4 iyun Gəncə qiyamından 22 il ötür

Bu hadisədən sonra xalqımızın təkidli tələbi ilə Muxtar Respublikadan Bakıya gələn Ulu öndər Heydər Əliyev qısa müddətdə Azərbaycanda vətəndaş qarşıdurmasının qarşısını alaraq ölkədə sabitliyi və inkişafı təmin etdi

4 iyun 1993-cü il Gəncə hadisələrindən 22 il ötsə də, bu tarix heç vaxt yaddaşlardan silinməyəcək, dönə-dönə təhlil olunacaq. Əlbəttə ki, 4 iyun Gəncə qiyamı o dövrdə Azərbaycanın müstəqilliyini, bütövlüyünü istəməyən qüvvələr tərəfindən məqsədli şəkildə istiqamətləndirilən proseslərin məntiqi nəticəsi idi. Xalqımız, gənclərimiz bir daha belə acı hadisələrin təkrarlanmaması naminə həmin dövrü dərindən öyrənməlidirlər.

Məlum olduğu kimi, ötən əsrin 80-ci illərinin sonu, 90-cı illərinin əvvəli keçmiş ittifaqın dağılması dövrü idi və təəssüf ki, dağılma prosesi müəyyən konfliktlər, gərginliklər, xalqların öz müqəddəratını həll etmələrinə ciddi maneələr törədilməsi fonunda baş verirdi. Bu baxımdan ən ağrılı hadisələr məhz Azərbaycanda baş verdi. Belə ki, qonşu Ermənistan Moskvadakı havadarlarının, ilk növbədə keçmiş SSRİ-nin o zamankı rəhbəri Mixail Qorbaçovun dəstəyi ilə Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ ərazilərinə iddialar səsləndirməyə başladı. Sonradan Dağlıq Qarabağda silahlı dəstələr yerləşdirildi və həmin torpaqların zorla Azərbaycandan qoparılması üçün hərbi əməliyyatlara başlanıldı.

Keçmiş ittifaq rəhbərliyi Ermənistana kömək etməyin bir yolunu da məhz Azərbaycan daxilində demokratik ruhlu, sağlam qüvvələrin siyasi həyatdan uzaqlaşdırılmasında görürdü. Bu məkrli plana uyğun olaraq, respublikamızda iddialı görünən, amma heç bir siyasi səriştəsi olmayan, milli iradədən uzaq qüvvələrə dəstək verilməyə başlanıldı. Beləliklə də, bir tərəfdən Vəzirov və Mütəllibov qüvvələri, digər tərəfdən xalqla heç bir əlaqəsi olmayan Xalq Cəbhəsi müstəqillik ərəfəsində və müstəqilliyin ilk illərində ölkəmizdə situasiyanı daha da gərginləşdirdilər.

Xalqına, Vətəninə sıx tellərlə bağlı olan Ulu öndər Heydər Əliyevin məqsədli şəkildə böyük siyasətdən uzaqlaşdırılması, Onun tərəfdarlarına qarşı təqiblərin olması vəziyyəti tamamilə arzuolunmaz bir istiqamətə yönəldirdi. 1991-ci ildə Mütəllibovun, 1992-ci ildə Xalq Cəbhəsinin hakimiyyətə gəlməsi ilə respublikada vəziyyət daha da idarəolunmaz hal aldı. 1992-ci il mayın 14-də hakimiyyəti zorla ələ keçirən AXC-”Müsavat” iqtidarı ölkəni idarə etməkdə tamamilə səriştəsizlik nümayiş etdirirdi. İqtisadiyyat bərbad vəziyyətə düşmüşdü, hər hansı bir sosial inkişafdan söhbət gedə bilməzdi, ordu quruculuğu səriştəsiz və ölkənin milli maraqlarına zidd siyasət yeridən insanlara tapşırılmışdı. AXC-”Müsavat” hakimiyyətinin daxilində bir neçə qrup bir-biri ilə mübarizə aparırdı və o qrupların hərəsinin fərqli məqsədi var idi. Azərbaycan daxilində xarici kəşfiyyat orqanları istədikləri kimi hərəkət edir, daxili siyasətə ciddi təsir göstərə bilirdilər. Belə bir ağır durumda qarşıdurmalar 1993-cü ilin əvvəllərindən başlayaraq daha da artdı, hakimiyyətin özündə parçalanmalar daha intensiv hal aldı. Faktiki olaraq, Azərbaycan özünün müstəqilliyini itirmək və parçalanmaq dövrünə qədəm qoymuşdu. Ən qorxulu hal isə siyasi qarşıdurmanın artıq hərbi qarşıdurmaya çevrilməsi idi. Ordu faktiki olaraq bir neçə səhra komandirinin nəzarəti altına keçmişdi.

