87 yaşlı Hüseyn Həsənov şəxsi mənzilində Aşıq Ələsgər üçün muzey yaradıb

Hüseyn Həsənov: Aşıq Ələsgər bu sənətin zirvəsində dayanır

Azərbaycan xalqı zəngin folklora malikdir. Əsrlərdən ötüb gələn şifahi xalq ədəbiyyatı bu gün milli sərvətimiz kimi qorunub saxlanılır və öyrənilir. Şifahi xalq ədəbiyyatından söz düşmüşkən aşıq sənəti xüsusi vurğulanmalıdır. Bu sənət yüzillər boyu yaşayır və inkişaf edir, millətimiz tərəfindən sevilir. Şübhəsiz ki, Azərbaycanda tarixən çox istedadlı aşıqlar yetişib. Onların arasında isə Aşıq Ələsgər aşıqlar dünyasının sultanı hesab olunur. Elə məhz bu səbəbdəndir ki, Aşıq Ələsgər məktəbinin çox böyük yetirmələri olub. Göyçə mahalının Ağkilsə kəndində dünyaya gələn, yaşayıb yaradan dədə Ələsgərin şöhrəti Azərbaycanın digər guşələrini də əhatə edib. O, Azərbaycan xalq şeirinin ən böyük nümayəndələrindən və bu şeirin ən uca zirvələrini fəth edən sənətkarlardandır. O, aşıq poeziyasını bol həyati müşahidələrlə zənginləşdirib, həm məzmun, həm forma rəngarəngliyi, həm də saf, duru xalq dilindən istifadə baxımından Azərbaycan, ümumən türk şeirinə misilsiz xidmətlər göstərib. Aşıq Ələsgər aşıq yaradıcılığının bütün sahələrinə müraciət edib və Azərbaycan ədəbiyyatında böyük iz buraxıb. Dodaqdəyməz, müxəmməs, qıfılbənd, təcnis, cığalı təcniz, gəraylı, divani və s. bu kimi şeir növləri Aşıq Ələsgər yaradıcılığında özünü, bəlkə də, ən gözəl şəkildə büruzə verməkdədir. Görkəmli Azərbaycan şairi Səməd Vurğun öz çıxışlarının birində belə deyib: “Hansı mövzuya əl atıram, hansı daşı qaldırıram altında Dədə Ələsgərdən bir nişanə görürəm”.

Görkəmli ədib Mir Cəlal Paşayev də Aşıq Ələsgər yaradıcılığına yüksək qiymət verib. “Azərbaycan ədəbiyyatı tarixi” kitabının 2-ci cildində Mir Cəlal Paşayev Aşıq Ələsgərdən söhbət açıb, onun yaradıcılığının diqqəti cəlb edən xüsusiyyətlərindən danışıb, dodaqdəyməz təcnislərini bədii sənətkarlıq cəhətincə çox yüksək qiymətləndirib.

Sadə insanlar Aşıq Ələsgərin yaradıcılığını yaşadırlar

Qeyd edək ki, Aşıq Ələsgər yaradıcılığına dövlət səviyyəsində həmişə yüksək qiymət verilib. Belə ki, Ümummilli liderimiz Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə 1972-ci ildə Moskvada böyük sənətkarımızın 150 illik yubileyi qeyd olunub. Eyni zamanda, 1997-ci ildə Ulu öndər Heydər Əliyevin Sərəncamı ilə Aşıq Ələsgərin 175 illik yubileyi dövlət səviyyəsində qeyd olunub. Bu ənənə Prezident İlham Əliyev tərəfindən davam etdirilib və dövlət başçısının Sərəncamı ilə 2011-ci ildə ustad aşığın 190 illik yubileyi ölkəmizdə böyük təntənə ilə qeyd edilib.

Onu da xüsusi vurğulayaq ki, təkcə dövlət səviyyəsində deyil, sadə insanlar səviyyəsində də Aşıq Ələsgərin zəngin irsi yaşadılır. Bunlardan biri də sadə peşə adamı Hüseyn Hacıqulu oğlu Həsənovdur. Qeyd edək ki, Hüseyn Həsənov özünün şəxsi evində - Nərimanov rayonu, Atatürk prospekti 37, mənzil 75-də Aşıq Ələsgər muzeyi yaradıb. Bir sözlə, 5 otaqlı evinin 4 otağını muzey edib.

Kimdir Hüseyn Həsənov?

