Bu gün Azərbaycan Şərqi Avropanın demokratiya yolu ilə inkişaf edən ölkələrindən heç də geri qalmır

Mübariz Qurbanlı: Biz hesab edirik ki, Azərbaycan seçicisi indi davam edən bu yola, Ulu öndər Heydər Əliyevdən başlayan böyük siyasətə yenə də səs verəcək, Prezident İlham Əliyevin 2003-cü ildən bu yana həyata keçirdiyi siyasətə dəstək olacaqdır

Yeni Azərbaycan Partiyası (YAP) İcra katibinin müavini, millət vəkili Mübariz Qurbanlının “Amerikanın səsi” radiosuna müsahibəsini təqdim edirik.

- Azərbaycanda mövcud ictimai-siyasi durumu necə qiymətləndirirsiniz? Prezident seçkiləri ərəfəsidir. Bir çox beynəlxalq və yerli təşkilatlar ölkədə demokratik, azad, ədalətli seçki keçirilməsi üçün münbit ictimai-siyasi durumun olmadığını qeyd edirlər.

- Azərbaycanda mövcud ictimai-siyasi durum normaldır. Bu il prezident seçkiləri ili olduğu üçün təbii ki, Azərbaycan cəmiyyətində seçkilərə hazırlıqla əlaqədar müxtəlif siyasi partiyaların, qurumların fəallığı açıq şəkildə özünü göstərməkdədir. Bütövlükdə götürdükdə, Azərbaycanda sosial, iqtisadi, siyasi baxımdan vəziyyət normaldır. Qeyd etdiyiniz beynəlxalq qurumlarla əlaqədar fikirlərə gəldikdə isə doğrusu, konkret olaraq, hansısa beynəlxalq qurumun, təşkilatın Azərbaycanla bağlı hər hansı həyəcanverici çıxışını, bəyanatını eşitməmişəm. Bəlkə də, hansısa qeyri-hökumət təşkilatları ilə bağlı sizdə belə məlumatlar olduğu üçün onları nəzərdə tutursunuz. Bütövlükdə, Azərbaycanda seçkilərin azad, ədalətli, demokratik keçirilməsi üçün mühit vardır. Hələlik, seçki kampaniyası dövrü başlamamışdır, lakin seçki ili olduğu üçün seçki ilə bağlı siyasi fəallıq indidən özünü büruzə verməkdədir.

- Yeni Azərbaycan Partiyasının namizədinin qalib gələcəyinə inanırsınızmı? Namizəd kim olacaq? Partiyanın Sədri İlham Əliyev, yoxsa başqası?

- Namizədin kimliyi ilə bağlı biz hələ ötən ildən fikirlərimizi açıqlamışıq. Yeni Azərbaycan Partiyasının namizədi partiyamızın Sədri cənab Prezident İlham Əliyev olacaq. Bu barədə ikili düşüncə, başqa bir fikir bütövlükdə yox dərəcəsindədir. Qalib gəlmə məsələsinə gəlincə, təbii ki, hər bir siyasi təşkilat, siyasi partiya öz namizədinin qalib gələcəyi iddiasını ortaya qoyur və bunu söyləyir. Amma bizim iddiamız müddəamıza uyğun gəlir. Yəni, biz nəyi söyləyiriksə, onu əsaslandırmaq üçün əlimizdə kifayət qədər dəlillər vardır. Biz hesab edirik ki, Azərbaycan seçicisi indi davam edən bu yola, Ulu öndər Heydər Əliyevdən başlayan böyük siyasətə yenə də səs verəcək, Prezident İlham Əliyevin 2003-cü ildən bu yana həyata keçirdiyi siyasətə dəstək olacaqdır. Bunu əsaslandırmaq üçün bir neçə faktı qeyd edim ki, əgər cənab Prezidentin prezidentliyi dövründə Azərbaycanda ümumi daxili məhsul 3 dəfə artıbsa, büdcə dəfələrlə artıbsa, Azərbaycan vətəndaşının rifahı yüksəlibsə, ölkədə çoxlu sayda iş yerləri açılıbsa, eyni zamanda, regionlardan paytaxt Bakı şəhərinə qədər ölkədə böyük quruculuq və abadlıq işləri görülübsə, Azərbaycan vətəndaşı onu qiymətləndirəcək və Prezident İlham Əliyevə səs verəcək. Biz namizədimizin qələbə çalacağına əminik.

