Suraxanı rayonunun sosial-iqtisadi inkişafı: real vəziyyət və perspektivlər

Son illərdə Azərbaycanın sürətlə yenilənməsini, öz ənənələrini və milli dəyərlərini qorumaqla hər cəhətdən müasirləşməsini paytaxtın Suraxanı rayonunun timsalında da aydın izləmək mümkündür. Ölkənin digər bölgələri kimi, Bakının bu inzibati-ərazi vahidi də quruculuğun, yeniləşmənin, dinamik inkişafın, insanların gün-güzəranının, təhsilin, səhiyyə xidmətinin səviyyəsinin yüksəlməsinin ünvanına çevrilib.

Tarixilik və müasirlik Suraxanının timsalında əla harmoniya yaradır

Suraxanı rayonu 1920-ci ilin may ayında yaradılıb. Ərazisi 122 kvadratkilometrə çatan rayonun əhalisinin sayı 210,5 min nəfərdir. Suraxanı rayonu özündə 6 inzibati ərazi vahidini - Əmircan, Bülbülə, Qaraçuxur, Hövsan, Yeni Suraxanı, Zığ qəsəbələrini birləşdirir.

Suraxanı rayonu barədə söhbət açarkən ilk növbədə onun tarixiliyi göz önündə canlanır. Tarixilik və müasirlik rayonun timsalında əla harmoniya yaradır, desək, əsl həqiqəti ifadə etmiş olarıq. Azərbaycanın odlar yurdu olmasını, xalqımızın odu müqəddəs saymasını simvolizə edən abidələrdən biri - “Atəşgah” məbədi məhz Suraxanıda yerləşir.

Od məbədi olan “Atəşgah” Bakının 30 kilometrliyində, Abşeron yarımadasının Suraxanı qəsəbəsinin cənub-şərq hissəsində XVII-XVIII əsrlərdə yanan ərazidə inşa olunub. Abidənin cəmi 5 əsr yaşı olsa da, onun inşası üçün yerdən od çıxan ərazinin seçilməsi və simvolizə etdiyi məna xalqımızın bu günədək gəlib çatan inanclarının tarixin daha dərin qatlarına gedib çıxdığını və beləliklə də, Azərbaycanın yaşayış məskəni kimi qədimliyini, özünəməxsusluğunu təsdiqləmək baxımından çox önəmlidir. Təsadüfi deyil ki, bu gün “Atəşgah” məbədi Azərbaycanı dünyada tanıdan Qız qalası, Şirvanşahlar sarayı, Şəki Xan sarayı, Möminə xatun türbəsi kimi möhtəşəm abidələr sırasında yer alır.

“Atəşgah” məbədi Dövlət Tarix-Memarlıq Qoruğu UNESCO-nun “Dünya irsinin ilkin siyahısı”na daxil edilib. Prezident İlham Əliyevin 1 iyul 2009-cu il tarixli müvafiq Sərəncamına əsasən məbəd və məbədətrafı ərazilərin abadlaşdırılması həyata keçirilib, bir sıra yenidənqurma işləri aparılıb. Qoruğun sahəsi 4,2 min kvadratmetrdən 15 min kvadratmetrə qədər genişləndirilib.

Əlamətdar haldır ki, ötən ilin yayında Bakının böyük uğurla ev sahibliyi etdiyi Birinci Avropa Oyunlarının məşəli də məhz “Atəşgah” məbədindən götürülüb. Müəyyən olunmuş qaydalara görə, gələcək Oyunların məşəli də elə burada alovlandırılacaq. Beləliklə, qədim Odlar Yurdunun bir parçası olan Suraxanıdan Yer üzünün müxtəlif məkanlarına daimi olaraq alov, istilik, hərarət göndəriləcək ki, bu da indiki narahat dünyada xüsusi rəmzi məna daşıyır.

Suraxanının özünəməxsusluğu yalnız “Atəşgah” məbədi ilə məhdudlaşmır. Azərbaycanın neft diyarı kimi tanınmasında da bu rayonun xüsusi rolunu qeyd etmək lazımdır. Ölkəmizdə və dünya miqyasında quruda sənaye üsulu ilə neftçıxarmanın əsası da məhz Suraxanıda 1904- cü ildə qoyulub. Həmin vaxtdan bəri Suraxanı neftçiləri burada neft hasilatı sahəsində yaranan zəngin ənənələri inamla davam etdirirlər.

Rayonun sənaye potensialı ilbəil genişlənir

Rayonun iqtisadiyyatı sənayeyönümlüdür. Neftçıxarma Suraxanı rayonunun paytaxtımızın sənaye mərkəzlərindən biri kimi formalaşmasına öz təsirini göstərib. Rayon ərazisində 1880-ci ildə dəmir yolu xətti çəkilib və indi də fəaliyyət göstərir. Rayonda 58 iri sənaye müəssisəsi mövcuddur. Hazırda rayonda neft sənayesi sahəsində “Absheron Operating Company Limited”, “Bahar Energy Operating Company LTD”, “Surakhani Oil Operating Company S.A.” şirkətləri, “Qazmaservis və Logistika” idarəsi, Tamponaj və layların neft veriminin artırılması idarəsi, Dalma qurğularının təmiri və kirayəsi üzrə eksperimental istehsalat müəssisəsi uğurla fəaliyyət göstərərək ölkəmizin yeni neft strategiyasının reallaşdırılmasına özlərinin sanballıı töhfələrini verirlər.

