Regionlarda baramaçılığın inkişafında yeni mərhələ başlayıb

Müvafiq Dövlət Proqramında Azərbaycanda 2025-ci ilədək yaş barama istehsalı həcminin 6 min tona çatdırılması nəzərdə tutulur

Neftin aşağı gəlirli dönəmində Azərbaycanın inkişafın ardıcıllığını təmin etmək məqsədilə müəyyənləşdirdiyi əsas hədəflərdən biri qeyri-neft sektorunda, o cümlədən də aqrar sahədə istehsal və ixrac imkanlarının artırılmasına nail olmaqdan ibarətdir. Bu məqsədlə regionlarda genişmiqyaslı tədbirlər həyata keçirilir. Regionlarda iqtisadi aktivliyin təmin olunması və beləliklə də yeni istehsal imkanlarının yaradılmasına hesablanan tədbirlər sırasında təsərrüfatçılıq sahəsində bölgələrdə tarixən formalaşan ənənələrin dirçəldilməsi də xüsusi aktuallıq daşıyır. Ötən ildən başlayaraq respublikanın bölgələrində böyük əmək tutumuna malik texniki bitkilərin becərilməsinə, o cümlədən də baramaçılığın inkişaf etdirilməsinə xüsusi qayğı göstərilir.

Regionlarda baramaçılıq sahəsində ənənələr dirçəldilir

Azərbaycanın regionlarında kifayət qədər gəlirli sahə olan baramaçılığın inkişafı üçün hər cür imkan var. Burada ilk növbədə ölkəmizdə tarixən formalaşan ənənələri qeyd etmək lazımdır. Respublikanın 30-dan çox inzibati-ərazi vahidində, o cümlədən də Şəki-Zaqatala, Kür-Araz, Yuxarı Qarabağ və Naxçıvanın düzən və dağətəyi zonalarında yerli əhalinin baramaçılıq sahəsində zəngin təcrübəsi var. Yeni şəraitdə bu ənənələri dirçəltməklə ölkənin ayrı-ayrı bölgələrində baramaçılığı güclü şəkildə inkişaf etdirmək mümkündür.

Hazırda baramaçılıq respublikanın 38 rayonunda inkişaf etdirilir. Ölkədə baramaçılığın inkişafı məqsədilə ilkin mərhələdə Çin Xalq Respublikasından gətirilən ipəkqurdu toxumları Qax Damazlıq İpəkçilik Stansiyasında inkubasiya edilərək respublikanın 20-dən çox rayonundan olan fermerlərə pulsuz paylanılıb. Baramaçılığın inkişafının stimullaşdırılmasında yaş baramanın satış qiymətinin fermerlərin mənafelərinə uyğun şəkildə tənzimlənməsi də mühüm rol oynayır. Belə ki, yaş baramanın tədarük qiyməti üç dəfə artırılıb. Barama istehsalı ilə məşğul olan şəxslərə emal müəssisələrinə təhvil verdikləri baramanın hər kiloqramına görə 5 manat məbləğində subsidiyanın verilməsi bu sahəyə marağı əhəmiyyətli dərəcədə artırıb.

Ölkədə baramaçılığın inkişafından söhbət açarkən Prezident İlham Əliyevin baramaçılığın maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsi, bu sahədə zəruri infrastrukturun yaradılması məqsədilə imzaladığı sənədlərin önəmini xüsusi qeyd etmək lazımdır. Dövlət başçısının “Azərbaycan Respublikasında ipəkçiliyin inkişafına dövlət dəstəyi haqqında” 2016-cı il 15 sentyabr tarixli və “İpəkçiliyin və fındıqçılığın inkişafına dövlət dəstəyinin gücləndirilməsi ilə bağlı əlavə tədbirlər haqqında” 2016-cı il 16 noyabr tarixli sərəncamları bu sahənin potensial imkanlarından səmərəli istifadə edilməsinə, barama istehsalı ilə bağlı əhalinin məşğulluğunun artırılmasına və sosial rifahının daha da yaxşılaşdırılmasına şərait yaradıb. Bundan başqa, Prezident İlham Əliyevin “Azərbaycan Respublikasında ipəkçiliyin maddi-texniki bazasının yaxşılaşdırılması ilə bağlı əlavə tədbirlər haqqında” 2017-ci il 19 may tarixli və “İpəkçiliyin inkişafına dövlət dəstəyinin davam etdirilməsi ilə bağlı tədbirlər haqqında” 2017-ci il 6 oktyabr tarixli sərəncamlarına uyğun olaraq, Qax Damazlıq İpəkçilik Stansiyasının bərpası, əlavə istehsal sahələrinin yaradılması və müasir avadanlıqlarla təchiz olunması, habelə tut (çəkil) tinglərinin və barama toxumlarının tədarük edilməsi və məhsul istehsalçılarına əvəzsiz verilməsi məqsədi ilə maliyyə vəsaiti ayrılıb.