- Amma bununla yanaşı, ölkədə son dövrlərdə prezident seçkiləri ərəfəsi həbslər də var. Xüsusilə də, siyasi, ictimai fəallara qarşı həbsləri necə qiymətləndirirsiniz? “Nida” vətəndaş hərəkatı üzvlərinin həbsinin səbəbləri nədir? Beynəlxalq təşkilatlar onların həbsini siyasi qiymətləndirir və onları “vicdan məhbusu” adlandırıb. Eyni zamanda, “REAL” hərəkatının rəhbəri İlqar Məmmədovun, “Müsavat” partiyası sədrinin müavininin həbsləri nə ilə əsaslandırıla bilər?

- Azərbaycanda sərbəst toplaşmaq azadlığı haqqında qanun var. Bu qanuna görə, ictimai qurumlar, siyasi partiyalar, sadə vətəndaşlar kütləvi aksiyalar keçirə bilər, sərbəst toplaşaraq bu və ya digər məsələləri ictimai rəyə çatdıra bilər və s. Azərbaycanda bu qanunun tələblərini pozan şəxsləri dəfələrlə xəbərdar ediblər, bildiriblər. Amma buna baxmayaraq, Azərbaycanda mövcud olan siyasi partiyaların radikal qanadının tərəfdarları bir neçə dəfə Bakı şəhərində qeyri-qanuni aksiyalar keçirməyə cəhd göstəriblər. Həmin cəhdlər zamanı isə qanun pozuntusuna yol verdiklərinə görə bəzi şəxslər saxlanılıblar. Bakı şəhər İcra Hakimiyyəti kütləvi aksiyaların keçirilməsi üçün müvafiq yer ayırıb. “20-ci Sahə” adlanan hamımızın tanıdığı bir yer var, mərkəzdən uzağı 5-10 dəqiqəlik məsafədədir. Həmin ərazidə çox gözəl, geniş ərazi vətəndaşların orada kütləvi aksiya keçirməsi üçün şərait var və bir neçə dəfə müxalifət partiyaları orada aksiyalar keçirdilər. Lakin sonradan onlar orada aksiyalar keçirməkdən imtina etdilər və şəhərin mərkəzində, məsələn, Fəvvarələr meydanında aksiya keçirməyə cəhd göstərdilər. Halbuki Fəvvarələr meydanı aksiyalar üçün müvafiq yer deyil və aksiyaların keçirilməsi üçün şəhər İcra Hakimiyyətindən icazə alınmalıdır. Bu razılıq olmadan keçirildiyi üçün qanun pozuntusu varsa, onun qarşısı alınmalıdır. Çünki qanun pozuntusu baş verən ölkədə qanun pozuntusunun qarşısını almadıqda bu zəncirvari reaksiya verə bilər. O ki qaldı, “Nida”çılar və digərlərinin məsələsinə, onlar da həmin hadisələr zamanı və yaxud digər qanun pozuntuları ilə əlaqədar həbs olunublar. İlqar Məmmədov və Tofiq Yaqublu məsələsinə gəldikdə, İsmayıllıda baş verən hadisələr zamanı həmin şəxslərin o bölgəyə getməsi və həmin bölgədə qızışdırıcı fəaliyyət göstərməsi ilə əlaqədar hüquq mühafizə orqanlarında məlumatlar olduğuna görə, onlar bu məsələləri araşdırırlar, bu həbslərin konkret ünvanı, səbəbi yəqin ki, məhkəmə araşdırması zamanı cəmiyyətə bildiriləcək.

- Digər tərəfdən, seçki ili öncəsi Azərbaycanda qeyri-hökumət təşkilatları, kütləvi aksiyalarla əlaqədar cərimələrin artırılması, Amerikanın Milli Demokratiya İnstitutu, ATƏT-lə bağlı bəyanatlar verilir. Azərbaycan hökuməti güclüdür, deyirsiniz ki, qalib gələcəkdir. Amma digər tərəfdən də, hökumət rəsmiləri “Facebook inqilabı” deyilən bir inqilabdan çəkinirlər və bunu həyəcanla qeyd edirlər.

