi Nazirliyi dəniz şəraitində işləmək təcrübəsini nəzərə alaraq Xəzərin bütün sektorlarında geoloji-kəşfiyyat, qazma, işləmə, istismar və digər işlərin aparılmasını məhz Azərbaycan neftçilərinə həvalə etdi.

Bəhs edilən dövrdə Xəzərin Azərbaycan sektorunda 40 metrədək dərinlikdəki perspektiv sahələrdə, demək olar ki, neft-qaz yataqlarının hamısı aşkar olunmuşdu. Dənizdə hasilatın artırılması daha böyük dərinliklərdəki neft-qaz yataqlarının aşkarlanması və istismarı sayəsində mümkün ola bilərdi. Bundan ötrü isə daha müasir texnika tələb olunurdu. Beləliklə, xalqımızın Ümummilli lideri Heydər Əliyevin təşəbbüsü və səyi nəticəsində ötən əsrin 70-80-ci illərində Azərbaycana 75 növdə 400-dən çox ağır yükqaldıran kran gəmisi, boruçəkən gəmilər, seysmik, sərnişin və s. gəmi növləri gətirildi. Xəzərdə 2500 ton gücündə “Azərbaycan” kran gəmisi işə başladı. Bundan başqa, ilk vaxtlarda dənizin 70 metr dərinliyində olan sahələrdə geoloji-kəşfiyyat işləri aparmaq üçün “Xəzər” tipli özüqalxan, sonralar isə dənizin 200 metr dərinliyindəki sahələrdə işləməyə imkan verən “Şelf” tipli yarımdalma üzən qazma qurğularının alınması nəticəsində dənizin daha dərin sahələrində zəngin neft və qaz yataqlarının kəşf olunmasına imkan yarandı. Nəticədə, neft hasilatı iki, qaz hasilatı isə üç dəfə artdı. 1975-ci ildə respublikada neft və qazın ümumi hasilatı 27,1 milyon ton yüksəldi. Ötən əsrin 80-ci illərində respublikamızda üzən qazma qurğularının sayı 11-ə çatdırıldı. Onlardan istifadə nəticəsində indi Azərbaycanda neft hasilatının əsasını təşkil edən “Günəşli”, “Çıraq”, “Azəri” və başqa yataqlar aşkar edildi. Həmin dövrdə bütün dünyada analoqu olmayan Dərin Dəniz Özülləri zavodunun Bakıda inşasına və bu məqsədlə keçmiş ittifaq büdcəsindən 450 milyon ABŞ dolları həcmində vəsaitin ayrılmasına nail olunması Ulu öndər Heydər Əliyevin möhkəm iradəsinin və yüksək nüfuzunun nəticəsi idi.

Neft hasilatının artırılması ilə paralel surətdə neftayırma zavodlarının yenidən qurulmasına start verildi. Ulu öndərimizin qətiyyəti sayəsində “Azərbaycanın neftayırma sənayesinin yenidən qurulması” planının SSRİ rəhbərliyi tərəfindən təsdiq edilməsi respublikamızda neftayırma sənayesinin qarşısında yeni inkişaf perspektivləri açdı. Həmin dövrdə Yeni Bakı Neft Emalı və “Azərneftyağ” zavodlarında “ELOU-AVT-6”, katalitik riforminq, neftin kokslaşdırılması, katalitik krekinq və digər qurğuların inşası Ümummilli lider Heydər Əliyevin qətiyyətinin və uzaqgörənliyinin bariz ifadəsidir. Qeyd edək ki, bu nəhəng qurğular bu gün də respublikamızda neftayırma sənayesinin əsasını təşkil edir.

“Əsrin müqaviləsi”nin imzalanması ilə Azərbaycanın yeni neft erası başladı

Məlum olduğu kimi, ötən əsrin 90-cı illərinin əvvəllərində, yəni, Azərbaycanın müstəqilliyinin ilk çağlarında respublikamızda həyatın bütün sahələri, o cümlədən də, neft-qaz sektoru ciddi çətinliklərlə üzləşmişdi. Keçmiş sovet respublikaları ilə iqtisadi əlaqələrin qırılması, AXC-Müsavat iqtidarının səriştəsiz idarəçiliyi ucbatından ölkədə daxili sabitliyin pozulması, maliyyə və texniki təchizatın sıfır həddinə düşməsi neft-qaz sektorunda sözün əsl mənasında böhran vəziyyəti yaratmışdı. Hasilat hədsiz dərəcədə aşağı düşmüşdü, maliyyə və texniki problemlər ehtiyatları təsdiqlənmiş “Azəri”, “Çıraq”, “Günəşli” kimi yataqların işlənməsinə imkan vermirdi. Bir sözlə, Azərbaycanda neft sənayesində illər uzunu yığılmış müsbət ənənələr itirilirdi...

