Abşeron rayonu inkişafının yeni mərhələsindədir

Uğurlu sosial-iqtisadi inkişafı ilə fərqlənən rayonun bu il 50 yaşı tamam olur

Hazırda yerləşdiyi regionun lider dövlətinə, siyasi cəhətdən regionun əsas aktorlarından birinə çevrilməyi bacaran Azərbaycan bu gün dünyanın ən aparıcı siyasi-iqtisadi mərkəzləri tərəfindən inkişaf modeli kimi qəbul olunur. Xarici siyasətdə əldə olunan uğurlar, həmçinin, daxili siyasətin yüksək səviyyədə aparılması, o cümlədən, ölkəmizdə iqtisadi inkişaf mühitinin ildən-ilə yüksəldilməsi şaxələndirilmiş iqtisadiyyatın yaranmasına yol açıb.

Qəbul olunan Dövlət proqramları nəticəsində Azərbaycanda inkişaf bütün regionları əhatə edir. Vurğulamaq lazımdır ki, regionların sosial-iqtisadi inkişaf proqramları Azərbaycan iqtisadiyyatının şaxələndirilməsinə imkan verib və bu, istər yeni iş yerlərinin açılması, istərsə də vətəndaşların sosial rifahının yüksəldilməsi baxımından əhəmiyyətə malikdir. Qeyd etmək yerinə düşər ki, müstəqil Azərbaycanın bu cür yüksək inkişafı bütövlükdə regionlarımızın inkişafını təmin edib. Belə bölgələrdən biri də Abşeron rayonudur.

Abşeron rayonu Azərbaycanın ən qədim yaşayış məskənlərindəndir

Abşeron rayonu 4 yanvar 1963-cü ildə təşkil olunub. Rayon ötən illər ərzində Bakı və Sumqayıt şəhərlərinin inzibati ərazilərindəki kolxoz və sovxozlara, quşçuluq sənayesinə, aqrar sahəyə xidmət edən idarə və müəssisələrə, kənd tikinti və meliorasiya təşkilatlarına, aqrar istiqamətli elmi-tədqiqat institut və laboratoriyalarına yüksək ixtisaslı rəhbərliyi təmin etmək məqsədilə yaranıb. O, həmçinin, hər iki sənaye mərkəzinin kənd təsərrüfatı məhsullarına ehtiyacının daha dolğun ödənilməsinə xidmət etmək vəzifəsini həyata keçirib.

Abşeron sözünün etimologiyası ilə bağlı müxtəlif fikirlər mövcuddur. Bəzi tədqiqatçılar “Abşeron” sözünün fars dilində - ab (su) və şoran (duzlu) sözündən əmələ gəldiyini bildirirlər. Mənası “Şor su” deməkdir. Bir çox alimlərin fikrincə isə, “Abşeron” oğuz boylarından biri olan avşar və yaxud əfşar tayfa adı ilə bağlıdır. Mənbələrin məlumatına görə, Bakı şəhəri yaxınlığında, İrandan Dərbəndə gedən karvan yolunun üzərində əfşəran adlı yaşayış məntəqəsi olub.

Qeyd olunmalıdır ki, rayon ərazisində mövcud qəsəbə və kəndlərdə hələ XIV-XVII əsrlərdə tarixi abidələr, məscid, ovdan və karxanalar mövcud olub. Belə ki, Abşeron rayonunda Xırdalanda Məşədi İmambaxış hamamı, Hacı Həsən ovdanı, Novxanıda XVII əsrdə tikilmiş Şah Sultan Hüseyn məscidi qədim tarixi abidələrdəndir. Bundan başqa, Masazırda XV əsrdə tikilən “Xan bağı” türbəsi, Məmmədli kəndində olan “Yanar dağ”, Ağ məscid və başqa tarixi abidələr Abşeron rayonunda hələ qədim dövrlərdən bəri məskunlaşmadan və orada mədəniyyətin inkişafından xəbər verir. Güzdək qəsəbəsi ərazisində XIX əsrə aid dörd ədəd “Dəvəlik” adlanan təsərrüfat tikilisi mövcuddur. Teymur Həmidova, Məlik və Məmməd Rzayevlərə məxsus həmin tikililər təsərrüfat məqsədilə istifadə olunmasa da qorunub saxlanılır.

