Regionlarda tütünçülüyün inkişafı ölkənin ixrac imkanlarını daha da artıracaq

Qarşıya perspektivdə respublika üzrə tütün istehsalını 3 dəfə artıraraq ildə 10 min tona çatdırmaqla bağlı mühüm vəzifə qoyulub

Yeni şəraitdə Azərbaycanın regionlarında aqrar sektorda istehsal və ixrac imkanlarının genişləndirilməsi diqqət mərkəzində saxlanılır. Qarşıya kənd təsərrüfatının intensiv metodlarla inkişafı hesabına ixracqabiliyyətli məhsul istehsalını artırmaqla dünya birjalarında neftin kəskin ucuzlaşması fonunda ölkəmizə valyuta daxilolmalarının azalmasını əhəmiyyətli dərəcədə kompensasiya etməklə bağlı mühüm vəzifə qoyulub. Prezident İlham Əliyev “Azərbaycan Respublikası regionlarının 2014-2018-ci illərdə sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət Proqramı”nın icrasının üçüncü ilinin yekunlarına həsr olunan konfransdakı nitqində respublikamızda aqrar sektorda ixrac imkanlarını iki dəfə artırmağın real hədəf olduğunu nəzərə çatdıraraq vurğulayıb: “Biz kənd təsərrüfatı məhsullarının ixracını iki dəfə artıra bilərik. Bu, real hədəfdir, biz buna nail olmağa çalışmalıyıq. Beləliklə, ölkəmizə daha çox valyuta gələcək, manat öz sabitliyini qoruyacaq, neftdən asılılıq azalacaq və iş yerləri yaradılacaq, sahibkarlıq inkişaf edəcək”.

Azərbaycan aqrar sektorda geniş ixrac imkanlarına malik olan ölkədir

Respublikamızda regionların ixrac imkanlarının genişləndirilməsinin diqqət mərkəzində saxlanılması heç də təsadüfi deyil. Azərbaycanın coğrafi-iqlim xüsusiyyətləri elədir ki, ölkəmiz xarici istehlak bazarlarına böyük həcmlərdə kənd təsərrüfatı məhsulları çıxarmaq imkanına malikdir. Respublikamıza üstünlük qazandıran həm də o amildir ki, ölkəmiz geniş istehlak bazarları ilə əhatə olunub. Həmin bazarlarda Azərbaycanın aqrar sektorunda yetişdirilən yüksəkkeyfiyyətli məhsulları yaxşı tanıyırlar. Məlumdur ki, xarici bazarlarda bir sıra hallarda istehlakçılara geni dəyişdirilmiş məhsullar təklif olunur. Respublikamızda isə belə məhsullar, ümumiyyətlə, yetişdirilmir. Buna görə də alıcılar Azərbaycan brendi ilə bazarlara çıxarılan məhsulları yüksək qiymətləndirirlər.

Xarici istehlak bazarlarında Azərbaycan mənşəli kənd təsərrüfatı məhsullarına getdikcə artan tələbatı qarşılamaq və ixrac həcmlərini artırmaq məqsədilə ölkənin bütün regionlarında məqsədyönlü tədbirlər həyata keçirilir. 2016-cı ildə Azərbaycanın aqrar sektorundan ixracın həcmi əvvəlki illə müqayisədə 73 milyon və ya 20,7 faiz artaraq 426 milyon ABŞ dolları təşkil edib. Respublikamızdan meyvə ixracının artması xüsusi məmnunluq doğurur. Dövlət dəstəyi sayəsində ölkə miqyasında meyvə bağlarının sahəsi genişlənib, bu istiqamətdə intensiv təsərrüfatçılıq metodlarının tətbiqinə başlanılıb. Nəticədə, regionlarda meyvə istehsalı və ixracı əhəmiyyətli dərəcədə artıb. 2016-cı ildə sahələrdən 883,7 min ton meyvə və giləmeyvə yığılıb. Son bir ildə respublikamızdan xarici bazarlara meyvə ixracı 244 milyon dollara çatıb ki, bu da 2015-ci illə müqayisədə meyvə ixracının 24 milyon ABŞ dolları həcmində artması deməkdir.