Bəs H.Həsənovu bunu yaratmağa nə vadar edib? Kimdir Hüseyn Həsənov? O, 1927-ci ildə Qərbi Azərbaycanın Göyçə mahalının Ardanış kəndində (indiki Ermənistanın Krasnoselsk rayonu) dünyaya gəlib. Dediyinə görə, atası Hacıqulu kişi mahalın, o cümlədən kəndin ən hörmətli, nüfuzlu insanlarından olub. H.Həsənov söyləyir ki, eyni mahaldan olan Aşıq Ələsgər onun babası Məşədi Həsənlə çox yaxın dost olublar: “Aşıq Ələsgər mənim babam Məşədi Həsənlə yaşıd olublar. Həm də dost imişlər. Deyilənlərə görə, babam Kəvərdə 1865-70-ci illərdə pristavın köməkçisi olub. Oradan da onu kəndimizə koxa göndəriblər. Atam Hacıqulu isə ailənin böyük oğlu olub. Atam da Aşıq Ələsgərlə dost olub. Eşitdiyimə görə, atamın evinə 4 dəfə qonaq gəlib. Dədə Ələsgər bizim evimizə hər dəfə qonaq gələndə kəndimizdə böyük şadyanalıq olurmuş. Aşıq Ələsgər Göyçə mahalının şan-şöhrəti, aşıq dünyasının sultanıdır. Onun yaradıcılığı tək Azərbaycanda deyil, başqa ölkələrdə də məşhurdur. O, atamı həmişə Hacı Həzrətqulu deyə çağırarmış. Bu da təsadüfi deyil. Çunki atam mərd, torpağını sevən və onu qoruyan insan olub”.

H.Həsənovun sözlərinə görə, atasının qorxusundan ermənilər bu eldə at oynada bilməyiblər. Çünki hamı Hacıqulu kişini mərdliyinə görə kəndin ağsaqqalı kimi qəbul edib. Amma sovet hakimiyyəti qurulandan sonra ermənilər öz məkrli niyyətlərini həyata keçirməyə başlayıblar. İlk vaxtlarda öz məqsədlərinə çata bilməyən ermənilərin 1925-ci ildən bu kəndi ələ keçirmək istəyi Hacıqulu kişinin nüfuzu hesabına baş tutmayıb. Amma Ermənistan SSR Mərkəzi Komitəsinin dəstəyi ilə bir neçə ildən sonra bu kəndi təsir altına almaq üçün el ağsaqqalı Hacıqulu şərlənərək həbs edilib. İki ildən sonra həbsdən çıxsa da, ona və ailəsinə rahatlıq verilməyib. 1933-cü ildə dünyasını dəyişən el ağsaqqalının ailəsi hakimiyyətin təzyiqləri səbəbindən 1938-ci ildə Gədəbəy rayonunun Arıqıran kəndinə köçüblər. Hüseyn Həsənov da 4-cü sinfə qədər doğma kəndi Ardanışda orta təhsil alıb. Amma Gədəbəyə köçdükdən sonra orta təhsilini burada davam etdirib. 1947-ci ildə Bakıda hərbi xidmətə başlayıb və özünün dediyi kimi bakılı dostlarının tövsiyəsi ilə paytaxtda qalıb. Belə ki, şəhərdə sürücülük məktəbinə gedib və 1951-ci ildən bu peşə ilə məşğul olub. Hüseyn kişi nə az-nə çox, düz 56 il sürücülük edib.

“Sürücülük edə-edə Aşıq Ələsgərə və onun yaradıcılığına dair məlumatlar toplamışam”

“Mən ağır yük maşınlarının, “KrAZ”, “KamAZ” sürücüsü olmuşam. İşimlə əlaqədar Azərbaycanın bütün guşələrini gəzmişəm. Amma sürücü olsam da, dünyagörüşüm, savadım heç də az deyil. Həmişə məlumatlı olmağa çalışmışam. Aşıq Ələsgər muzeyinin yaradılması ideyası isə məndə elə sürücülük etdiyim ilk vaxtlardan yarandı. Həmişə düşünmüşəm ki, Göyçə mahalının şöhrəti, xalqımızın fəxri olan Dədə Ələsgər yaradıcılığı qorunub saxlanmalı, onu yaşatmalıyıq. Bu səbəbdən də, rayonlara səfər edərkən, aşıqları ziyarət edirdim, soraqlaşa-soraqlaşa Aşıq Ələsgərlə bağlı nə məlumat əldə edirdimsə, həmin məlumatları, əşyaları, onun haqda yazılan şeirləri, kitabları, digər maddi nümunələri toplayıb evimə gətirmişəm. 1988-ci ildə Qərbi Azərbaycandan bütün soydaşlarımız məcburiyyət qarşısında doğma yurdumuzu tərk etdilər. Aşıq Ələsgər yurdu olan Göyçə mahalı da mənfur ermənilərə qaldı. Belə olan halda onun adına nəsə yaratmağa qərar verdim”, - deyən Hüseyn Həsənov bu istəyini reallaşdırıb.