Qeyd edək ki, yalnız Ümummilli lider Heydər Əliyev 1993-cü ilin iyununda xalqın təkidli tələbi ilə Azərbaycanda yenidən hakimiyyətə gəldikdən sonra ölkənin neft sənayesinin qarşısında yeni inkişaf perspektivləri açıldı. Ulu öndər Heydər Əliyev neft sənayesində yaranmış çətin vəziyyəti aradan qaldırmaq və Xəzərin karbohidrogen ehtiyatlarının işlənməsini təmin etmək üçün özünəməxsus uzaqgörənliklə ən optimal variant seçdi. O, Xəzərin dərin sulu hissəsində yerləşən “Azəri”, “Çıraq”, “Günəşli” kimi yataqların birgə işlənməsi üçün xarici neft şirkətlərini Azərbaycana dəvət etmək qərarına gəldi. Ümummilli lider qısa müddətdə Azərbaycanın sabahına, strateji hədəflərinə hesablanan yeni neft strategiyasını işləyib hazırladı. Xarici şirkətlərlə aparılan danışıqlar uğurlu sonluqla tamamlandı. 1994-cü il sentyabrın 20-də “Azəri”-”Çıraq”-”Günəşli” yataqlarının işlənməsi üzrə dünyanın 7 ölkəsinin 11 məşhur neft şirkəti ilə “Məhsulun Pay Bölgüsü” sazişi-”Əsrin müqaviləsi” imzalandı.

Beləliklə, “Əsrin müqaviləsi”nin imzalanması ilə Azərbaycanda neft sənayesinin yeni inkişaf erası başladı. Hər şeydən öncə, respublikanın neft sənayesinin keçmiş şöhrəti özünə qayıtdı, Azərbaycan beynəlxalq birlik üçün etibarlı tərəfdaşa çevrildi. Bu gün artıq heç kəsdə şübhə yoxdur ki, Azərbaycanın müstəqillik illərində qazandığı misilsiz nailiyyətlərin təməli Ümummilli lider Heydər Əliyevin müəyyənləşdirdiyi yeni neft strategiyası ilə qoyulub.

Təkcə respublikamız üçün deyil, həmçinin, Avropa, Cənubi Qafqaz, Orta Asiya regionu üçün də strateji əhəmiyyət daşıyan “Əsrin müqaviləsi” Azərbaycanın müstəqil dövlət kimi öz təbii sərvətlərinə sahib çıxmaq, milli maraqlarını təmin etmək əzmində olduğunu təsdiqlədi. Eyni zamanda, bu layihə Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin və əhalinin yüksək sosial rifahının təmin olunmasının mühüm qarantına çevrildi. Məhz “Əsrin müqaviləsi”nin uğurla reallaşdırılması sayəsində respublikanın iqtisadiyyatı sürətlə modernləşir və dünya iqtisadiyyatına sıx inteqrasiya edir. Belə ki, 1994-cü ildən bu yana ölkənin neft sektoruna 40 milyard dollardan artıq sərmayə qoyulub. Ötən illərdə xarici neft şirkətləri ilə Azərbaycan Dövlət Neft Şirkəti arasında 30-dan çox “Hasilatın Pay Bölgüsü” sazişi imzalanıb. Proqnozlara əsasən, həmin sazişlər çərçivəsində Azərbaycan iqtisadiyyatına qoyulacaq sərmayələrin həcmi 60 milyard dollara çatacaq.

Onu da vurğulamaq yerinə düşər ki, “Əsrin müqaviləsi” imzalandıqdan ötən dövrdə Azərbaycanda neft hasilatı 5-6 dəfə artaraq hazırda ildə 50 milyon tonu ötüb. Bu gün Azərbaycan nefti ABŞ, Çin, İngiltərə, Almaniya, Fransa, Hindistan, İsrail, Cənubi Koreya, Braziliya, İndoneziya, Çili, İspaniya da daxil olmaqla dünyanın 33 ölkəsinə ixrac olunur.

