İtaliya ilə Azərbaycan arasında çoxşaxəli əlaqələr mövcuddur

İki ölkə bir sıra beynəlxalq təşkilatlar çərçivəsində qarşılıqlı-faydalı əməkdaşlıq edir

“İtaliya ilə Azərbaycan arasında səmərəli siyasi və iqtisadi dialoqa, xüsusilə enerji sahəsində əməkdaşlığa əsaslanan yaxşı münasibətlər var. Hazırda ikitərəfli ticarət dövriyyəsinin şaxələndirilməsi üzərində çalışsaq da, bizim iqtisadi tərəfdaşlığımızın təməlində enerji sahəsi dayanır. Bu tərəfdaşlıq Xəzər dənizindən təbii qazın İtaliyaya və Avropaya çatdırılması üçün Trans-Adriatik boru kəmərinin seçilməsi barədə 2013-cü ildə imzalanmış Şahdəniz konsorsiumu vasitəsilə daha da güclənib”. Bu fikirləri AzərTAc-a müsahibəsində İtaliyanın Azərbaycandakı səfirliyinin müvəqqəti işlər vəkili Giulia Gullotti deyib. Onun sözlərinə görə, İtaliya hökuməti TAP və TANAP boru kəməri layihələri daxil olmaqla, Azərbaycan qazını ixrac edəcək “Cənub dəhlizi”ni dəstəkləyir. Trans-Adriatik boru kəməri vasitəsilə Azərbaycan İtaliyanın enerji təhlükəsizliyinin təmin olunmasında fundamental rol oynayacaq. Orta əsrlərdə Azərbaycandan keçən İpək Yolu İtaliyanı Şərqin zəngin ehtiyatları ilə təmin etdiyi kimi, TAP boru kəməri layihəsi də gələcəkdə bu ölkəyə vacib enerji resursları çatdıracaq.

İki ölkə arasında mədəniyyət və turizm sahəsində ikitərəfli əməkdaşlığı dəyərləndirən G.Gulloti bildirib ki, İtaliya ilə Azərbaycanın uzunmüddətli mədəni əlaqələri var. Bu əlaqələrin tarixi qədim zamanlardan - florensiyalı və venesiyalı tacirlərin “İpək Yolu” kimi tanınan Azərbaycan ərazisinə qədəm qoyduğu vaxtlardan başlayır. Qeyd edilib ki, bu gün əsas hədəf Azərbaycan dəyərlərini İtaliyada, İtaliya mədəniyyətini isə ölkənizdə tanıtmaqdır. Səfirlik bu məqsədlə, eləcə də ölkələr arasında mədəni əlaqələri genişləndirmək üçün müxtəlif tədbirlər həyata keçirir. Dünyada italyan dili həftəsi, Avropa film festivalı, sərgilər, film çəkilişləri və konsertlər bu qəbildəndir. Müvəqqəti işlər vəkili vurğluayıb ki, 2014-cü ildə səfirlik Kapri Fondu və Heydər Əliyev Fondu ilə birgə əməkdaşlıq çərçivəsində Kapri sərgisini, Beynəlxalq Muğam Mərkəzində İtaliyanın tanınmış musiqiçilərinin ifasında “O Sole mio” konsertini və “ADA” Universitetində Friuli-Venetsiya-Culiya regionunun Friuli notlarına köklənmiş italyan musiqisi gecəsini təşkil edib. Bundan əlavə, oktyabr ayında Bakı kinoteatrlarının birində “Oskar” mükafatına layiq görülmüş məşhur italyan kinofilmlərindən ibarət festival da keçiriləcək.

Müsahibədə o da bildirilib ki, İtaliyanın turizm sektorunda böyük təcrübəsi var və bu ölkə Azərbaycana bu sahəni inkişaf etdirməkdə kömək göstərməyə hazırdır. Qədim tarixi və gözəl təbiəti olan Azərbaycan böyük turizm potensialına malikdir: “Azərbaycan cəmiyyətinin italyan mədəniyyətinə verdiyi yüksək dəyərin bariz nümunələrindən biri də son bir neçə ayda dünya şöhrətli italyan mədəniyyət xadimlərinin iştirakı ilə ölkənizdə keçirilən tədbirlərdir. Buna misal olaraq “Kristal holl”da Ornella Mutinin aparıcılığı, məşhur bəstəkar Ennio Morrikone və tenor Alessandro Safinanın iştirakı ilə keçirilən “San Remo ulduzları” adlı konserti göstərmək olar. Məşhur italiyalı aktrisa Klaudia Kardinale də Bakıda olub, modelyer-dizayner Ermanno Şervino isə öz geyim kolleksiyalarını nümayiş etdirib”.