Qədim Abşeron kəndlərində su ilə təminatda çox mühüm rol oynamış övdanlar Güzdək və Xırdalan yaşayış məntəqələrinin ərazisində indiyədək qalmaqdadır. Rayonun ərazisində digər tarixi abidələr, o cümlədən, Fatmayıda, Digahda, Masazırda, Hökməlidə və Sarayda XIII-XVIII əsrlərə aid türbələrin və s. qalıqları mövcuddur.

Qeyd edilməlidir ki, Abşeron rayonu Xəzər dənizinin qərb sahilində yerləşir. Abşeron rayonu şimaldan Sumqayıt şəhəri ilə, şimal-qərbdən Xızı rayonu ilə, qərbdən Qobustan rayonu ilə, cənub-qərbdən Hacıqabul rayonu ilə, şərqdən isə Bakı şəhəri ilə qonşudur. Rayon ərazisində 1 şəhər (Xırdalan) 8 qəsəbə (Ceyranbatan, Saray, Mehdiabad, Digah, Qobu, Güzdək, Hökməli, Aşağı Güzdək) 6 kənd (Masazır, Fatmayı, Məmmədli, Goradil, Pirəkəşkül və Novxanı) var.

Rayon Azərbaycan Respublikasının ən iri sənaye və kənd təsərrüfatı rayonlarından biridir. Abşeron rayonunun ərazisi 1966,1 kv km-dir. Qeydiyyatda olan əhalinin sayı 01.06.2012-ci ilə 198,8 min nəfərdir.

Məşğul əhalinin əsas hissəsi heyvandarlıqla, rayonda, Bakı və Sumqayıt şəhərində fəaliyyət göstərən istehsal müəssisələrində digər istehsal, ticarət, ictimai iaşə, xidmət sahələrində çalışır və fərdi əməklə məşğul olurlar.

Rayon ərazisində 64 idarə və müəssisə 6 bank filialı, 1 rabitə müəssisəsi, 3 mehmanxana və hotel fəaliyyət göstərir. İşçilərin sayına görə ən iri müəssisələr olan “Azbentonit” MMC (589 nəfər) “Bakı Gastel” MMC (256 nəfər) “Mətanət-A” MMC-dir (175 nəfər).

Abşeron rayonunun inkişafı Ulu öndər Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır

Qeyd olunmalıdır ki, Abşeron rayonunun inkişafı Ulu öndərimiz Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Vurğulanması gərəkir ki, Abşeron inzibati rayon olaraq 1963-cü ilin yanvarında yaranarkən 7 qəsəbə və 22 yaşayış məntəqəsini birləşdirirdi. Abşeron rayonunun yaradılmasında məqsəd mövcud olan kənd təsərrüfatı təyinatlı torpaqlardan səmərəli istifadə etməklə Bakı və Sumqayıt şəhərlərində yaşayan əhalini təzə bostan, meyvə-tərəvəz, süd və digər heyvandarlıq məhsulları ilə təmin etməkdən ibarət olub. Bu məqsədlə yarımadada mövcud olan, iqtisadi cəhətdən zəif kolxozların bazasında iri dövlət kənd təsərrüfatı olan sovxozlar yaradılıb.

Abşeronda təsərrüfatın bütün sahələri kimi, aqrar sahənin də davamlı inkişafı Ulu öndər Heydər Əliyevin Azərbaycana birinci dəfə rəhbərlik etdiyi dövrdə başlanıb. Artıq 1970-ci illərin əvvəllərindən rayonda kənd təsərrüfatı məhsullarının istehsalı intensiv yolla ildən-ilə sürətlə artırılır, geniş xidmət və emal müəssisələri yaradılırdı. Həmin dövrdə rayonda Giləzi qarışıq yem zavodu (1971-ci il), heyvandarlıq fermalarına xidmət idarəsi (Maştağa qəsəbəsində), Abşeron kənd kimya birliyi (Xırdalan qəsəbəsində), Şərab emalı zavodu (Mehdiabad qəsəbəsi), Zeytun emalı konserv zavodu (Maştağa qəsəbəsi) fəaliyyətə başladı.