Hadisələrin belə gedişatı 1993-cü ilin 4 iyununda hakimiyyətin ayrı-ayrı qolları arasında hərbi qarşıdurmaya gətirib çıxartdı. Surət Hüseynovun başladığı 4 iyun qiyamı həm də Azərbaycanda AXC-”Müsavat” iqtidarının heç bir təsirə və rola malik olmadığının göstəricisi idi.

Yenicə müstəqilliyə qovuşan Azərbaycanda belə acınacaqlı situasiyanın yaranmasının əsas məsuliyyəti isə AXC-”Müsavat” iqtidarının üzərinə düşürdü. Səriştəsiz AXC-”Müsavat” hakimiyyəti vəziyyətin daha da ağırlaşmasına yol açan məntiqsiz qərarlar verməkdə davam edirdi. 1993-cü il iyunun 4-də Gəncədə sabiq korpus komandiri və AXC-”Müsavat” hakimiyyətinin Qarabağ üzrə xüsusi nümayəndəsi Surət Hüseynovun rəhbərlik etdiyi 709-cu briqadanın ləğvi ilə bağlı qərar imzalandı. O zamankı müdafiə naziri Dadaş Rzayevin imzaladığı bu əmrə və təslim olması barədə qərara tabe olmayan Surət Hüseynov tabeçiliyində olan qoşun hissəsinin Bakıya doğru istiqamət götürməsi əmrini verdi. Gəncədə, o cümlədən Bakıya qədər bəzi rayonlarda silahlı qarşıdurmalar baş verdi. Vəziyyət get-gedə ağırlaşırdı. 709-cu briqadanı tərksilah etmək üçün Gəncəyə göndərilən Milli Qvardiya hissələri ilə Surət Hüseynovun rəhbərliyi altında olan silahlı birləşmələr arasında döyüş baş verdi.

İyunun 5-də Ulu öndər Heydər Əliyevin rəhbərlik etdiyi Naxçıvan Ali Məclisi hadisə ilə əlaqədar bəyanat verdi. Bəyanatda gəncəlilərə müraciət edilərək onların imperiya nökərlərinə layiqli cavab verəcəklərinə, müstəqilliyimizi və gənc Azərbaycan dövlətini qoruyub saxlayacaqlarına böyük inam ifadə olunurdu. Hadisələrin bu fonunda xarici havadarları tərəfindən himayə olunan separatçı qüvvələr cənubda “Talış-Muğan Respublikası” elan etməyə səy göstərirdilər. Şimalda da bu cür qüvvələrin fəallığına təkan verilirdi. Ölkədə vətəndaş müharibəsinin başlanması və respublikanın parçalanması təhlükəsinin artması xalqın və müstəqil Azərbaycan dövlətinin gələcəyini sual altına qoymuşdu.

Bu cür çətin zamanda xalqın nəzər diqqəti Naxçıvana yönəlmişdi. Blokada şəraitində belə Muxtar Respublikanı qorumağı bacaran, Azərbaycanın xilaskarı Heydər Əliyev ölkənin, dövlətin, xalqın nicatı idi. Respublikanın hər yerində izdihamlı mitinqlər keçirilir, Ulu öndər Heydər Əliyevin təcili olaraq Azərbaycana rəhbərliyə gəlməsi tələb olunurdu. Bu, xalqın müdrik seçimi idi.

Ulu öndər bu dəfə də xalqın istəyinə biganə qalmayaraq çiyinlərini çox ağır yükün altına verməkdən çəkinmədi. Heydər Əliyev xalqın və respublikanın o vaxtkı rəhbərliyinin təkidli dəvətini qəbul edib, iyunun 9-da Bakıya gəldi, çox az zamanda Azərbaycanda vətəndaş müharibəsinin qarşısını ala bildi. Belə bir vaxtda Ümummilli lider Heydər Əliyevin Bakıya gəlişi respublika əhalisində gələcəyə böyük ümidlər yaratdı. Ümummilli lider hər şeyi yerli-yataqlı öyrəndikdən sonra Milli Məclisin növbəti iclasında Gəncə hadisələri barədə Öz qəti sözünü dedi: “Hadisələr dəhşətlidir, qan tökülüb, cinayət edilib. Bunlar araşdırılmalıdır və bütün qanunu pozmuş adamlar, cinayətdə iştirak etmiş, cinayəti təşkil etmiş adamlar, hansı tərəfdən asılı olmasına baxmayaraq qanun qarşısında məsuliyyət daşımalıdır”.