Rayonun sosial-iqtisadi inkişaf dinamikasında, bir qayda olaraq, sənaye sektorunun göstəriciləri xüsusi yer tutur. Bu tendensiya ötən ildə də dəyişməz qalıb. Belə ki, 2015-ci ilin 9 ayı ərzində Suraxanı rayonunda 198,1 milyon manat həcmində sənaye məhsulu istehsal edilib. Bəhs olunan dövrdə əsas kapitala yönəldilən investisiyaların həcmi 30,2 milyon manat təşkil edib, o cümlədən rayon miqyasınada 34,2 milyon manatlıq tikinti-quraşdırma işləri həyata keçirilib.

Suraxanıda qış fəsadlarsız keçir

Xalqımızın illərin sınağından çıxan gözəl adəti var: Qışın ehtiyatını hələ havalar isti ikən görərlər. Bu mənada Suraxanı rayonunda qışa hazırlıqla bağlı görülən genişmiqyaslı tədbirlər təqdirəlayiqdir. Suraxanı rayonunda qışa hazırlıq tədbirlərinin həyata keçirilməsi rayon İcra Hakimiyyəti başçısının müvafiq sərəncamına əsasən yaradılan qərargah tərəfindən tənzimlənib. Bu məqsədlə ayrıca plan hazırlanaraq həyata keçirilib.

Qeyd edək ki, Suraxanı rayonunda “Azəristiliktəchizat” ASC-nin 9, 12 və 17 saylı İstilik Sistemləri İstismar sahələri fəaliyyət göstərir. Bütün qazanxana və istilik məntəqələrində cari profilaktik təmir işləri vaxtında başa çatdırılaraq qışa hazır vəziyyətə gətirilib. Qazanxanalarda olan nasoslar, elektrik mühərrikləri təmir olunub, qazanlar və istilik mübadilə aparatları mexaniki və kimyəvi üsulla təmizlənib, qazanlarda istismarın etibarlılığını təmin etmək üçün nəzarət ölçü cihazlarının və elektrik avadanlıqlarının dəyişdirilməsi və sazlanması həyata keçirilib. Magistral və məhəllədaxili istilik xətləri təzyiqlə yoxlanılaraq sınaqdan keçirilib və problem yarada biləcək istilik xətləri dəyişdirilərək yeniləri ilə əvəzlənib.

Eyni zamanda, rayon Enerji Təchizatı və Satışı İdarəsi tərəfindən payız-qış mövsümünə hazırlıqla əlaqədar bir sıra təxirəsalınmaz tədbirlər həyata keçirilib. Tədbirlər planının icrası çərçivəsində, əhalinin fasiləsiz elektrik enerjisi ilə təmin edilməsi məqsədilə yeni kompleks transformator məntəqələri inşa edilib, mövcud olanlar isə daha güclü müasir avadanlıqlarla təchiz olunub. Qaz təsərrüfatında da geniş həcmli işlər görülüb, müxtəlif diametrli borularla 6,54 kilometr qaz xətti çəkilib. Su və kanalizasiya təchizatı sahəsində 353 paqonmetr uzunluğunda 2000-2500 mm diametrli kanalizasiya kollektorları və tunellər tikilib, müxtəlif diametrli borularla 2250 paqonmetr su, 2300 paqonmetr kanalizasiya xətləri çəkilib.

Rayon abadlıq-quruculuq meydanına çevrilib

Son illərdə qəsəbələrdə intensiv şəkildə həyata keçirilən işlərə istinadən Suraxanı rayonunun quruculuq-abadlıq meydanına çevrildiyini söyləmək mümkündür. Artıq tarixə dönən 2015-ci ildə rayon İcra Hakimiyyətinin təşkilatçılığı ilə rayonun idarə və müəssisələri tərəfindən Səttar Bəhlulzadə, İlqar Məmmədov, Şahin Məhərrəmov, Oqtay Əliyev və Xanlar Ələkbərov küçələrində yaşayış və qeyri-yaşayış obyektlərinin fasadları və hasarları yenidən qurularaq aqlay daşları ilə üzlənib, eyni zamanda qaz, elektrik, telefon və digər yerüstü kommunikasiya xətləri yerin altına salınıb. Qısa dövr ərzində Əmircan qəsəbəsindəki unudulmaz şairimiz Tofiq Bayramın adını daşıyan park əsaslı şəkildə yenidən qurulub, Bülbülə qəsəbəsində 24 saylı poliklinikanın qarşısında yeni park salınıb, Səttar Bəhlulzadə, İlqar Məmmədov və Xanlar Ələkbərov küçələrində ümumilikdə 12,0 min kvadratmetr yaşıllıq salınıb. Bundan başqa, Səttar Bəhlulzadə və Oqtay Əliyev küçələrində 27,7 min kvadratmetr sahəyə asfalt döşənib, 5042 paqonmetr səki daşı düzülüb, 3252 kvadratmetr səki asfaltlanıb, küçələrin işıqlandırılması üçün 2707 metr elektrik kabeli çəkilib, işıq dirəkləri və çilçıraqlar quraşdırılıb.