Rayonda paralel olaraq yeni kənd təssərrüfatı müəssisələri də təşkil edilirdi. 1972-ci ildə 3 nömrəli zeytun sovxozu, 1973-cü ildə Zabrat istixana kombinatı, 1976-cı ildə donuz əti istehsalı kompleksi, 1978-ci ildə Güzdək qoyunçuluq sovxozu, Görədil quşçuluq fabriki və Qobu quşçuluq təsərrüfatı yaradılıb.

Lakin 1980-ci illərin ortalarında keçmiş SSRİ rəhbəri Mixail Qorbaçovun antialkoqol barədə bədnam qərarından sonra hər yerdə olduğu kimi, Abşeron rayonunda da kənd təsərrüfatının üzümçülük sahəsinə zərbə vuruldu. Becərilməyən və baxımsız qalmış üzümlüklər cəmi 2-3 il ərzində sıradan çıxdı, məhsuldarlıq azaldı, məhsullar satılmadığına görə emal müəssisələrinin maliyyə vəziyyəti pisləşdi.

Həmin ərəfədə başlanan Dağlıq Qarabağ hadisələri və SSRİ-nin süqutu mövcud iqtisadi əlaqələrin pozulmasına gətirib çıxardı və nəticə etibarı ilə təchizat və təminat pozulduğuna görə hər bir sahədə olduğu kimi Abşeron rayonunda kənd təsərrüfatı sahəsində tənəzzül baş verdi. Azərbaycan müstəqillik əldə etdikdən sonra respublika rəhbərliyinə naşı adamların gəlməsi kənd təsərrüfatında pozulmuş əlaqələri bərpa etmək əvəzinə iqtisadi tənəzzülü daha da dərinləşdirdi və dərin böhrana gətirib çıxardı. Üzümlüklər baxımsız qalmış, suvarma suyu kifayət etmədiyindən və suvarma şəbəkələri təmizlənib bərpa edilmədiyindən sahələr suvarılmır, mal-qara yemlə təmin olunmur, bütün istiqamətlərdə məhsul istehsalı sürətlə azalırdı. Hətta vəziyyət elə bir həddə çatmışdı ki, ayrı-ayrı sahələrdə meyvə bağlarının ağacları kəsilərək oduncaq kimi istifadə edilir, məhsuldar, əkinə yararlı torpaq sahələri və zeytun bağları hasarlanaraq həyətyanı sahələrə çevrilirdi.

Lakin 1993-cü ilin iyununda xalqımızın təkidli tələbi və xahişi ilə Ümummilli lider Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlişi nəinki ölkədəki tənəzzülün və hərc-mərcliyin qarşısını aldı, hətta Onun rəhbərliyi ilə aparılan islahatlar tezliklə öz bəhrəsini verdi və iqtisadi sahədə sürətli irəliləyişlər dövrü başlandı. 1970-ci illərdə rayonda kənd təsərrüfatı intensiv olaraq inkişaf etdirildi, müəssisələr əsas istehsal məhsulları üzrə ixtisaslaşdırıldı. Abşeron rayonunun ərazisində yerləşən və kənd təsərrüfatı sahəsi üzrə ixtisaslaşmış 4 elmi-tədqiqat institutunun - Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Üzümçülük və Şərabçılıq, Azərbaycan Elmi Tədqiqat Əkinçilik və Azərbaycan Elmi-Tədqiqat Yemçilik-Çəmənçilik və Otlaqlar institutlarının, habelə subtropik stansiyasında çalışan elm adamlarının təsərrüfatlarla əlaqələri möhkəmləndirilib, onların məsləhət və tövsiyələrindən istehsalatda geniş istifadə edilib.