Qeyd edək ki, Azərbaycanın dövlət müstəqilliyini bərpa etməsindən sonra Avropa ölkələri içərisində ən yüksək səviyyədə iqtisadi əməkdaşlığı və siyasi münasibətləri gücləndirən ilk dövlətlərdən biri, məhz İtaliya olub. Xatırladaq ki, İtaliya Respublikası Azərbaycan Respublikasının müstəqilliyini 1 yanvar 1992-ci il tarixində tanıyıb. Eyni zamanda, 8 may 1992-ci il tarixində iki ölkə arasında diplomatik əlaqələr yaradılıb. Bununla belə, məhz Ulu öndər Heydər Əliyevin 1993-cü ilin iyununda xalqın təkidli tələbi ilə yenidən siyasi hakimiyyətə gəlməsindən sonra iki ölkə arasında münasibətlər inkişaf etməyə başlayıb. 1997-ci ilin martında İtaliya Respublikasının Azərbaycanda, 2003-cü ilin dekabrında isə Azərbaycan Respublikasının İtaliyada səfirliyi təsis edilib. Azərbaycan Respublikası ilə İtaliya Respublikası arasında indiyədək 30 sənəd imzalanıb. İki ölkə arasında əməkdaşlıq rəsmi səfərlər sayəsində daha da möhkəmlənib. Ümummilli lider Heydər Əliyevin İtaliya Respublikasına ilk rəsmi səfəri 24-27 sentyabr 1997-ci ildə baş tutub. Prezident İlham Əliyev isə 2005-ci ilin 24-26 fevral tarixlərində İtaliyada rəsmi səfərdə olub. Eyni zamanda, 2 iyun 2011-ci il tarixində İtaliyanın birləşdirilməsinin 150 illiyi münasibətilə Romada təşkil edilmiş rəsmi tədbirdə iştirak etmək məqsədilə, Prezident İlham Əliyev həmin ölkəyə səfər edib. Onu da qeyd edək ki, 2013-cü ilin 5-6 mart tarixində Azərbaycanın birinci xanımı, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, UNESCO-nun və İSESCO-nun xoşməramlı səfiri, Milli Məclisin üzvü Mehriban Əliyeva İtaliyada səfərdə olub və Romada “Bakıya uçuş. Müasir Azərbaycan incəsənəti” sərgisinin açılışında iştirak edib. Qarşılıqlı səfərlər parlament və hökumət nümayəndələri səviyyəsində də davam etdirilib ki, bu da Azərbaycanla İtaliya arasında əlaqələrin bütün sahələr üzrə inkişafına təkan verib.

Bu məqamda onu da xüsusi olaraq qeyd etmək yerinə düşər ki, ümumiyyətlə, birgə əməkdaşlığa dair mühüm razılaşmaların əldə olunması İtaliya Respublikası ilə Azərbaycan Respublikası arasında qarşılıqlı-faydalı əməkdaşlığın güclənməsinə əlverişli zəmin yaradıb. “Əsrin müqaviləsi”nin imzalanması və Azərbaycanın neft ehtiyatlarının işlənməsində İtaliya şirkətlərinin təmsil olunması isə ölkələr arasında iqtisadi-siyasi əlaqələrin yeni mərhələdə inkişafına təkan verib. Enerji sahəsində əməkdaşlıqla yanaşı, siyasi, iqtisadi, sosial, humanitar, elmi-mədəni, təhsil, səhiyyə, turizm və digər bölmələrdə intensiv əlaqələrin inkişafı İtaliya-Azərbaycan münasibətlərində yeni dinamikaya səbəb olub. İtaliya Respublikası ilə Azərbaycan Respublikası arasında yaradılmış hökumətlərarası komissiyanın intensiv fəaliyyəti hər iki dövlətin siyasi-iqtisadi münasibətlərinə yeni dinamizm elementləri əlavə edib. Son illərdə möhkəm təməllər üzərində dərinləşən Azərbaycan-İtaliya əlaqələri öz növbəsində, ikitərəfli münasibətlər çərçivəsindən kənara çıxaraq Avropa regionunu əhatə edən böyük əməkdaşlıq fazasına qədəm qoyub. Hər iki dövlət Trans-Avropa enerji şəbəkəsinin formalaşmasında həlledici rola malik olmaqla strateji əhəmiyyət kəsb etməyə başlayıb. İtaliya Respublikası ilə Azərbaycan Respublikası arasında iqtisadi münasibətlərin əsas prioriteti neft və qaz sahəsində əməkdaşlıqla bağlıdır. Belə ki, Bakı-Tbilisi-Ceyhan (BTC) kəməri ilə nəql olunan neftin əsas alıcılarından biri İtaliyadır. Hazırda Avropa bazarlarına nəql olunan neft resurslarının böyük bir hissəsi məhz İtaliya limanları vasitəsilə Avropa İttifaqı (Aİ) ölkələrinə çatdırılır. Bu dövlət ölkəmizə məxsus neftin 40 faizini öz ərazisi ilə Avropaya tranzit edir. İtaliya Respublikası Avropa İttifaqında yüksək nüfuza malik dövlət kimi regionda Azərbaycanla enerji sahəsində əməkdaşlığın möhkəmlənməsinə töhfə verməsi ilə diqqəti cəlb edir. Rəsmi Roma öz enerji siyasətini həyata keçirərkən Azərbaycan Respublikası ilə uzunmüddətli və davamlı xarakterə malik strateji layihələri prioritet kimi qəbul edir.