1993-cü il iyunun 15-də Ümummilli liderimiz Heydər Əliyev Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin Sədri seçildi. Beləliklə, Azərbaycan bir əsrdə ikinci dəfə müstəqillik əldə etdiyi bir məqamda tarixin təkrarına - müstəqilliyin itirilməsinə yol vermədi. Məhz Ümummilli liderimiz Heydər Əliyev müasir Azərbaycan dövlətinin varlığını qorudu.

Prezident İlham Əliyevin vurğuladığı kimi, Azərbaycan xalqının böyük xoşbəxtliyi ondan ibarət idi ki, xalqımız həlledici anlarda düzgün seçim etmişdir, müdriklik göstərmişdir və Ulu öndərə üz tutub Onu hakimiyyətə dəvət etmişdir. Əgər Heydər Əliyev o illərdə Azərbaycan rəhbərliyinə gəlməsəydi, ölkə tamamilə dağıla bilərdi.

Beləliklə, Azərbaycan tarixinə faciəvi 4 iyun günündən sonra 15 İyun - Qurtuluş Günü yazıldı. Bu gün ölkəmizin hər bir vətəndaşı güclü Azərbaycanla qürur duyur. Ölkəmizdə Ümummilli lider Heydər Əliyevin əsasını qoyduğu siyasəti Prezident İlham Əliyevin uğurla davam etdirməsi xalqımızda gələcəyə böyük inam doğurur. Dövlət başçısının rəhbərliyi ilə ardıcıllıqla həyata keçirilən məqsədyönlü siyasət sayəsində respublikamız qısa müstəqillik tarixində dünyada ən yüksək sürətlə inkişaf edən ölkəyə çevrilib. Respublikamızın iqtisadi, maliyyə potensialı genişlənib, beynəlxalq nüfuzu əhəmiyyətli dərəcədə artıb. Qısa müstəqillik tarixində Azərbaycan dünyanın 155 ölkəsinin dəstəyini qazanaraq 2012-2013-cü illərdə BMT TŞ-nin qeyri-daimi üzvü seçilib, ötən il Avropa Şurası Nazirlər Komitəsinə uğurla sədrlik edib. Hazırda respublikamız Cənubi Qafqazın lider dövləti statusunu inamla daşıyır. Bölgədə Azərbaycanın təşəbbüsləri və iştirakı olmadan hər hansı layihəni reallaşdırmaq mümkün deyil. Bu gün Azərbaycan yeni neft strategiyasının uğurla reallaşdırılması sayəsində bölgənin enerji xəritəsini tamamilə dəyişməyə nail olub, həmçinin, Avropanın enerji təhlükəsizliyində böyük çəkiyə malik bir ölkəyə çevrilib. Qürur hissi ilə deyə bilərik ki, hazırda ayrı-ayrı Avropa ölkələrinin neft məhsullarına olan tələbatının təxminən 30 faizi, bəzi hallarda isə daha çox hissəsi məhz Azərbaycanın hesabına ödənilir. Yeni strateji layihə olan “Cənub” qaz dəhlizinin işə düşməsi ilə ölkəmizin Avropanın enerji təminatında rolu daha da artacaq. Azərbaycanın iştirakı ilə, həmçinin, bölgənin nəqliyyat xəritəsi yenilənir.

Azərbaycanın qısa müstəqillik tarixində qazandığı belə uğurların siyahısı kifayət qədər uzundur. Müstəqilliyimizi möhkəmləndirən, Azərbaycanı dünyada nüfuzlu dövlətə çevirən nailiyyətlərimizin təməli isə Ümummilli lider Heydər Əliyevin 15 iyun 1993-cü ildə Azərbaycanın siyasi hakimiyyətinə qayıdışı ilə qoyulub. Buna görə də Azərbaycan xalqı Ulu öndərin Vətənin ağır günündə məsuliyyətdən çəkinməyərək respublikada rəhbərliyə gəlməsini və qısa müddətdə böyük uğurlara imza atmasını həmişə minnətdarlıq hissi ilə xatırlayacaq.

Mübariz ABDULLAYEV

Yeni Azərbaycan .-2015.- 4 iyun.- S.4.