Abşeron rayonu tanınmış ictimai-siyasi xadimləri və görkəmli şəxsiyyətləri ilə də məşhurdur

Abşeron rayonu həm də tanınmış ictimai-siyasi xadimləri, görkəmli şəxsiyyətləri ilə məşhurdur. Bu torpaqda yetişən bir sıra insanlar dövlətimizin inkişafında mühüm və əhəmiyyətli rol oynayıblar. Şərqdə ilk demokratik respublikanın qurucularından biri olmuş Məhəmməd Əmin Rəsulzadə 1884-cü ildə Abşeron rayonu Novxanı kəndində dünyaya göz açıb.

Azərbaycanın ilk alim cərrahı, Elmlər Akademiyasının ilk prezidenti, uzun müddət Azərbaycan Tibb Universitetinin hospital cərrahiyyəsi kafedrasının professoru və müdiri olmuş Mirəsədulla Mirqasımov 1883-cü ildə Abşeron rayonunda dünyaya göz açıb.

Tibb elmləri doktoru, Əməkdar elm xadimi, pediatr respublikada qadın və uşaq müalicə müəssisələrinin təşkilatçılarından biri olan Əbülfəz Qarayev 1885-ci ildə Abşeron rayonunda dünyaya gəlib.

Abşeron rayonu igid qəhrəman övladları ilə də hər zaman fəxr edib. II Dünya müharibəsi dövründə almanlara qarşı partizan müharibəsində fəal iştirak etmiş, əfsanəvi qəhrəmanlıqlar göstərmiş Sovet İttifaqı Qəhrəmanı, “Mixaylo” ləqəbli Mehdi Hüseynzadə də məhz bu rayonun Novxanı kəndindəndir. Bu gün bir çox kəndə, qəsəbəyə, məktəblərə onun adı verilib. Bundan başqa, Sovet İttifaqı Qəhrəmanı, Dneprin sağ sahili uğrunda döyüşlərdə iştirak edərək rəşadət göstərən Mikayıl Ələkbərov da məhz Abşeronun yetirməsidir.

Hər zaman söz sənətinə, şeirə vurğunluğu ilə seçilən Abşeron rayonu Azərbaycana Əliağa Vahid kimi məşhur şair də bəxş edib. Azərbaycanın Xalq şairi Süleyman Rüstəm də 1906-cı ildə Abşeron rayonunda dünyaya gəlib. Xalq şairi Nəbi Xəzri də 1924-cü ildə Abşeron torpağında dünyaya göz açıb.

Vəli Axundov, Şixəli Qurbanov kimi məşhur ictimai-siyasi xadimləri yetişdirən Abşeron torpağı Azərbaycanımızın çiçəklənməsində müstəsna xidmətlərə malik olan bölgələrimizdəndir. Dünyaca məşhur bəstəkar, SSRİ Xalq artisti Qara Qarayev bu gün də abşeronluların fəxridir. Dövlət mükafatı laureatı, Əməkdar incəsənət xadimi Aqşin Əlizadə də Abşeron torpağının yetirməsidir.

Tanınmış abşeronluların arasında bir sıra böyük incəsənət xadimləri də var. Məsələn, onlardan biri tanınmış rəssam Əzim Əzimzadədir.

Tanınmış aktyorlar, Azərbaycanın Xalq artistləri Ağahüseyn Cavadov və Siyavuş Aslan da Abşeron rayonunda dünyaya gəliblər.