- Mən hesab edirəm ki, bizdə facebookdan heç kim çəkinmir. Xüsusilə, hakimiyyət bundan çəkinmir, bundan çəkinməyə ehtiyac duymur. Azərbaycanda internet tam sərbəstdir və mən hesab edirəm ki, internet və sosial şəbəkələrdə vətəndaşların sərbəstliyinə kifayət qədər şərait yaradılıb. Azərbaycanda istənilən vətəndaş istənilən internet səhifəsinə, qrupuna daxil ola bilər, fikirlərini yaza bilər və bunlar üçün də heç bir məsuliyyət təyin edilməmişdir. Sosial şəbəkələrdə kifayət qədər qruplar fəaliyyət göstərir, o cümlədən, Yeni Azərbaycan Partiyasının da çoxsaylı gəncləri burada yazışırlar, müxtəlif məsələləri müzakirə edirlər, müxalifətin də müxtəlif qrupları var, fəaliyyət göstərir. Mən hesab edirəm ki, bizdə facebookla bağlı hansısa bir problem yoxdur və biz əksinə çox çalışırıq ki, facebook səhifələrində daha geniş sərbəstlik verilməlidir, insanlar burada öz fikirlərini yazmalıdır. Bununla bağlı mən rəsmi olaraq Yeni Azərbaycan Partiyasının mövqeyini bir daha vurğulayıram ki, biz facebookda tam sərbəstliyə tərəfdarıq. O ki qaldı, facebook inqilabı məsələsinə, facebook vasitəsilə heç kim inqilab edə bilməz. İnqilabın olması, ölkədə hansısa hakimiyyət əleyhinə kütləvi iğtişaşların baş verməsi üçün mütləq səbəblər olmalıdır. Bu səbəblər olmadıqca, heç bir ölkədə hansısa inqilabi çıxış və ya hər hansı hərəkatı facebook vasitəsilə etmək mümkün deyil. Bəzən misallar gətirirlər, məgər Təhrir meydanında, Qahirədə toplaşanlar facebook çağırışı ilə toplaşmışdılar? Onların mütləq əksəriyyətinin heç nə facebooka, nə onların ümumiyyətlə, sosial şəbəkələrə girişi var idi. Bunların hamısı sadəcə sözlərdən ibarətdir. Mən təhlil edə və deyə bilərəm ki, harada bu və ya digər hakimiyyət əleyhinə çıxışlar olubsa, kütləvi hadisələr olubsa, bu, facebook səbəbindən deyil. Bunun səbəbi həmin ölkənin sosial-iqtisadi sistemindədir. ATƏT-lə bağlı, ATƏT-in Azərbaycanda fəaliyyəti mövcuddur, Azərbaycan ATƏT-in üzvü olandan təşkilatın burada müşahidə missiyası var, öz fəaliyyətini davam etdirir. Lakin Azərbaycan 20 il ərzində çox böyük yol keçib, inkişaf edib, müasirləşib. Azərbaycan tərəfi sadəcə təkliflərlə çıxış edir ki, Azərbaycanın indiki situasiyasını, inkişafını, indiki şəraitini nəzərə alaraq, həmin müşahidə missiyasının statusuna yenidən baxılsın. Yəni bu gün Azərbaycan Şərqi Avropanın demokratiya yolu ilə inkişaf edən ölkələrindən heç də geri qalmır. Yəni Şərqi Avropa da artıq totalitar rejimdən çıxaraq demokratiyaya keçib. Biz də totalitar rejimdən çıxaraq demokratiyaya gedirik və demokratiya sahəsində də ciddi uğurlarımız var. Belə olan şəraitdə ATƏT-in müşahidə missiyasının statusu məsələsi gündəmdədir. Bununla bağlı müzakirələr gedir, amma hökumət səviyyəsində kimsə bunu hansısa formada, konkret şəkildə təkidlə irəli sürməmişdir. Bu müzakirə şəklində həll oluna bilər. Mən hesab edirəm ki, ATƏT-in müşahidə missiyası məsələsində hökumətin irəli sürdüyü təkliflər səmərəlidir və burada heç bir qəbahət yoxdur. O ki qaldı Milli Demokratiya İnstitutuna, MDİ Azərbaycanda çoxdandır fəaliyyət göstərir və bu gün də onun fəaliyyəti davam edir. MDİ bizim üçün hansısa təhlükə mənbəyi deyil. Bizim Amerika Birləşmiş Ştatlarının müxtəlif institutları ilə əlaqələrimiz var və bu əlaqələrdən də biz Azərbaycana qarşı kiminsə istifadə etdiyi haqqında iddiada deyilik. Sadəcə Milli Demokratiya İnstitutunun fəaliyyəti ilə bağlı jurnalist araşdırması nəticəsində MDİ məmurunun bank hesabından pul çıxarması, onu sərf etməsi ilə bağlı bir sıra yazılar gedib və bu yazılarda da ona cavab istənilib. Respublika Prokurorluğu da haqlı olaraq ABŞ səfirliyinə müraciət edərək bunun araşdırılmasını istəyib. Prokurorluq qanunçuluğu qoruyan bir qurumdur və bunun belə bir tələblə çıxış etməsi də tamamilə məntiqlidir və mən hesab edirəm ki, ABŞ-ın özündə də bu cür hadisə olsaydı, Amerika prokurorluğu və müvafiq qurumları da bunu araşdırmaq istəsəydi, o zaman heç kim onu antidemokratiklikdə və basqıda günahlandırmaz və ya hansısa bir formada belə iddianı ortaya qoymazdı. Əgər prokurorluq və müvafiq qurumlarımız yayılmış bu məlumata sükutla yanaşsaydı, o zaman bizi başa düşməzdilər. MDİ bununla bağlı özünün təkmil və sanballı, mən deyərdim əsaslandırılmış açıqlamasını verməlidir və o dəlillər ki, jurnalist araşdırması nəticəsində ortaya çıxıbdır, necə ki, ABŞ-ın özündə bu cür hadisələr zamanı detallarla açıqlamalar verilir, bunda da açıqlama verilməlidir. Müəyyən açıqlamaları oxumuşam. Amma hesab edirəm ki, bu yetərli deyil. MDİ-yə hansısa basqıdan söhbət gedə bilməz.

