Nizami rayonunun sosial-iqtisadi inkişafı: real vəziyyət və perspektivlər

Məlumdur ki, son bir neçə ildir dünya ölkələrinin iqtisadiyyatında ciddi kataklizmlər yaşanır. Kəskin maliyyə-iqtisadi böhranla üzləşən ölkələrdə zəncirvari proseslər baş verir: İstehsalın həcmi azalır, satış bazarları məhdudlaşır, iş yerləri ixtisar edilir, əməkhaqları aşağı salınır və s. Ancaq Azərbaycan dünya iqtisadiyyatında müşahidə olunan bu cür mənfi meyillərdən kənardadır. Ölkəmiz qlobal iqtisadi böhran illərində belə nəinki maliyyə-iqtisadi dayanıqlılığını qoruyub saxlamağa müvəffəq olub, hətta iqtisadi artımı xarakterizə edən bütün parametrlər üzrə nailiyyətlərə imza atıb. Hazırda Azərbaycan istər ümumi daxili məhsulun artım tempinə görə, istərsə də yoxsulluğun azaldılmasına, yeni iş yerlərinin açılmasına və xüsusi infrastruktur layihələrinin həyata keçirilməsinə görə bütün dünyada ən sürətlə inkişaf edən ölkələr sırasındadır. Makroiqtisadi göstəricilərə dair aşağıda təqdim olunan statistika ölkə iqtisadiyyatının inkişaf dinamikası haqqında konkret təsəvvür yaradır: 2003-cü ildən bəri ölkədə ümumi daxili məhsul 3 dəfə artıb. ÜDM-in ümumi məbləği isə 7,147 milyard manatdan 54 milyard manata çatıb. 10 il bundan əvvəl adambaşına düşən ümumi daxili məhsulun həcmi 873 manat olmuşdusa, cari ilin əvvəlində bu rəqəm 5885 manat təşkil edib. Başqa sözlə desək, adambaşına düşən ÜDM 10 il ərzində təxminən 7 dəfə artıb. Respublikamız ÜDM-in artım tempinə görə, MDB məkanında 4-cü yeri tutur. 10 ildə Azərbaycanın strateji valyuta ehtiyatları 30 dəfədən çox artaraq 48 milyard dollara çatıb.

Şübhəsiz ki, Azərbaycanın əldə etdiyi bu nailiyyətlər birbaşa uğurlu siyasətin məntiqi nəticəsidir. Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə həyata keçirilən siyasətin mahiyyəti müxtəlif dövlət proqramları və konkret sahələri əhatə edən qərarların effektiv icrasını təmin etməklə ümumi inkişafa nail olunmasını ehtiva edir. Bu mənada Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial - iqtisadi inkişafına dair dövlət proqramları xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. O cümlədən, “2011-2013-cü illərdə Bakı şəhərinin və onun qəsəbələrinin sosial-iqtisadi inkişafına dair Dövlət Proqramı”nın da inkişaf prosesində rolu danılmazdır. Sözügedən proqramların uğurla icrası nəticəsində Azərbaycanın bütün regionlarında nəzərəçarpan dəyişikliklər və sıçrayışlı inkişaf meyilləri qeydə alınıb, bütün şəhər və rayonlarda yenidənqurma işləri həyata keçirilib, onların siması əsaslı şəkildə müasirləşib, əhalinin rifah halı xeyli yaxşılaşıb, bir çox sosial problemlər tamamilə aradan qaldırılıb.

Son dövrlərdə böyük inkişaf yolu keçmiş rayonlardan biri də Bakı şəhərinin Nizami rayonudur.

Nizami rayonu dəyişir, abad və müasir rayon kimi ildən - ilə daha da gözəlləşir

Dahi Azərbaycan şairi Nizami Gəncəvinin adını daşıyan Nizami rayonu 1980-ci ilin noyabr ayında yaradılıb. Buna baxmayaraq, Bakının qədim yaşayış məntəqələrindən sayılan Keşlə qəsəbəsi rayonun inzibati ərazi bölgüsünə daxildir. Rayonda yerli özünüidarəetməni Nizami və Keşlə bələdiyyələri həyata keçirir. Nizami rayonu Nərimanov, Sabunçu, Suraxanı və Xətai rayonlarının inzibati əraziləri ilə əhatə olunur. Heydər Əliyev, Qara Qarayev və Babək prospektləri, son illərdə yeni inşa olunmuş müasir yolötürücü kompleksləri ilə yanaşı, “Koroğlu”, “Qara Qarayev”, “Neftçilər” və “Xalqlar Dostluğu” metrostansiyaları Bakı şəhərinin yol-nəqliyyat infrastrukturunda xüsusi əhəmiyyətə malikdir. Sənayenin müxtəlif sahələrini özündə birləşdirən Nizami rayonunda Heydər Əliyev adına Bakı Neft Emalı zavodu, Elektron Hesablama Maşınları zavodu, Peyk zavodu, “NJT-2000” firması, “Bakı Şərab-1” ASC, “Azərtunelmetrotikinti” SC-nin Dəmir-beton Konstruksiyaları zavodu, “Körpü Tunel” ASC, “Bakı Diyircəkli Yastıq” ASC, “European-Tobacco Baku” ASC, “Bakı Yağ-Qida Sənaye” ASC, “Veysəloğlu” MMC, “Kaspi-Yıldız” MMC kimi müəssisələr, 18 bank filialı, Nizami Telefon Qovşağı, 7 rabitə şöbəsi, iri ticarət və iaşə mərkəzləri fəaliyyət göstərir.