Prezident İlham Əliyevin apardığı uğurlu iqtisadi-sosial inkişaf siyasəti rayonun tarixində yeni mərhələnin başlanmasına təkan verib

Əsasını Ulu öndərimizin qoyduğu sosial-iqtisadi inkişafı hədəfləyən siyasət bu gün Prezident İlham Əliyev tərəfindən uğurla davam etdirilir. Əldə olunan uğurlarda isə abşeronluların da payı var. Prezident İlham Əliyevin diqqət və qayğısı nəticəsində bu gün Abşeron rayonu uğurlu sosial-iqtisadi inkişaf mərhələsini yaşayır. Qəbul olunan Dövlət proqramlarının uğurlu icrası rayonun simasını daha da rəngarəngləşdirməklə yanaşı, müasirliyi, abadlığı və quruculuğu özündə əks etdirir. Regionların sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət proqramlarının istər birinci (2004-2008), istərsə də ikinci (2009-2013) mərhələsində qarşıya qoyulan məqsədlərin uğurla icra edilməsi Abşeron rayonunun 50 illik tarixində ən əlamətdar və yeni mərhələnin genişmiqyaslı abadlıq-quruculuq, tərəqqi mərhələsinin başlanmasına əsaslı surətdə təkan verib. Mübaliğəsiz demək olar ki, Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında uğurla həyata keçirilən tədbirlər nəticəsində bütün Azərbaycanda olduğu kimi Abşeron rayonu da ikinci ömür qazanıb. Təsadüfi deyil ki, burada aparılmış işlər, gərçəkləşdirilmiş tədbirlər bu proqramlara uyğun şəkildə olub.

Paytaxt Bakının bir neçə kilometrliyində yerləşən, qədimliklə müasirliyin vəhdəti halına gələn, 50 yaşın astanasında olan Abşeron rayonunda təhsilin real mənzərəsi barədə yığcam təsəvvür yaradan məlumatlar hazırda məhz bu cür başlayır: burada 36 ümumtəhsil məktəbi fəalliyyət göstərir, bu təhsil müəssisələrində 28278 şagird təhsil alır, onların təlim-tərbiyəsi ilə 2710 müəllim məşğul olur. Bu məktəblərdən 21-i Abşeron rayonu yarandıqdan sonra tikilərək istifadəyə verilib. Son yeddi ildə 2005-2012-ci illər arasında on beş orta məktəb binası tikilib istifadəyə verilib.

Dövlət proqramına əsasən və Heydər Əliyev Fondunun təşəbbüsü ilə 2006-cı ildən başlayaraq rayonda “Yeniləşən Azərbaycana yeni məktəb” devizi altında məktəb tikintisi geniş vüsat almağa başlayıb. Dövlət başçısı İlham Əliyevin 1296 şagird yerlik yeni orta məktəb binasının təməlqoyma mərasimində iştirak etməsi ilə bu xoşməramlı niyyətin gerçəkləşməsinə start verildi.

Xüsusi olaraq vurğulamaq lazımdır ki, 2012-ci il rayonun sosial-iqtisadi inkişafında ən uğurlu illərdən olub.

Kənd rayonu olaraq aqrar sahənin inkişafına diqqətin artırılması nəticəsində 2012-ci ildə ət istehsalı 2143 tona, süd istehsalı 4807 tona, yumurta istehsalı 94,9 milyon ədədə, meyvə istehsalı 1116 tona bostan-tərəvəz məhsulları istehsalı 7516 tona çatdırılıb, qara malın və davarın baş sayı xeyli artırılıb. Sahənin inkişafı üçün Abşeron Suvarma Sistemləri İdarəsinin balansında olan magistral kanal və onun üzərindəki hidrotexniki qurğular yenidən qurulub, 3 min kub metr tutumu olan su qəbuledici ambarların beton üzlükləri bərpa edilib.

