Azərbaycan NATO ilə əlaqələrə
böyük əhəmiyyət verir
Ölkəmizin nümayəndə heyəti NATO Parlament Assambleyasının yaz sessiyasında iştirak edib
Xəbər verildiyi kimi, Milli Məclis sədrinin birinci müavini, NATO Parlament Assambleyasında (PA) Azərbaycan parlamenti nümayəndə heyətinin rəhbəri Ziyafət Əsgərovun başçılığı ilə deputatlar Siyavuş Novruzov, Məlahət İbrahimqızı, Qüdrət Həsənquliyev və Tahir Süleymanov qurumun yaz sessiyasında iştirak etmək üçün mayın 29-dan iyunun 2-dək Litvanın paytaxtı Vilnüsdə səfərdə olublar. Yaz sessiyasını NATO PA-nın prezidenti Hu Beylin açıb, sonra plenar iclasda Litva Seyminin spikeri xanım Loreta Grauziniene və ölkənin Baş naziri Algirdas Butkeviçius çıxış ediblər. NATO-nun Baş katibi Anders Foq Rasmussen iştirakçıları maraqlandıran sualları cavablandırıb. Assambleyanın təşkilati işlərinə baxıldıqdan sonra plenar iclas işini yekunlaşdırıb.
Sessiya çərçivəsində siyasi qrupların iclaslarına liberallar, mühafizəkarlar, xristian demokratlar, sosialistlər qatılıblar. Qurumun İqtisadiyyat və təhlükəsizlik, Siyasi, Elm və texnologiya, Təhlükəsizliyin mülki ölçüsü, Müdafiə və təhlükəsizlik daimi komitələrində dünyadakı siyasi vəziyyətin ən aktual məsələlərinə diqqət yetirilib. Baş məruzə kimi iki komitədə Əfqanıstanda siyasi keçid, nailiyyətlər və çağırışlar məsələsi müzakirəyə çıxarılıb. “Kiber məkanı və Avroatlantik təhlükəsizlik” məsələsinə həsr edilmiş xüsusi məruzə layihəsi təqdim olunub. Məruzəçilər Avropanın enerji təhlükəsizliyi ilə bağlı Xəzər dənizinin təbii qaz potensialına xüsusi diqqət yetirib, Ukraynadakı vəziyyəti, Gürcüstanın Avroatlantik inteqrasiyasını, Suriyadakı vətəndaş müharibəsinin regional və qlobal nəticələrini təhlil ediblər. Eyni zamanda, dünyanın təhlükəsizliyi naminə terrorçuluğa qarşı mübarizənin, demokratik təsisatların müdafiəsinin, Trans-Atlantik ticarət və investisiya tərəfdaşlığına dair danışıqlar aparılmasının vacibliyi önə çəkilib. Yeni texnologiyalar dövründə ağıllı müdafiə sisteminin qurulması ilə əlaqədar pilotsuz təyyarələr üzrə araşdırmaya, eləcə də ballistik raketlərdən müdafiə məsələlərinə xüsusi önəm verilib. Sessiyada “NATO tərəfdaşlıqları və Alyansın açıq qapı siyasəti”, “NATO 2014-cü ildən sonra”, “Asiyaya münasibətdə dəyişən ABŞ və Avropa yanaşmasının iqtisadi müstəviləri” və digər mövzularda məruzələr dinlənilib, fikir mübadiləsi aparılıb.
Milli Məclisin deputatları NATO PA-nın yaz sessiyasında fəal iştirak edib, müzakirəyə çıxarılan məsələlərə Azərbaycanın mövqeyindən münasibət bildiriblər.
Ümumiyyətlə, çoxşaxəli xarici siyasət kursuna malik olan Azərbaycanın
sıx əməkdaşlıq etdiyi beynəlxalq
təşkilatlardan biri də NATO, yəni,
Şimali Atlantika
Müqaviləsi Təşkilatıdır. Məlumat
üçün bildirək ki, 1949-cu il aprelin 4-də Vaşinqtonda
12 dövlətin iştirakı ilə Şimali
Atlantika müqaviləsi imzalandı. Bununla da müasir beynəlxalq münasibətlərdə mühüm
rol oynayan NATO (North
Atlantic Treaty Organization) yarandı. NATO hökumətlərarası təşkilatdır,
onun bütün üzvləri öz
suverenliyi və müstəqilliyini qoruyurlar.