Rayonda 22 orta ümumtəhsil məktəbi, “Zəngi” liseyi, Kimya-biologiya təmayüllü respublika liseyi, “Dədə Qorqud” özəl Türk liseyi, Uşaq-Gənclər və Texniki yaradıcılıq mərkəzləri, 20 uşaq bağçası, 1 uşaq evi, Kar uşaqlar üçün 2 respublika internat məktəbi, 2 peşə liseyi, 1 peşə məktəbi, 2 kollec və özəl ali təhsil ocağı olan “Xəzər” Universiteti yerləşir. Rayon ərazisində 9 xəstəxana, 13 ambulator poliklinika fəaliyyət göstərir. 6 stadion, 8 idman-sağlamlıq kompleksi, 13 №-li İxtisaslaşdırılmış Olimpiya Ehtiyatları Uşaq-Gənclər İdman məktəbi əhalinin, xüsusilə də gənclərin sağlam həyat tərzinin təminatına xidmət edir. Paytaxtın ekoloji vəziyyətinin yaxşılaşdırılması məqsədilə vaxtilə mövcud olmuş sənaye müəssisələrinin köçürülməsi nəticəsində boşaldılmış ərazilərdə yeni yaşayış massivləri, mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının müasir inzibati binaları, olimpiya idman kompleksləri inşa olunur, abadlıq-quruculuq işləri aparılır. Bakı şəhərinin perspektiv inkişafı ilə bağlı həyata keçirilən irimiqyaslı və məqsədyönlü tədbirlər Nizami rayonunun da simasını dəyişir, onun abad və müasir rayon kimi daha da gözəlləşməsinə böyük imkanlar yaradır. Son illərdə əldə olunmuş konkret iqtisadi göstəricilər bu həqiqəti bir daha ortaya qoyur.

Rayon iqtisadiyyatı dinamik inkişaf mərhələsində...

Nizami rayon İcra Hakimiyyətindən aldığımız məlumata görə, 2013-cü ilin 9 ayı ərzində rayonda fəaliyyət göstərən müəssisələr tərəfindən 308,2 milyon manat dəyərində məhsul istehsal edilib və xidmətlər göstərilib ki, bu da ötən ilin müvafiq dövrünə nisbətən 5,8 faiz çoxdur. İstehsal olunmuş məhsulun 35,7 faizi qeyri-dövlət sektorunun payına düşür. Ötən ilin müvafiq dövrünə nisbətən beton, gips və sement məmulatlarının istehsalı 2 dəfə, zeytun yağı istehsalı 44,9 faiz, kakao yağı istehsalı 46,2 faiz, sərinləşdirici içki istehsalı 7,7 faiz, süd məhsullarının istehsalı 2,7 faiz, duz istehsalı 26,7 faiz çox olub. Bazar münasibətlərinin düzgün qurulması nəticəsində 2013-cü ilin yanvar-sentyabr aylarında istehlakçılara 315 milyon manatlıq məhsul göndərilib, müəssisələrin anbarlarında hazır məhsul qalığının həcmi 2,4 milyon manatlıq olub. 9 ay ərzində yerinə yetirilən podrat işlərin həcmi 389,4 milyon manat olaraq, ötən ilin müvafiq dövrünə nisbətən 51,1 faiz artıb. Sözügedən dövrdə rayonda iqtisadiyyatın və sosial sahələrin inkişafı üçün bütün maliyyə mənbələri hesabına əsas kapitala 141,9 milyon manat həcmində investisiya yönəldilib ki, bu da ötən ilin müvafiq dövrünə nisbətən 57,2 faiz artıb. Əsas kapitala yönəldilmiş investisiyaların 134,8 milyon manatı və ya 95 faizi dövlət, 7,1 milyon manatı və ya 5 faizi qeyri-dövlət müəssisələrinə aiddir. Adambaşına düşən investisiyaların həcmi 141,9 manat olub. Hesabat dövrü ərzində istifadə edilmiş investisiyaların 91,5 milyon manatı və ya 64,5 faizi tikinti quraşdırma işlərinə sərf edilib ki, bu da öz növbəsində keçən ilin müvafiq dövrünə nisbətən 46,2 çox olub.