2012-ci ildə rayonda sənaye müəssisələri tərəfindən 106,5 milyon manatlıq məhsul istehsal edilib və xidmətlər göstərilib. Bütün maliyyə mənbələrindən əsas kapitala 170,8 milyon manatlıq investisiya yönəldilib. Hüquqi və fiziki şəxslər tərəfindən yük və sərnişin daşınmasından əldə olunan gəlir 9,5 milyon manat olub. Sahibkarlığa Kömək Milli Fondundan rayon üzrə 65 layihənin reallaşmasına 14,2 milyon manat güzəştli kredit verilib. Ötən il 823 ədəd fərdi evin tikintisi tamamlanıb 6 ədəd 12 və 6 mərtəbəli evlər istifadəyə verilib. 2012-ci ildə çoxmənzilli, çoxmərtəbəli yaşayış binalarından 12 ədədinin dam örtüyü, fasadı, pilləkan qəfəsləri və zirzəmiləri əsaslı təmir olunub, 13 binanın zirzəmisindəki mühəndis kommunikasiya xətləri yenidən qurulub. 2012-ci ildə əhaliyə, müəssisə və təşkilatlara 3,4 milyon manatlıq rabitə xidməti göstərilib. Pərakəndə ticarət və iaşə müəssisələri tərəfindən əhaliyə 231,6 milyon manatlıq xidmət göstərilib.

Rayonda səhiyyə ili elan edilən 2007-ci ildən yüksəksəviyyəli tədbirlər həyata keçirilib. Rayonda səhiyyə xidmətinin yüksək səviyyədə təşkilinin təmin olunmasında Prezident İlham Əliyevin Sərəncamına əsasən Xırdalan şəhərində mərkəzi xəstəxananın tikintisi müstəsna əhəmiyyətə malikdir. Əhaliyə mədəni xidmətin təşkilinə qayğının gücləndirilməsi, yeni istirahət guşələrinin yaradılması, vətəndaşların asudə vaxtlarının səmərəli keçirmək imkanlarını genişləndirib. 2012-ci ildə Xırdalan Mədəniyyət evinin 400 yerlik tamaşa zalının əsaslı qaydada, yüksək zövqlə yenidən qurulması əhalinin mədəni istirahətinin təşkilində vacib rol oynayır. 2012-ci ildə rayonun daxili imkanları hesabına mərkəzi mədəniyyət və istirahət parkında 3 mərtəbəli Heydər Əliyev Mərkəzinin tikintisinə başlanılıb.

Gənclərin yüksək vətənpərvərlik ruhunda tərbiyə olunması üçün rayon təhsil şöbəsi, Gənclər və İdman İdarəsi fəaliyyətlərini xeyli gücləndirib. Rayonun ərazisində ekologiyanın sağlamlaşdırılmasında mühüm vasitəsində olan yaşıllıqların artırılması, əvvəlki illərdə salınan yaşıllıqların qorunması gündəlik fəaliyyətin diqqətçəkən əsas sahələrindən birinə çevrilir. Yaşayış məntəqələrinin, küçə və yollarında hər il 10 minlərlə ağac əkilir.

Təbii ki, Prezident İlham Əliyevin apardığı uğurlu sosial-iqtisadi siyasət hər bir vətəndaşımız kimi abşeronluların da sosial rifahının yüksəlişinə rəvac verib. 2012-ci ildə rayon üzrə 3188 ailənin 12312 nəfər üzvü 351 min manat ünvanlı sosial yardımla təmin edilib. 392 aztəminatlı və şəhid ailəsinə, kimsəsizlərə, tənha qocalara İcra Hakimiyyəti başçısı yanında Büdcədənkənar İnkişaf və Bərpa Fondundan 90,7 min manat yardım göstərilib. 2012-ci ildə məşğul əhalinin sayı artaraq 21293 nəfərə çatıb. İl ərzində yeni müəssisələrin işə salınması və mövcud müəssisələrdə istehsalın genişləndirilməsi hesabına 2265 yeni iş yeri açılıb, son 9 ildə açılan yeni iş yerlərinin sayı 14 mini ötüb.

Bütün bu tədbirlər, görülən işlər, aparılan fəaliyyət dövlətimizin Abşeron rayonuna olan diqqət və qayğısının təzahürüdür. Bu gün hər bir rayon sakini 50 yaşlı Abşeronda aparılan quruculuq və abadlıq işlərindən fərəhlənir. Və ən əsası bu gün hər bir Abşeron sakini Prezident İlham Əliyevin apardığı siyasətə dəstək verir.

Yeni Azərbaycan.- 2013.- 26 aprel.- S.10.