Azərbaycan qaz idxal edən ölkədən mavi yanacaq ixrac edən ölkəyə çevrilib

Yeri gəlmişkən, Ümummilli lider Heydər Əliyevin müəllifi olduğu yeni neft strategiyasının uğurla həyata keçirilməsi respublikamızda neftlə yanaşı, qaz hasilatının da kəskin şəkildə artmasına səbəb olub. Bütövlükdə, Azərbaycanın təsdiqlənmiş qaz ehtiyatı 2 trilyon kubmetr həcmində dəyərləndirilir. Bu həcmin hətta 5-7 trilyon kubmetrədək artacağı ehtimal olunur. Hazırda Azərbaycanda gün ərzində təxminən 75 milyon kubmetr qaz hasil edilir ki, bu da dənizdə və quruda istismar olunan yataqlardan, xarici şirkətlərlə birgə işlənən “Şahdəniz” və “Azəri-Çıraq-Günəşli” yataqlarından alınır. Ölkəmizdə son illərdə qaz hasilatı 5 dəfə artaraq 2004-cü ildəki 5 milyard kubmetrdən hazırda ildə təxminən 30 milyard kubmetrə çatıb. Nəticədə, Azərbaycan qaz idxal edən ölkədən mavi yanacaq ixracatçısına çevrilib. Bir neçə il əvvəl Azərbaycan Rusiyadan qaz idxal edirdisə, artıq bu ölkəyə qaz satışını həyata keçirir. Gürcüstan, Türkiyə, Rusiya, İran, Yunanıstan Azərbaycan qazının alıcıları sırasındadır.

2010-cu ildə Azərbaycanda dünya miqyaslı yeni böyük qaz yatağı- “Ümid” kəşf edildi. Belə bir əlamətdar hadisənin xüsusi özəlliyi ondadır ki, uzun fasilədən sonra bu böyük qaz yatağında bütün qazma və kəşfiyyat işləri məhz respublikanın öz gücünə həyata keçirildi. “Ümid” müstəqillik dövrünün ən böyük qaz yatağıdır. Əgər bu yatağın proqnozlaşdırılan ehtiyatlarının 200 milyard kubmetr olduğunu nəzərə alsaq və platformanın gücünü 6 milyard kubmetr götürsək, onda təkcə bu yatağın təqribən 30 ildən artıq stabil ixrac imkanına malik olduğu aydınlaşar. Bundan başqa, “Ümid” yatağı digər perspektivli yataqların, o cümlədən, ehtiyatlarının işlənmə vəziyyəti daha əlverişli olan “Babək” blokunun istismarına əlverişli perspektivlər açır.

İxrac marşrutlarının diversifikasiyası Azərbaycanın müstəqil enerji siyasətini hər hansı iqtisadi və siyasi təzyiqlərdən qoruyur

Ümummilli lider Heydər Əliyevin işləyib hazırladığı yeni neft strategiyasında, eyni zamanda, ixrac marşrutlarının şaxələndirilməsi prioritet məsələlərdən biri kimi qarşıya qoyulub. Bu da ilk növbədə Azərbaycanın müstəqil enerji siyasətini hər hansı mümkün iqtisadi və siyasi təzyiqlərdən qorumağa hesablanıb. “Əsrin müqaviləsi” imzalandıqdan sonra ötən müddətdə şaxələndirilmiş etibarlı ixrac neft-qaz kəmərləri şəbəkəsi yaradılıb. Bunun da nəticəsində bu gün Azərbaycanın nefti və qazı dünya bazarlarına təhlükəsiz şəkildə alternativ marşrutlarla nəql olunur.

Şimal istiqamətində uzanan Bakı-Novorossiysk boru xətti əvvəllər mövcud olsa da, “Əsrin müqaviləsi” çərçivəsində hasil olunan neftin dünya bazarlarına etibarlı şəkildə çıxarılmasını təmin etmək üçün kəmər əsaslı şəkildə yenidən qurulub. Uzunluğu 1330 kilometrə çatan şimal xəttinin 231 kilometri Azərbaycandan keçir və bu hissənin operatoru ARDNŞ-dir. Yenidən qurulduqdan sonra kəmərin neftlə doldurulmasına 1996-cı ildə başlanıb. Şimal xəttinin gündəlik ötürmə qabiliyyəti 105 min bareldir.

Uzunluğu 833 kilometr olan Qərb İxrac Boru Kəməri Azərbaycanın Səngəçal terminalından başlayır və Gürcüstanın Supsa limanınadək uzanır. Bakı-Supsa Xəzərin Azərbaycan sektorunda hasil olunan neftin Gürcüstandan keçməklə dünya bazarlarına nəqlini təmin edir. Kəmərin inşası 1997-1998-ci illərdə həyata keçirilib. Supsada ilk Azərbaycan nefti tankerlərə 1999-cu ildə yüklənib.