İntensiv metodların tətbiqinin əhatə dairəsinin genişləndirilməsi, həmçinin dövriyyəyə yeni torpaqların cəlb edilməsi hesabına ölkənin aqrar sektorundan ixrac həcmlərini daha da artırmaq mümkündür. Ötən ildən başlayaraq respublikamızda ixrac tutumu yüksək olan texniki bitkilərin becərilməsinə böyük diqqət göstərilir. 2016-cı ildə ayrı-ayrı bölgələrdə 51 min hektarda pambıq əkilib və 90 min tona yaxın məhsul tədarük edilib. Cari ildə isə 100-120 min hektarda pambıq əkiləcək və təxminən 200 min ton məhsul tədarükü proqnozlaşdırılır.

Yeni şəraitdə respublikamızda baramaçılıq da perspektivli sahələrdən biri kimi müəyyənləşdirilib. Ötən il ölkə miqyasında baramaçılığın keçmiş şöhrətinin dirçəldilməsi istiqamətində zəruri tədbirlər həyata keçirilib. Əgər 2015-ci ildə ancaq bir rayonda - Şəkidə 200 kiloqramdan bir qədər çox barama istehsal edilibsə, 2016-cı ildə 25 rayonda 70 ton barama tədarük olunub. Ölkə miqyasında cari ildə 120 ton, 2019-cu ildə isə 1300 ton barama tədarükü nəzərdə tutulub.

Regionlarda gəlirli sahələrdən biri də tütünçülükdür

Aqrar sektorda kifayət qədər gəlirli sahələrdən biri də tütünçülükdür. Yeni şəraitdə bu sahəyə diqqətin artırılması böyük perspektiv vəd edir. Tütünçülük respublikamızda əsasən Qax, Balakən, Zaqatala kimi rayonlarda geniş yayılıb. Hazırda respublikamızda tütünün əkini ilə 4 şirkət - “Araz”, “İntertabako”, “İlham”, “Tobako hause” MMC kimi qurumlar məşğul olur. Bu 4 şirkət məhsul istehsalçıları ilə müqavilə bağlayaraq ayrı-ayrı regionlarda tütün əkini həyata keçirir. 2016-cı ildə respublikamızda 2500 hektarda tütün əkilib.

Respublikanın ən böyük tütünçülük rayonu sayılan Şəkidə bu sahənin inkişaf etdirilməsi istiqamətində həyata keçirilən tədbirlər artıq müsbət nəticə verməkdədir. Belə ki, 2016-cı ildə rayonda quru tütün istehsalı əvvəlki illə müqayisədə 632 ton artaraq 2440 ton təşkil edib. Tütün əkini sahələri isə 2015-ci illə müqayisədə 189 hektar artırılaraq 785 hektara çatdırılıb.

Ötən il rayonun təsərrüfatlarında əsasən iki növ - “İnter Tobacco” MMC tərəfindən “Virciniya” növlü ətirli tütün, fermerlərin özləri tərəfindən isə ənənəvi sortlardan olan “İtiyarpaq” tütün növü yetişdirilib. Mövsüm ərzində plantasiyalardan 4627 ton ətirli tütün yarpağı yığılaraq qurudulmaq üçün yaş halda MMC-nin rayonda fəaliyyət göstərən tütün istehsalı və emalı məntəqəsinə təhvil verilib. “İtiyarpaq” növlü tütün isə fermerlərin özləri tərəfindən qurudulduqdan sonra tədarük məntəqələrinə təhvil verilib. Prezident İlham Əliyev bəyan edib ki, respublikada tütün istehsalı üç dəfə artırılmalıdır: “Tütünçülüklə bağlı müvafiq göstərişlər verilib. Biz tütünün istehsalını üç dəfə artırmalıyıq. Əlbəttə ki, xarici bazarları müəyyən etməklə paralel olaraq, tütün istehsalı 10 min tona çatdırılmalıdır. Biz həm ölkə daxilində istehsalı artırmalıyıq, eyni zamanda, xarici bazarlara çıxış əldə etməliyik. Bu istiqamətdə artıq müvafiq tapşırıqlar verilib, kontraktlar bağlanıb. Bu da çox gəlirli bir sahədir”.

Bölgələrdə tütün şitillərinin sahələrə köçürülməsinə başlanılıb

Respublikanın bir sıra bölgələri kimi, Zaqatalada da tütünçülüyün geniş inkişaf perspektivləri var. Cari mövsümdə Zaqatala rayonunda tütün əkini sahələrinin ötən illə müqayisədə 100 hektara yaxın artırılaraq 700 hektara çatdırılması nəzərdə tutulur. Əkin sahələrinin 637 hektarına “Virciniya” növlü ətirli, 63 hektarına isə yerli tütün sortları əkiləcək.