- Siz qeyd etdiniz ki, narazılıqlar, yəni inqilabları doğurur. Azərbaycanda necə, narazılıq yoxdur, çünki Quba hadisələri, İsmayıllı hadisələri, Binədə baş verən hadisələr. Bir çox ekspertlər hesab edir ki, hökumət hadisələrin səbəblərini araşdırmaq əvəzinə, burada problemləri qaldıran insanları həbsə məhkum edir. Məsələn, Qubada İcra Hakimiyyətinin başçısı ilə bağlı onun əmlakının araşdırılması nə yerdə oldu? İsmayıllıda, həmçinin, yəni iştirakçılar və problemi qaldıranlar həbsə atılır, amma o problemi yaradanlar azadlıqdadır. Bu, əkslik deyilmi?

- İsmayıllı, Quba və Binədə baş vermiş hadisələrlə bağlı dediniz. Bunlar hüquq-mühafizə orqanları tərəfindən araşdırılır və bunların araşdırılması davam edir. Yəqin bunun nəticələri cəmiyyətə bəlli olacaqdır. Amma narazılıqla bağlı söhbətə gəldikdə isə, dünyada insanların hamısının razı olduğu dövlət, hökumət yoxdur. Dünyada 193 ölkə BMT səviyyəsində qəbul olunmuş, dünya çapında bəlli olmuş ölkə var. Amma ümumilikdə 200-dən çox ölkə var. Heç bir ölkə deyə bilməz ki, dünyada əhalimin hamısı məndən razıdır. Dünyanın ən yaxşı, yəni insan amilinə görə irəlidə gedən ölkələri Skandinaviya ölkələridir, Yeni Zelandiyadır və s. Hətta onların özündə belə narazı olanlar var. Narazı olmayan ölkə yoxdur. Amma narazılıqların istiqamətləri və səbəbləri var. Kimdən və nədən narazıdır. Toplum bütövlükdə hakimiyyətdən narazıdır və yaxud hakimiyyətdən razıdır. Burada suyun qaynamasına bənzər bir proses gedir. İsti su var, bu su bir var tam qaynaya, bir də hərdən onun içərisində köpükləri biz görürük. Mən hesab edirəm ki, Azərbaycanda su qaynama həddində deyil və qaynama həddinə yaxınlaşa də bilməz. Çünki Azərbaycanda Prezident İlham Əliyevin apardığı islahatlar siyasəti nəticəsində biz suyun qaynama həddinə gəlib çatmayacağıq və çata da bilmərik. Azərbaycan cəmiyyətində insanların narazı hissəsi var. Amma o narazı hissə böhran həddi səviyyəsində deyil. O narazı hissənin, eyni zamanda, heç də hamısı Prezidentdən, Onun siyasətindən narazı deyil. Ola bilər, kimsə məmurdan, kimsə öz işlədiyi yerdə kimdənsə narazıdır, kimsə əməkhaqqının azlığından narazıdır. Amma bütövlükdə bu, necə deyərlər, böhran vəziyyətində deyil, o həddə deyil ki, bu, Azərbaycanda, Azərbaycan cəmiyyətində hansısa bir partlayışa gətirib çıxarsın. Narazılıqlarla əlaqədar