Bu gün “Əsrin müqaviləsi” çərçivəsində hasil edilən əsas neft Bakı-Tbilisi-Ceyhan ixrac boru kəməri vasitəsilə Avropa bazarlarına çatdırılır. Bir vaxtlar bu kəmərin inşasına septik yanaşılır, onu utopik layihə adlandırırdılar. Ancaq uzaqgörən siyasətçi Heydər Əliyev vəziyyəti real qiymətləndirirdi. Bakı-Novorossiysk və Bakı-Supsa böyük neftin dünya bazarlarına çıxarılması üçün yetərli deyildi. Buna görə də, Ümummilli lider Heydər Əliyev yeni kəmərin perspektivlərini əsaslandırdı və onun tikintisində israr etdi. Yalnız Heydər Əliyevin yüksək nüfuzu və müxtəlif ölkələrin dövlət və hükumət başçıları, siyasi, işgüzar dairələrin nümayəndələri, beynəlxalq neft şirkətlərinin rəhbərləri ilə mütəmadi danışıqlar aparması nəticəsində Azərbaycan neftinin Türkiyəyə nəql olunması və oradan dünya bazarlarına çıxarılması barədə mühüm hökumətlərarası sənədlər imzalandı. Ümummilli lider Heydər Əliyevin qətiyyətlə əsaslandırdığı ideyanın gerçəkləşməsi istiqamətində Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatının 1999-cu ilin noyabrında İstanbulda keçirilən sammiti mühüm mühüm rol oynadı. Belə ki, sammit çərçivəsində “Xam neftin Azərbaycan Respublikası, Gürcüstan və Türkiyə Cümhuriyyətinin ərazisi ilə Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac boru kəməri vasitəsilə nəql edilməsinə” dair saziş imzalandı. Eyni zamanda, zirvə görüşündə Azərbaycan, Türkmənistan, Gürcüstan, Qazaxıstan, Türkiyə və ABŞ prezidentləri layihəni dəstəkləyən “İstanbul Bəyannaməsi”ni imzaladılar. Zaman Ulu öndərin uzaqgörənliyini bir daha təsdiqlədi. Bu gün əsas neftin daşınması üçün Bakı-Tbilisi-Ceyhanın (BTC) ən optimal seçim olduğu heç kəsdə şübhə doğurmur. Məlumat üçün bildirək ki, uzunluğu 1768 kilometr, gündəlik ötürmə qabiliyyəti 1 milyon barel olan əsas ixrac boru kəmərinin inşası 2003-2005-ci illərdə həyata keçirilib. Kəmərin neftlə doldurulmasına 2005-ci il mayın 10-da - Ulu öndərin anım günündə başlanılıb. Kəmərlə Ceyhan limanına nəql olunan xam neft doldurulan ilk tanker 2006-cı il iyunun 4-də yola salınıb. Sevindirici haldır ki, XXI əsrin ən böyük enerji layihəsi sayılan Bakı-Tbilisi-Ceyhan onun ideya müəllifi və reallaşmasının əsas təşəbbüskarı olan Ümummilli lider Heydər Əliyevin adını daşıyır.

İxrac kəmərləri içərisində özünəməxsus yeri olan Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz boru kəməri isə Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda yerləşən “Şahdəniz” yatağından çıxarılan qazın Gürcüstana və Türkiyəyə nəqli üçün inşa olunub. Uzunluğu 980 kilometrə çatan kəmər ildə 20 milyard kubmetr qaz ötürmə gücünə malikdir. Kəmərə ilk ixrac qazı 2007-ci ilin martında vurulub.

Bundan başqa, yaxın gələcəkdə mövcud ixrac kəmərlərinin sırasına daha biri-Trans Anadolu Qaz Boru Kəməri (TANAP) əlavə olunacaq. Layihəyə əsasən, TANAP Azərbaycandan başlanan genişlənmiş Cənubi Qafqaz qaz boru kəmərini Avropada bir neçə kəmərlə birləşdirəcək. Yaxın beş il ərzində reallaşdırılması nəzərdə tutulan layihənin dəyəri 7 milyard ABŞ dolları həcmindədir. Dörd mərhələdə həyata keçiriləcək layihənin ilk mərhələsi 2018-ci ildə başa çatacaq. 2020-ci ildə kəmərin buraxılış qabiliyyəti ildə 16 milyard, 2023-cü ildə 23 milyard, 2026-cı ildə isə 31 milyard kubmetrə çatdırılacaq. İlk dövrdə TANAP kəməri ilə nəql olunacaq 16 milyard kubmetr Azərbaycan qazının 10 milyard kubmetri Avropaya, 6 milyard kubmetri isə Türkiyəyə satılacaq. TANAP kəmərini Şahdəniz-II layihəsi çərçivəsində qaz hasilatına başlanılması ilə eyni vaxtda-2017-ci ildə istismara vermək nəzərdə tutulub.