Muzeydə Aşıq Ələsgərə məxsus olan saz, xrom çəkmə və bel kəməri də var

Beləliklə, Hüseyn kişi özünün dediyi kimi, 2002-ci ildə öz evində aşıq dünyasının akademiki - Dədə Ələsgərin muzeyini yaradıb. Bu muzeyi yaradandan sonra müvafiq dövlət qurumlarına məlumat verib. H.Həsənov deyir ki, 5 otaqlı evini Aşıq Ələsgərə bağışlamaqla məyus olmayıb, əksinə, çox sevinir: “Doğrudur, Aşıq Ələsgərin adı tarixə düşüb, amma muzey onu bu gün də yaşadır. Bir çox el sənətkarı olan aşıqlarımız var ki, bəzilərinin nəsillərində imkanlı adamlar olduğu üçün onların yaradıcılığını daha yüksək təbliğ edirlər. Amma Ələsgər bütün aşıqların ən zirvəsində dayanır. Bir çoxları Ələsgərin dizinin üstündə oturub saz çala-çala aşıqlıq öyrəniblər. Həmin aşıqlar Dədə Ələsgərin yaradıcılığını yaşadıblar və bu gün də yaşadırlar. Mən həmin aşıqlar haqqında da məlumatları toplamışam. Eyni zamanda, müxtəlif bölgələrin tanınmış aşıqlarının fotolarını, bu haqda kitabları əldə etmişəm. Bu muzeydə 3000 eksponat var. 1500 aşığın fotoşəkilləri, 900 val səsi, şair-aşıqların 500 kitabı var. Eyni zamanda, muzeydə 5 müqəddəs saz, 4 ədəd aşıqlarımızın geyim paltarı, 4 cüt xrom çəkmə, 4 dəst bel kəməri, buxara papaq saxlanılır. Muzeydə, həmçinin, 4 ədəd bahalı qrammofon, 3 patefon, lent yazıları, kasetlər və s. qorunur”.

Muzeydə Aşıq Ələsgərə məxsus olan saz, xrom çəkmə və bel kəməri var. Hüseyn Həsənov söyləyir ki, 1956-cı ildə işi ilə bağlı Neftçala rayonuna gedərkən burada Aşıq Ələsgərin xalası oğlunun ailəsinin yaşadığını öyrənir. Beləcə, onları da ziyarət edir. Bu ziyarət zamanı isə özünün dediyi kimi böyük sərvət əldə edir: “Mən onlardan Aşıq Ələsgərə aid olan hansısa əşyanın olub-olmadığını soruşdum. Dədə Ələsgərin xalası nəvəsi bir saz gətirdi ki, “bəs bu saz Aşıq Ələsgərə məxsusdur. Sazı da onun oğlu Talıb atama hədiyyə edib”. Saz təmirsiz idi, mən aşıq Ələsgərin bu yadigarını onlardan aldım və təmir etdirdim. İndi bu muzeydə saxlayıram”.

Qeyd edək ki, bu muzey yaradılandan sonra onu ziyarət edənlər də çoxdur. Azərbaycanın tanınmış elm adamları, ictimai xadimlər, millət vəkilləri, dövlət qurumlarının nümayəndələri muzeyi ziyarət ediblər. Ziyarətçilər arasında xarici dövlətlərin Azərbaycandakı səfirləri də olub. Belə ki, Hindistanın ölkəmizdəki səfiri olmuş Debnat Şou, 2013-cü ildə Hindistanın səfiri Vinod Kumar, bu il Fransanın ölkəmizdəki səfiri Paskal Mönye öz xanımı ilə muzeyi ziyarət ediblər. “Fransa səfirinin həyat yoldaşı Kalina xanım dedi ki, “mənim üçün Fransada 1 milyard dollar dəyərində olan muzeydən daha çox bu muzey maraqlı gəlir. Çünki onu bir sadə insan öz evində Aşıq Ələsgər yaradıcılığına olan sevgisi sayəsində yaradıb”, - deyə Hüseyn kişi söyləyib. Onun sözlərinə görə, muzeyi ziyarət edənlər arasında Misirin Azərbaycandakı Mədəniyyət Mərkəzinin direktoru Əhməd Sami də var.