Rayonun tütünçülük təsərrüfatlarında aprelin 10-dan etibarən “İnter-Tobacco” MMC-nin tütün istehsalı və emalı məntəqəsinin istixana təsərrüfatında yetişdirilmiş tütün şitillərinin sahələrə köçürülməsi prosesinə başlanılıb. Tütün şitilləri MMC-yə məxsus xüsusi texnikanın köməyi ilə sahələrə köçürülür.

Xatırladaq ki, 2016-cı ildə Zaqatala rayonunun təsərrüfatlarında 601,5 hektar sahədə tütün əkilib, 528 ton quru tütün istehsal olunub. Ənənəvi sahələrdən olan tütünçülüyün inkişaf etdirilməsi ilə bağlı həyata keçirilən tədbirlər kənd əhalisinin məşğulluğunun təmin edilməsinə də müsbət təsir göstərib. Belə ki, 2016-cı ildə rayonda tütünçülük sahəsində 1200 nəfərə yaxın istehsalçı çalışıb.

Bu il Balakən rayonunun təsərrüfatlarında 520 hektar sahədə tütün əkilməsi nəzərdə tutulur. Cari mövsümdə balakənli fermerlər 242 hektar sahədə “Virciniya” növlü ətirli, 8 hektarda “Berley”, 270 hektar sahədə isə yerli tütün sortları yetişdirəcəklər. Bir neçə gündür ki, fermer təsərrüfatlarında tütün şitillərinin sahələrə köçürülməsi prosesinə başlanılıb. İlk günlər təsərrüfatlarda 10 hektara yaxın sahəyə tütün şitilləri köçürülüb və bu iş sürətlə davam etdirilir.

Talalar kəndindən olan fermer Nurlan Əhmədov builki mövsümdə 39 hektar sahədə tütün yetişdirməyi qarşısına məqsəd qoyub. Püştətala kənd sakini Şamsu Bayramova isə ötən il olduğu kimi bu il də 5 hektar sahədə “Berley” növlü tütün əkməyi planlaşdırır. Gərəkli kəndindən olan fermer İslam Muradov əsasən qarğıdalı istehsalı ilə məşğul olsa da artıq ikinci ildir ki, tütün əkininə də maraq göstərir. Fermer cari mövsümdə 6 hektar sahədə tütün yetişdirəcək.

Qeyd edək ki, iyirmi illik fasilədən sonra ötən il Balakən rayonunda yenidən tütün yetişdirilməsinə başlanılıb. 2016-cı ildə rayonda 501 hektar sahədə tütün əkilib. Balakənli fermerlər keçən il 1150 ton yaşıl tütün kütləsi və 96,3 ton quru tütün istehsal ediblər.

Mütəxəssislərin qənaəti belədir: Ölkədən xammal yox, hazır məhsul ixrac edilməlidir

İndiki dövrdə tütün becərilməsindən son məhsul istehsalınadək bütün zəncirin respublikada qurulması olduqca vacib məsələlərdəndir. Mütəxəssislərin qənaəti belədir ki, ölkədən xammal yox, hazır məhsul ixrac edilməlidir. Əkinçilik Elmi-Tədqiqat İnstitutunun aparıcı elmi işçisi, ekspert Bəhlul Abbasov tütünçülüyün inkişaf strukturunun təkmilləşdirilməsinə, klasterlərin yaradılmasına ehtiyac olduğunu deyib. O, tütünün respublikamızda son məhsula qədər emal olunmasının vacibliyinə diqqət çəkərək bildirib ki, respublikamızda 7 tütün emalı müəssisəsi fəaliyyət göstərir, “European Tobacco” tütün kombinatı, Zaqatalada və Naxçıvanda siqaret istehsal edən fabriklər mövcuddur. “Təkcə xammal deyil, hazır siqaret məhsulları da ixrac edilməlidir. Bunun üçün imkanlar, torpaq-iqlim şəraiti, kifayət qədər işçi qüvvəsi var. Əgər belə struktur formalaşarsa, tütünçülükdən milyonlarla dollar gəlir götürmək mümkün olar”, - deyə Bəhlul Abbasov vurğulayıb.

Mübariz ABDULLAYEV

Yeni Azərbaycan.- 2017.- 13 aprel.- S.7