Məlum olduğu kimi, İtaliya Respublikası neftlə bərabər, qaz resurslarının da əsas alıcısıdır. Xatırladaq ki, hələ 2007-ci ilin dekabrında Azərbaycanla İtaliya arasında qaz sektorunda əməkdaşlığa dair protokol imzalanıb. Əlavə edək ki, “Şahdəniz” konsorsiumu 28 iyun 2013-cü ildə elan edib ki, “Şahdəniz-2” layihəsindən hasil ediləcək qaz həcmlərini Yunanıstan, İtaliya və cənub-şərqi Avropadakı müştərilərə çatdırmaq üçün Trans-Adriatik boru kəmərini (TAP) seçib. 13 fevral 2013-cü ildə Yunanıstan, İtaliya və Albaniya hökumətləri Trans-Adriatik boru kəməri üzrə hökumətlərarası saziş imzalayıblar. Bir sözlə, İtaliya Azərbaycanın şaxələndirmə siyasətini dəstəkləyərək regionda iri yanacaq-kommunikasiya dəhlizlərinin yaradılmasında təşəbbüs göstərən əsas dövlətlərdən biridir. Beləliklə, görünən odur ki, enerji əməkdaşlığı formatı gələcəkdə daha geniş coğrafi miqyas alacaq. Azərbaycanın müəllifi olduğu, Bakı-Tbilisi-Ərzurum (BTƏ) kəmərinin coğrafiyası daha da genişlənəcək və Balkanlara qədər uzanan qaz xəttinin birləşdirilməsi nəticəsində Avropada ən nəhəng qaz şəbəkəsi yaranmış olacaq. Yanacağın Azərbaycandan Türkiyə və Yunanıstana, oradan isə İtaliyaya, Balkan yarımadasına və başqa Avropa ölkələrinə ixracı üçün regionda ən iri qaz marşrutu mövcud olacaq. Eyni zamanda, bu enerji sistemi şaxələnərək Mərkəzi Avropanın bir çox dövlətlərini əhatə edəcək. Yanacağın sözügedən marşrut üzrə Xəzər hövzəsindən, Orta Şərqdən və Mərkəzi Asiyadan Avropaya çatdırılması nəzərdə tutulur. Gələcəkdə, həmçinin, Qazaxıstanın və Türkmənistanın da qaz resurslarının bu dəhlizlə nəqli mümkün sayılır. Bu amil İtaliya ilə Azərbaycan arasında iqtisadi təmasları dərinləşdirməklə yanaşı, məhz respublikamızın enerji strategiyası nəticəsində bu ölkənin də regionda tranzit dövlətə çevrilməsinə səbəb ola bilər. Yəni, İtaliya təkcə Azərbaycan qazının alıcısı deyil, həm də yanacağın digər Avropa dövlətlərinə ixracı üçün tranzit ölkə rolunu oynamış olacaq. Azərbaycan qazı Avstriyaya, Bolqarıstana, Macarıstana, həm də bu ölkənin ərazisindəki marşrutlarla çatdırılacaq. Bu strateji addım, eyni zamanda, respublikamızın Avropa regionunda çoxvektorlu enerji sistemləri yaratmaq gücünü ortaya qoyur.

Yeri gəlmişkən, İtaliya Respublikası ilə Azərbaycan Respublikası arasında iqtisadi əməkdaşlıq enerji resursları ilə məhdudlaşmır. Onu da qeyd edək ki, indiyədək keçirilən Azərbaycan-İtaliya biznes-forumlarında müzakirə olunan əsas məsələlər neft və qaz sahəsi ilə yanaşı, qeyri-neft sektorunda əməkdaşlığı da nəzərdə tutur. Tərəflər iqtisadiyyatın bir çox sahələri üzrə geniş əməkdaşlıq əlaqələrini gücləndirmək niyyətindədirlər.

ardı var

Sadayoğlu, Pərviz.

Yeni Azərbaycan.-2014.- 14 avqust.- S. 8.