Neft Azərbaycanın milli sərvəti olduğundan bu sərvətdən əldə olunan gəlirlər də ölkənin vətəndaşlarına məxsusdur

Onu da qeyd etmək yerinə düşər ki, Ümummilli lider Heydər Əliyevin işləyib hazırladığı yeni neft strategiyasının ayrılmaz hissəsi olan Dövlət Neft Fondunun (DNF) yaradılmasının əsasında xalqımızın milli sərvəti olan neftdən gələn gəlirlərin nəsillər arasında ədalətli bölüşdürülməsinin təmin edilməsi dayanır. Bu ideya Heydər Əliyevin “Neft Azərbaycanın ən böyük sərvəti olub, xalqa, özü də təkcə indiki nəslə deyil, həm də gələcək nəsillərə məxsusdur” kəlamında aydın ifadə olunub. Azərbaycanın neft və qaz ehtiyatlarının işlənməsindən əldə edilən gəlirlərin toplandığı Dövlət Neft Fondu Ulu öndər Heydər Əliyevin 29 dekabr 1999-cu il tarixli Fərmanı ilə yaradılıb. Beləliklə, hətta neft-qaz yataqları tam istismar olunsa belə, DNF-a yığılan vəsait hələ bir neçə nəsil Azərbaycan vətəndaşlarının rifahına xidmət edəcək.

Dövlət Neft Fondu yaradılarkən onun aktivlərinin həcmi 271 milyon dollar həcmində idi. Ötən il bu göstərici 32 milyard dolları keçib. Ümumiyyətlə, 2012-ci ilədək fonda 70 milyard dollardan artıq vəsait daxil olub ki, bunun da 45 faizdən çoxu yığıma yönəldilib. Ölkənin həcmi 46 milyard dollara çatan strateji valyuta ehtiyatlarının təxminən 75 faizi DNF-nin vəsaitlərinin hesabına formalaşıb.

Dövlət Neft Fonduna toplanan vəsaitlər səmərəli şəkildə idarə olunaraq respublikaya əlavə gəlir gətirir. Digər tərəfdən, fond ölkə miqyasında ümummilli əhəmiyyət daşıyan layihələrin maliyyələşdirilməsində fəal iştirak edir. Məsələn, qaçqınların və məcburi köçkünlərin sosial-məişət və məskunlaşma problemlərinin həlli ilə əlaqədar tədbirlərin həyata keçirilməsinə fond tərəfindən mütəmadi qaydada vəsait ayrılır. Təkcə ötən il bu məqsədlə 300 milyon manat vəsait ayrılıb və cari ildə də eyni səviyyədə vəsait ayrılması nəzərdə tutulub. Dövlət Neft Fondu indiyədək Bakı-Tbilisi-Ceyhan əsas ixrac boru kəməri, Oğuz-Qəbələ-Bakı su kəməri, Samur-Abşeron suvarma sisteminin yenidən qurulması və başqa böyük həcmli layihələrin icrasına, Azərbaycan İnvestisiya Şirkətinin nizamnamə kapitalının formalaşmasına vəsait ayırıb.

Məlum olduğu kimi, dövlətimizin başçısı İlham Əliyev ölkəmizdə neft kapitalının insan kapitalına çevrilməsi təşəbbüsünü irəli sürüb. Ölkə Prezidentinin 16 aprel 2007-ci il tarixli Sərəncamı ilə təsdiqlənən “2007-2015-ci illərdə Azərbaycan gənclərinin xarici ölkələrdə təhsili üzrə” Dövlət Proqramı neft kapitalının insan kapitalına çevrilməsi yolunda çox mühüm addımdır. Proqramda əsas diqqət ona yönəldilib ki, Azərbaycan gəncləri dünyanın ən yaxşı ali məktəblərində təhsil almaq imkanına malik olmalıdırlar. Proqrama əsasən, 5 min azərbaycanlı tələbənin xaricdə təhsil alması nəzərdə tutulub. DNF 2008-ci ildən etibarən, Dövlət Proqramını maliyyələşdirir və indiyədək təhsil proqramlarına 30 milyon dollardan artıq vəsait xərcləyib. Bu gün təhsilə qoyulan sərmayə respublikanın gələcəyinə qoyulan sərmayədir. Dövlət Proqramının icrası ilə Azərbaycan özünü yüksək ixtisaslı kadrlarla təmin edəcək ki, bu da ölkənin dinamik inkişafına öz töhfəsini verəcək.

Mübariz ABDULLAYEV

Yeni Azərbaycan.- 2013.- 3 aprel.- S.4.