Muzeyin yaradıcısı bildirir ki, Ümummilli lider Heydər Əliyev daim Aşıq Ələsgər yaradıcılığına yüksək qiymət verib. Sovet dövründə də, müstəqillik illərində də böyük sənətkarın yubileyləri keçirilib. Onun sözlərinə görə, bu siyasət hazırda Prezident İlham Əliyev tərəfindən layiqincə davam etdirilir. Eyni zamanda, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, UNESCO-nun və İSESCO-nun xoşməramlı səfiri, Milli Məclisin deputatı Mehriban xanım Əliyeva Azərbaycan mədəniyyətinə böyük qayğı göstərir. H.Həsənov deyir ki, Aşıq Ələsgər Muzeyinə diqqət və qayğı göstərənlər az deyil. Xüsusilə, mədəniyyət və turizm naziri Əbülfəs Qarayev, nazirliyin digər nümayəndələri daim bu muzeyi diqqət mərkəzində saxlayırlar. Buna görə nazirə minnətdarlığını bildirən Hüseyn kişi bu muzeyin daha yaxşı yerlə təmin olunması üçün zəruri tədbirlər görüləcəyinə inanır. O, muzeyə qayğı göstərənlərin sırasında Azərbaycan Aşıqlar Birliyinin sədri, Xalq yazıçısı Zəlimxan Yaqubun, Göyçə mahalı, Basarkeçər rayonunun Zərkəndindən olan Akif Musa oğlu Nəbiyevin və Göyçənin ən ziyalı insanlarından biri Abbas Əli oğlu Mazanovun (Vəfadağlı), Ardanışlı aşıq Məhəmmədəli Sadiq oğlu İsmayılovun və başqalarının da adını çəkib.

Şəxsi mənzil bu muzey üçün çox darısqaldır

Hazırda Hüseyn Həsənovu düşündürən məsələ Aşıq Ələsgər Muzeyinə müvafiq statusun verilməsi və daha münasib yerlə təmin olunmasıdır. Çünki şəxsi mənzil bu muzey üçün çox darısqaldır. Dediyinə görə, artıq Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi bu məsələ ilə məşğuldur: “Mən bu məsələ ilə əlaqədar Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinə müraciət etmişəm. Müraciətimə cavab olaraq bildirilib ki, Muzey Mərkəzində Aşıq Ələsgər Muzeyi üçün 100 kvadratmetr yerin ayrılması nəzərdə tutulur. Təbii ki, bu da diqqətin nümunəsidir. Amma hesab edirəm ki, Muzey Mərkəzində Aşıq Ələsgər Muzeyi üçün 150 kvadratmetr yer ayrılsa daha yaxşı olar. Çünki Aşıq Ələsgər yaradıcılığı çox zəngindir. İnanıram ki, məsələ öz müsbət həllini tapacaq”.

Onu da qeyd edək ki, Hüseyn Həsənovun bu günlərdə - dekabrın 14-də 87 yaşı tamam olur. O hesab edir ki, ad gününə ən böyük hədiyyə Aşıq Ələsgər Muzeyinin Muzey Mərkəzində yerləşdirilməsi ola bilər. 10 övladı, 40 nəvə-nəticəsi olan Hüseyn kişi 50 nəfərlik ailənin başçısıdır. Onun sadə zəhmət adamı olması ilə yanaşı, Aşıq Ələsgər yaradıcılığının yaşaması üçün göstərdiyi fədakarlıq Hüseyn Həsənovu hamının sevimlisinə çevirib. Bir çox qəzetlər H.Həsənov haqda yazılar dərc edib, şairlər ona şeirlər həsr edib. İnanırıq ki, 87 yaşlı Hüseyn kişinin muzeylə bağlı əsas arzusu da tezliklə öz həllini tapacaq.

Nardar BAYRAMLI

Yeni Azərbaycan.- 2014.- 9 dekabr.- S.9.