Rayonda sosial təyinatlı obyektlərin inşasına və yenidən qurulmasına da böyük diqqət yetirilir. Cari ilin əvvəlindən bəri Qaraçuxur qəsəbəsində 146 saylı orta məktəb üçün 25 əlavə sinif otağından ibarət tədris korpusu, idman və akt zalları tikilərək istifadəyə verilib, Əmircan qəsəbəsində 5 saylı və Yeni Günəşli yaşayış sahəsində 262 saylı uşaq bağçaları əsaslı təmir olunub, Qaraçuxur və Bülbülə qəsəbələrində idman zallarının, Yeni Günəşli “V” yaşayış sahəsində idman meydançasının, Əmircan qəsəbəsində 100 yerlik uşaq bağçasının, Yeni Günəşli “D” yaşayış sahəsində şahmat məktəbinin tikintisi davam etdirilib.

Vətəndaşların müraciətləri ciddi nəzarətdə saxlanılır

Suraxanı rayonunda müvafiq qurumların öz fəaliyyətlərini Prezident İlham Əliyevin ölkədə həyata keçirdiyi məqsədyönlü siyasətə uyğun qurması xüsusi məmnunluq doğurur. Cəmiyyətdən gələn sosial sifarişlərin operativ qaydada araşdırılaraq onların icrasının təmin olunması rayonda artıq ənənə halını alıb. 2015-ci ildə yeniləşən internet saytı, elektron poçt ünvanı, “Qaynar xətt” telefonu kimi mütərəqqi əlaqə və informasiya vasitələrindən, yerlərdə quraşdırılmış “Şikayət və təkliflər” səyyar poçt qutularından geniş istifadə edilib, elektron poçt ünvanına daxil olmuş əsasən sual və təklif xarakterli 200-dən çox elektron məktub cavablandırılıb.

Bəhs olunan dövrdə RİH başçısı tərəfindən 759 vətəndaş qəbul edilib. Rayon İcra Hakimiyyəti başçısının ümumilikdə 1715 nəfər sakinin iştirakı ilə keçirilmiş 27 səyyar görüş-qəbulunda qaldırılan məsələlərə və təkliflərə əsasən aidiyyəti idarə və təşkilatların rəhbərlərinə müvafiq tapşırıqlar verilib. Qeyd edək ki, bütün bu tədbirlər rayon sakinlərində vətəndaş məmnunluğu yaradır.

Ekoloji problemlər də həllini tapır

Son illərdə Suraxanı rayonunun müsbət mənzərəsini səciyyələndirən əsas cəhətlərdən biri də vaxtilə ana təbiətə vurulan ziyanın indi ardıcıllıqla aradan qaldırılması ilə bağlıdır. Təəssüf doğuran haldır ki, uzun illər ərzində rayondakı mədənlərdən böyük həcmlərlə neft hasil edilsə də, ətraf mühit amili unudulub. Hazırda rayonda ekoloji problemlərə yanaşmada, sözün əsl mənasında, dönüş yaranıb. Son vaxtlarda rayonun əməliyyat şirkətləri tərəfindən lay suları və neftlə çirklənmiş 8,17 hektar torpaq sahəsi təmizlənərək texniki rekultivasiya olunub, ümumi sahəsi 5,0 hektar olan müxtəlif ölçülü 24 ədəd gölməçə qurudulub, 30 ədəd quyunun işçi meydançası və quyuətrafı sahələri neft tullantılarından təmizlənib, neft kollektorları təmir olunub. Eyni zamanda, dövlət başçısının müvafiq sərəncamlarına və qəbul edilmiş Dövlət Proqramına əsasən Bakı şəhərində mövcud olan göllərin, o cümlədən Bülbülə və Zığ göllərinin təmizlənməsinə, ətraflarının abadlaşdırılmasına başlanılıb.

Heydər Əliyev Fondunun vitse-prezidenti, İDEA İctimai Birliyinin rəhbəri Leyla xanım Əliyevanın təşəbbüsü ilə həyata keçirilən “Ümumrespublika Yaşıllaşdırma marafonu” çərçivəsində ötən ildə də ağacəkmə kampaniyası davam etdirilib. Marafon çərçivəsində rayonun idarə və müəssisələrinin kollektivlərinin iştirakı ilə 11 ümumrayon iməciliyi keçirilərək 7,4 mindən artıq ağac əkilib.

Mübariz ABDULLAYEV

Yeni Azərbaycan.- 2016.- 6 dekabr.- S.4