Prezident İlham Əliyevin 2017-ci il 27 noyabr tarixli Sərəncamına əsasən “Azərbaycan Respublikasında baramaçılığın və ipəkçiliyin inkişafına dair 2018-2025-ci illər üçün Dövlət Proqramı”nın təsdiq edilməsi ilə ölkəmizdə baramaçılığın inkişafında yeni mərhələnin başladığını söyləmək mümkündür. Dövlət Proqramının həyata keçirilməsi üzrə Tədbirlər Planında baramaçılıq və ipəkçilik sahəsində klaster yanaşmanın tətbiqinin dəstəklənməsi, yeni məhsuldar ipəkqurdu cinsləri və hibridlərinin yaradılması, ilkin toxumçuluğun təşkili istiqamətində elmi tədqiqat işlərinin genişləndirilməsi, baramaçılıqla məşğul olan təsərrüfat subyektlərini sənaye tut ipəkqurdu toxumu ilə təmin edəcək toxumçuluq (qren) zavodlarının yaradılmasının dəstəklənməsi qeyd olunub. Həmçinin tədarük olunmuş baramanın ilkin emalı üçün barama qurutma məntəqələri, o cümlədən Ağcabədi, Balakən, Bərdə, Göyçay, Tovuz, Zaqatala və Zərdab rayonlarında barama qəbulu və emalı məntəqələri yaradılacaq, barama istehsalı və emalına yerli və xarici investisiyaların cəlb edilməsi istiqamətində tədbirlər görüləcək.

Son bir ildə barama istehsalının 3,5 dəfə artması böyük nailiyyətdir

Baramaçılığın inkişafına göstərilən dəstək tədbirləri, praktiki müstəvidə reallaşdırılan işlər öz bəhrəsini verməkdədir. Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi tərəfindən Çindən müqavilə əsasında 2016-cı ildə 1750, 2017-ci ildə 6000 qutu yüksəkkeyfiyyətli ipəkqurdu toxumları tədarük edilərək Qax Damazlıq İpəkçilik Stansiyasında inkubasiyaya qoyulub, barama toxumlarından 99-100 faiz səviyyəsində yüksəkkeyfiyyətli barama qurdları əldə edilib və respublikanın 31 rayonunun 739 kəndini əhatə edən 3013 kümçü ailəsinə əvəzi ödənilmədən paylanılıb. Nəticədə, 2016-cı ildə 2007-ci ildən bəri ilk dəfə olaraq respublikada 70,7 ton, 2017-ci ildə isə 245 ton və ya 2016-cı ilə nisbətən 3,5 dəfə çox yaş barama məhsulu istehsal edilib. Son bir ildə barama istehsalının 3,5 dəfə artması böyük nailiyyətdir.

Ölkə miqyasında baramaçılığın inkişafı ilə bağlı planlar isə daha böyükdür. Dövlət Proqramında Azərbaycanda 2025-ci ilədək yaş barama istehsalı həcminin 6 min tona çatdırılması nəzərdə tutulur. Beləliklə, gəlirli sahə olan baramaçılığın inkişafı hesabına respublikamızın yeni ixrac imkanları yaranacaq.

Zəruri yem bazasının yaradılması baramaçılığın inkişafında mühüm şərtdir

Regionlarda baramaçılığın inkişafını şərtləndirən vacib amillərdən biri müvafiq yem bazasının yaradılması ilə bağlıdır. Kənd təsərrüfatı nazirinin müavini İlham Quliyevin məlumatına əsasən, keçən il Çindən respublikamıza 1 milyon 500 min tut (çəkil) tingi gətirilib. Bu tinglər hesabına respublikanın 37 rayonunda 150 hektara yaxın sahədə yeni intensiv tipli tut bağlarının salınması təmin olunub. Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi ilə Çin Xalq Respublikasının “Shandong Guangtong Silkworm Eggs Co” LTD şirkəti arasında bağlanan müqaviləyə əsasən 2017-ci il 29 noyabr tarixində şirkət tərəfindən tədarük edilmiş daha 1 milyon ədəd tut tingi hava nəqliyyatı vasitəsi ilə respublikamıza gətirilib və respublikanın 38 rayonunun kümçülərinə əvəzi ödənilmədən paylanılıb.

Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin bitkiçilik şöbəsinin müdiri İmran Cümşüdovun AZƏRTAC-a verdiyi məlumata əsasən, regionlarda ipəkqurdunun yem bazasının yaradılması ilə yanaşı, praktiki müstəvidə digər tədbirlər də həyata keçirilir. Nazirlik rəsmisi bildirib ki, barama toxumçuluğunun təşkili üzrə infrastrukturun qurulmasının xüsusi əhəmiyyəti nəzərə alınaraq, Azərbaycan Respublikasının Nazirlər Kabinetinin müvafiq qərarı ilə Qax Rayon Damazlıq Stansiyası Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin tabeliyinə verilib, stansiyanın əsasnaməsi hazırlanaraq hökumətə təqdim olunub. Artıq stansiyanın ərazisindəki mövcud binaların əsaslı təmirinə, əlavə istehsal korpuslarının, inzibati və yardımçı binaların inşasına başlanılıb. Burada yeni yaradılmış tut ipəkqurdu cins və hibridlərinin yüksəkkeyfıyyətli ilkin materialının (superelit qrenanın) hazırlanması, rayonlaşdırılmış cinslərinin çoxaldılması, onların bioloji və texnoloji göstəricilərinin yaxşılaşdırılması, barama toxumu zavodlarının və kümçülərin ipəkqurdunun sənaye qrenası ilə təmin edilməsi nəzərdə tutulur.

Ayrı-ayrı bölgələrdə yeni tut bağlarının salınması daha intensiv həyata keçirilir

Respublikanın ayrı-ayrı bölgələrində yeni tut bağlarının salınması daha intensiv şəkildə həyata keçirilir. Noyabrın son günlərində Çindən ölkəmizə gətirilmiş tut tinglərindən 5 mini Masallı rayonu üçün ayrılıb. Hazırda həmin tinglər aqrotexniki qaydalara əməl olunmaqla sahələrdə əkilir. İndiyədək Masallıya gətirilmiş tut tinglərindən 3000 ədədi Səmidxan, 750 ədədi Qarğalıq, 600 ədədi Kalinovka, 500 ədədi isə Kolatan, Bədəlan, Təzə Alvadı, Təklə və digər kəndlərdə əkilib.

Yeni tut bağlarının salınması məqsədilə Çin Xalq Respublikasından ölkəmizə gətirilən 1 milyon ədəd tut tingindən 80 min ədədinin Zaqatala rayonu ərazisində əkilməsi nəzərdə tutulub. Tinglərin əkini üçün qəsəbə və kəndlərdə bələdiyyə və xüsusi mülkiyyətdə olan 8 hektar torpaq sahəsi ayrılıb. Tinglərin əkininin qısa müddətdə başa çatdırılması üçün bütün zəruri hazırlıq işləri görülüb. Gətirilən tinglərin 37,5 min ədədi artıq əkilib.

Bundan əlavə, payız mövsümündə Zaqatala Meşə Mühafizəsi və Bərpası Müəssisəsi və əhali tərəfindən rayon ərazisində müəssisənin tinglik təsərrüfatında yetişdirilən 10 min ədəd tut tinginin əkilməsi də təmin olunub.

Zərdab rayonunda baramaçılıq üçün möhkəm yem bazasının yaradılması məqsədilə cari mövsümdə 180 min tut tinginin əkilməsi nəzərdə tutulub və hazırda bütün ərazi vahidlərində ting əkini sürətlə davam etdirilir.

Rayon İcra Hakimiyyətinin məlumatına əsasən, Zərdabda artıq 55 mindən çox ting əkilib. Əkilən tinglərin xeyli hissəsi Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi tərəfindən verilib. Nazirlikdən rayon üçün ümumilikdə 120 min tingin ayrılması nəzərdə tutulub.

Qeyd edək ki, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyinin bölgüsü əsasında rayona Çindən gətirilən 60 min tut tingi də göndərilib. Tinglər ərazi icra nümayəndəliklərinə paylanılıb. Sahələrin ayrılması, hazırlanması və əkinin gedişatı mütəxəssislərin nəzarəti altında aparılır.

Mübariz ABDULLAYEV

Yeni Azərbaycan.- 2017.- 6 dekabr.- S.6.