İlk növbədə, NATO BMT-nin
Nizamnaməsinin prinsiplərinə
uyğun olaraq siyasi və hərbi yollarla bütün üzvlərinin
azadlığını və
təhlükəsizliyini müdafiə
edir. Alyansın fəaliyyətinin əsas prinsipi üzvlərinin bölünməzliyi
əsasında ümumi
öhdəliklərin yerinə
yetirilməsi və suveren dövlətlər tərəfindən əməkdaşlığın
qurulmasıdır.
Bu blok ötən
müddət ərzində
fəaliyyətini Şərqə
doğru genişləndirib.
Hazırda NATO-nun 28 üzvü
var. Bunlar aşağıdakı
ölkələrdir: Amerika
Birləşmiş Ştatları,
Albaniya, Almaniya, Belçika, Böyük Britaniya, Bolqarıstan, Çexiya, Danimarka, Estoniya, Fransa, İspaniya, İtaliya, İslandiya, Kanada, Latviya, Litva, Lüksemburq, Macarıstan,
Niderland, Norveç, Polşa, Portuqaliya, Rumıniya, Slovakiya, Sloveniya, Türkiyə, Xorvatiya və Yunanıstan. “Soyuq müharibə”nin ən qızğın dövrlərində belə
NATO tərəfindən müəyyən
transformasiya siyasətinin
həyata keçirildiyi
məlumdur. Misal üçün, 1952-ci il
Lissabon Sammitində qəbul edilən “Məhdud Müharibə Strategiyası” və ya 1954-cü ildə qəbul edilən “Kütləvi Zərbə
Strategiyası”, eləcə
də, 1967-ci ildən
etibarən tətbiq olunan “Elastiki Zərbə Strategiyası”
kimi sənədlər
NATO-nun hər dövrün
tələbinə uyğun
dəyişmə trendinin
göstəricisidir.
Azərbaycan Respublikası ilə
NATO arasında geniş
məzmunlu əməkdaşlığın
əsası Ümummilli
lider Heydər Əliyevin 4 may 1994-cü il tarixində Sülh Naminə Tərəfdaşlıq (SNT) Çərçivə
Sənədini imzalaması
ilə qoyulub. Ölkəmiz 2004-cü ildən qurumun “Fərdi tərəfdaşlıq” proqramlarına
qoşulub. Azərbaycan 1999-cu ildə NATO PA-ya müşahidəçi, 2002-ci ildən isə assosiativ üzv qəbul edilib. Azərbaycanın NATO ilə tərəfdaşlığı
ölkəmizin Avroatlantik
strukturlara inteqrasiya məqsədinə xidmət
edir. Azərbaycan-NATO tərəfdaşlığında
əsas istiqamətlər
siyasi dialoq, sülhü dəstəkləmə
əməliyyatlarında iştirak
və əsas məqsədi müdafiə
məsələlərinə yönələn geniş
spektrli məsələlər
üzrə praktiki əməkdaşlıqdan ibarətdir.
Eyni zamanda, Azərbaycan Avroatlantik Tərəfdaşlıq
Şurasının işində
də fəal iştirak edir. Azərbaycanın Milli Təhlükəsizlik
Konsepsiyası bəyan
edir ki, “NATO dövlətlərinin qüvvələri
ilə qarşılıqlı
uzlaşan hərbi əməliyyat qüvvələrinin
yaradılması, böhranların
aradan qaldırılması
məqsədilə müvafiq
beynəlxalq təşkilatların
mandatı əsasında
aparılan sülhməramlı
cavab əməliyyatlarında
iştirak etmək” Azərbaycan Respublikasının
müdafiə siyasətinin
əsas istiqamətlərindən
biridir. NATO qüvvələri ilə
uzlaşmanın yaradılması
PAP (Planlaşdırma və
Analiz Prosesi) mexanizminə əsaslanır.