Əhaliyə yüksək xidmət işin keyfiyyətinin başlıca şərtidir

Əlbəttə ki, iqtisadi göstəricilərin yüksək olması digər sahələrdə də mühüm nailiyyətlərə imza atmağa imkan verir. O cümlədən, əhalinin sosial müdafiəsinin gücləndirilməsi üçün son dövrlərdə xeyli iş görülüb. Bunun nəticəsidir ki, rayon sakinlərinin sosial müavinətlərinin, təqaüdlərin artırılmasında xeyli uğurlar qazanılıb. Qeyd edək ki, hesabat dövründə Nizami rayon Əhalinin Sosial Müdafiəsi Mərkəzinə ünvanlı sosial yardım (ÜSY) almaq üçün 821 ailə tərəfindən poçt vasitəsilə müraciət edilib. Nizami rayon ƏSMM-də 3352 ailəyə ünvanlı sosial yardım təyin edilib. Təyin olunmuş sosial yardımın orta aylıq məbləği hər bir ailə üçün 141,17 manat təşkil edir. Hal-hazırda mərkəzdən 4044 ailə ÜSY alır. Onlardan 2263 ailəyə təkrar təyinat aparılıb. ÜSY təyin edilən ailələrdən 3038-i işləyən, 1325-i pensiya alan, 591-i 18 yaşadək sağlamlıq imkanları məhdud uşaqların ailəsi, 108-i müharibə əlili, 831-i digər səbəbdən əlil və 502-si məcburi köçkün ailəsidir. Nizami rayon ƏSMM-nin sosial məişət xidməti sektorunda 480 nəfər tənha və kimsəsiz qocalara, əlillərə evlərində sosial və məişət xidməti göstərir. 2013-cü ilin 9 ayı ərzində mərkəzdən 4634 nəfər sosial müavinət, 218 nəfər uşaq müavinəti alıb. Hesabat dövründə pensiya, müavinət və sosial yardımın ödənilməsinə 2,9 milyon manat vəsait xərclənib. 2013-cü ilin 9 ayı ərzində Dövlət Sosial Müdafiə Fondunun Nizami rayon şöbəsi tərəfindən sahibkarlıq fəaliyyəti ilə məşğul olan fiziki şəxslərdən 1933,2 min manat vəsait toplanıb. Bu da ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 33 faiz artıq və ya 550,4 manat əlavə vəsait deməkdir. İlin əvvəlindən fiziki şəxslərin qeydə alınması 12695 nəfərdən 13930 nəfərə çatıb. Əmək pensiyaçılarının ümumi sayı qanunvericilikdə nəzərdə tutulmuş yaş həddinə uyğun olaraq 23354 nəfər olub. Cari ilin 9 ayı ərzində 693 nəfərə pensiya təyinatı aparılıb. Rayon üzrə orta pensiyanın məbləği hal-hazırda 184,95 manat təşkil edir. Hesabat dövrü ərzində 723 nəfərə sosial sığorta şəhadətnamələri verilib, ümumiyyətlə, 18732 nəfərə sosial sığorta şəhadətnamələri sifariş verilib. Rayon üzrə sığorta olunanların sayı 13950 nəfərə çatdırılıb.

İqtisadiyyatda müşahidə edilən sabit artım templəri yeni iş yerlərinin açılması və məşğulluğun artırılması üçün də əlverişli şərait yaradıb. Cari ilin 9 ayında Məşğulluq mərkəzində işaxtaran kimi 549 nəfər qeydiyyata götürülüb ki, bunların 380 nəfəri qadın, 60 nəfəri isə qaçqın və məcburi köçkünlərdir. Hesabat dövründə mərkəzə müraciət edənlərdən 446 nəfəri münasib işlə təmin olunub, işə düzələnlərdən 191 nəfəri qadın, 35 nəfər isə qaçqın və məcburi köçkünlərdir. Onlardan 195 nəfəri dövlət müəssisələrinin, 236 nəfəri qeyri-dövlət müəssisələrinin, 15 nəfəri isə fiziki şəxslərin payına düşür. O cümlədən, hesabat dövründə keçirilmiş 12 mini əmək yarmarkasında 75 nəfər, “Karyerada ilk addım” devizi altında Bakı Biznes Universitetində keçirilmiş Əmək Yarmarkasında 5 nəfər işlə təmin olunub.

Beləliklə, qeyd olunanlar bir daha sübut edir ki, son illər Nizami rayonunda görülən işlər rayonun inkişafına və müasirləşməsinə şərait yaradıb. Lakin rayon rəhbərliyi bu uğurlarla kifayətlənmək niyyətində deyil. Qarşıda yeni hədəflər və bu hədəflərə doğru görüləcək işlər çoxdur.

Aqşin ŞAHİNOĞLU

Yeni Azərbaycan.- 2013.- 17 dekabr.- S.7.