ölkəmizdə araşdırmalar aparılır və hökumət bu cür narazılıqların səbəblərini aradan qaldırmaq üçün sistemli şəkildə fəaliyyət göstərir. Siz bəzi məqamlara toxundunuz. Jurnalistlər dünyada baş verən hadisələri izləyirlər və proseslərdən xəbərdardırlar. Bəzən bizim cəmiyyətimizdə jurnalistlər bilərəkdən, bəzən isə bilməyərəkdən topluma belə bir fikir yeritməyə çalışırlar ki, filan hadisələr baş verdi. Bunu az qala böyük bir ölkənin, cəmiyyətin, dövlətin dağılma həddinə gəlməsi kimi təsəvvür etmək istəyirlər. Bu, belə deyil. ABŞ, Böyük Britaniya, Fransa, Türkiyə, Yaponiya kimi ölkələrə baxın. Bəzən bu ölkələrdə elə böyük, elə kütləvi iğtişaşlar olur ki, həmin iğtişaşları yatırmaq üçün bəlkə də saatlarla böyük qüvvə sərf olunur. Məsələn, Londonda. Yadınıza gəlirmi, antiqlobalistlər böyük, kütləvi tədbir keçirdilər. Hətta Londonun mərkəzində böyük mağazaların vitrinlərini dağıtdılar. Polis ən azından onlara 8 saat vaxt sərf etdi. ABŞ-da da, Yaponiyada da olur. Yəni hər hansı bir yerdə iğtişaş baş verirsə, bunu bütövlükdə dövlətə aid etmək və ya dövlətin dağılması kimi görmək bir az sadəlövhlükdür. Əgər dövlət güclü mitinqlə, nümayişlə, iğtişaşla dağılsa, o, dövlət olmaz.

- Dövlətdən yox, iqtidardan söhbət gedir.

- İqtidar da olsun. İqtidarlar da bir hadisə ilə, bir iğtişaşla, baş vermiş bu və ya digər proseslə hakimiyyətdən getmirlər ki. Yəni bu cür məsələləri ümumiləşdirmək olmaz. Qubada baş verən hadisənin mahiyyəti, gedişatı və s. cəmiyyətdə çox müzakirə olunub, təhlil olunub, hamıya bəllidir. Onun məhkəmə istintaqı gedir və biz məhkəmənin işinə müdaxilə etməli deyilik. Məhkəmə istintaqından kim narazı olsa, müvafiq qaydada apelyasiya şikayəti də verə bilər və s. Bunun siyasi tərəflərini istəyirəm deyəm ki, hər bir hadisədən hakimiyyət çökdü, hakimiyyət kiminləsə bacarmadı tezislər ortaya qoymaq həmin tezisləri söyləyənlərin politoloji elmdən və bütövlükdə dövlət idarəçiliyindən, bu və ya digər məsələləri ya tam bilməməsidir, ya da bunu qəsdən belə göstərməsidir. Bu cür hadisələr dövlətin çökməsi və ya hakimiyyətin çökməsi demək deyil. Hakimiyyət hakimiyyətdir. Hakimiyyətin də elə vəzifəsi odur ki, hakimiyyətini qanun çərçivəsində qorusun. Özünü qorumağa qadir olmayan hakimiyyət dövləti və vətəni də qoruya bilməz.

Yeni Azərbaycan.- 2013.- 20 aprel.- S.6.