1997-ci ildən etibarən PAP əməliyyat
hazırlığı naminə
Azərbaycanı NATO-nun müdafiə
planlamasına cəlb
edir. Azərbaycan Silahlı Qüvvələri
həyata keçirmək
üçün üzərinə
daha çox tərəfdaşlıq məqsədləri
götürür və
bunlar “NATO-nun hərbi,
təlim və texniki standartlarını tətbiq etmək vasitəsilə NATO qoşunları
ilə hərbi uzlaşmaya nail olunmasına”
yönəlir. Azərbaycan xaricdə
sülhməramlı məqsədlər
üçün xüsusi
bölmələr hazırlayıb.
2008-ci ildə bu bölmələr eyni vaxtda üç sülhməramlı əməliyyata
cəlb edilib: KFOR
(Kosovo Qüvvələri), ISAF (Beynəlxalq Təhlükəsizliyə
Yardım Qüvvələri)
və Çoxmillətli
Qüvvələr (İraq).
Müasir beynəlxalq sülhməramlı
əməliyyatlar çoxfunksiyalı
və mürəkkəbdir. Onların uğuru
dövlətlərin əməliyyatların
planlaşdırılması və aparılmasının
bütün mərhələlərində
komanda və nəzarət vasitələrinə
cəlb edilməsindən
asılıdır. NATO
tərəfdaş dövlətləri
öz əməliyyatlarına
cəlb etmək üçün inkişaf
etmiş mexanizmə malikdir. 1999-cu ildən Siyasi-Hərbi Çərçivə sənədi
NATO-nun rəhbərlik etdiyi
SNT əməliyyatlarında NATO ilə Tərəfdaş dövlətlər arasında
əməkdaşlığı tənzimləyir. Bu sənədin məqsədi
NATO-nun gələcək əməliyyatlarına
qoşulan tərəfdaş
dövlətlərə əməliyyatlara
siyasi istiqamətin verilməsi və üzərində nəzarət
edilməsinə töhfə
vermək üçün
müvafiq imkanların
verilməsinin təmin
edilməsidir. Tərəfdaşlar ən yüksək siyasi səviyyə də daxil olmaqla
əməliyyatlar üzrə
siyasi məsləhətləşmə,
planlama və onların həyata keçirilməsində iştirak
edə bilərlər.
Bu mexanizmin vacib aspektlərindən biri tərəfdaşlara beynəlxalq
qərargahlarda vəzifələr
tutmaq imkanının verilməsidir. Bu, tərəfdaş
dövlətlərin əsl
tərəfdaşlıqda töhfəsinin
tanınması müttəfiqlər
və tərəfdaşlar
arasında etimadın
və anlaşmanın
yaradılması, onların
həmrəyliyinin gücləndirilməsi
üçün vacibdir.
Bütövlükdə, Azərbaycan NATO ilə ortaq maraq kəsb edən geniş spektrli məsələlər
üzrə siyasi dialoq aparır. Müxtəlif formatlarda və səviyyələrdə
aparılan dialoq çərçivəsində tərəfdaşlıq, regional təhlükəsizlik, Ermənistan-Azərbaycan,
Dağlıq Qarabağ
münaqişəsi, əməliyyatlarda
iştirak, Əfqanıstanla
bağlı məsələ,
meydana gələn təhlükəsizlik təhdidləri
və s. bu kimi aktual məsələlər
müzakirə olunur, eləcə də, praktiki əməkdaşlığın
vəziyyətinə qiymət
verilir. Qarşılıqlı anlaşmaya əsaslanan
yüksək səviyyəli
siyasi dialoq praktiki əməkdaşlıq
sahəsində tərəqqini
təşviq edir.
Təqdirəlayiq haldır ki,
Azərbaycanda dəfələrlə
səfərdə olan
NATO rəsmiləri əməkdaşlıqdan
razılıqlarını ifadə
ediblər. Digər tərəfdən,
Azərbaycanın regiondakı
rolunun və mövqeyinin güclənməsi
Alyansın ölkəmizə
olan marağını
daim artırır.
Azərbaycanın yerləşdiyi bölgədə
daha əhəmiyyətli
rol oynamasını
NATO rəhbərliyi də
yaxşı bilir və ona görə
ölkəmizlə əməkdaşlığa
böyük önəm
verir. Qeyd edək ki, həm Azərbaycan dövlətinin, həm də NATO-nun qarşılıqlı
münasibətlərə ciddi
önəm verməsinin
nəticəsində son illərdə
ölkəmizlə bu
qurum arasında əlaqələr daha da dərinləşib.
Müntəzəm olaraq Azərbaycanın
və NATO-nun yüksək
səviyyəli nümayəndə
heyətlərinin görüşləri
keçirilir və yeni əməkdaşlıq
imkanları müzakirə
edilir. Cari il yanvarın
15-də Prezident İlham
Əliyev Brüsselə
işgüzar səfəri
çərçivəsində NATO-nun Baş katibi Anders Foq Rasmussen ilə görüşüb. Görüşdə NATO-Azərbaycan əlaqələrinin
uğurla inkişaf etdiyini deyən Baş katib Əfqanıstanda həyata
keçirilən sülhyaratma
əməliyyatları zamanı
Azərbaycanın tranzit,
maliyyə yardımı
və digər sahələrdə göstərdiyi
dəstəyə görə
minnətdarlığını bildirib. NATO-nun Baş katibi Anders Foq Rasmussen Azərbaycanın
Avropanın enerji təhlükəsizliyinin, o cümlədən,
Qafqazda sülhün və təhlükəsizliyin
təmin edilməsi baxımından mühüm
ölkə olduğunu
deyib, əlaqələrimizin
bundan sonra da inkişaf edəcəyinə əminliyini
vurğulayıb.
Dövlət başçısı İlham Əliyev də Öz növbəsində, NATO-Azərbaycan əlaqələrinin müxtəlif sahələrdə uğurla inkişaf etdiyini deyib, Azərbaycanın Avropanın enerji təhlükəsizliyində fəal iştirak etməsinin önəmini vurğulayıb. NATO ilə əlaqələrin Azərbaycanın Avroatlantik strukturlara inteqrasiyasının mühüm tərkib hissəsi olduğunu deyən dövlətimizin başçısı əməkdaşlığın gələcəkdə də genişləndiriləcəyinə ümidvar olduğunu vurğulayıb.
Bir müddət öncə isə NATO-nun Baş katibinin yeni təyin olunmuş müavini Sorin Dukaru ölkəmizdə səfərdə olub. Bakıya səfəri çərçivəsində NATO rəsmisini Prezident İlham Əliyev qəbul edib.
Görüşdə NATO ilə Azərbaycan arasında tərəfdaşlıq əlaqələrinin artıq 20 illik tarixə malik olduğunu vurğulayan qonaq bu əlaqələrin inkişafının önəmini qeyd edib. Sorin Dukaru bildirib ki, ölkəmizə səfərinin əsas məqsədi NATO-nun “Sülh Naminə Tərəfdaşlıq” Proqramının 20 illik yubileyində və eləcə də, “Sülh və Təhlükəsizlik naminə elm” proqramı üzrə keçiriləcək informasiya günlərində iştirak etməkdir.
Dövlətimizin başçısı NATO-nun Brüsseldəki mənzil-qərargahında keçirdiyi uğurlu görüşləri, aparılan müzakirələri məmnunluqla xatırladıb. Əməkdaşlığımızın böyük tarixə malik olduğunu vurğulayan Prezident İlham Əliyev tərəfdaşlıq əlaqələrimizin müxtəlif sahələrdə, xüsusilə, enerji və Əfqanıstan ilə bağlı əməkdaşlıq sahəsində bundan sonra da davam etdiriləcəyinə ümidvar olduğunu bildirib. Beləliklə, sadalananlar bir daha onu deməyə əsas verir ki, Azərbaycan Avropaya inteqrasiya istiqamətində əhəmiyyətli addımlar atır. Qara Dəniz İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatı və digər beynəlxalq təşkilatlarla səmərəli əməkdaşlıq Azərbaycanın xarici siyasətinin prioritet istiqamətlərindən biridir.
Nardar BAYRAMLI
Yeni Azərbaycan.-2014.- 3 iyun.- S.8.